Adet Düzensizliği

Adet Düzensizliği Nedir?

Kız çocuklarında ergenliğin başlangıcı olarak görülen adet kanamaları, kişilerin üreme sisteminin gelişmesi ile başlayan ve menopoza kadar devam eden düzenli kanamalardır. 

Sağlıklı kadınlarda 21 ila 35 günde bir görülen adet kanamaları, bu süreç içerisinde rahimde meydana gelen değişimlerin bir sonucudur. İki adet kanaması arasındaki sürece adet döngüsü (menstrual döngü) denmektedir.

Adet döngüsü kişide vajinal kanama görülmesiyle başlar. Vajinal kanama, rahmin iç tabakasındaki incelmeden kaynaklanmaktadır. Kanama sonrasında bu tabaka tekrar kalınlaşır. 

İlk kanamanın başlamasından yaklaşık yirmi sekiz gün sonra vücut bu kalın tabakayı beslemeyi bırakır ve tabaka incelerek kişide vajinal kanamaya sebep olur. Rahmin iç tabakasının kalınlaşması ve incelmesi sürecinde sıkıntılar olduğunda kişide adet düzensizliği görülmektedir.

Adet düzensizlikleri, adet döngüsünün süresi ve adet döneminde vajinadan gelen kan miktarına göre incelenebilir.

Adet Döngüsü Düzensizlikleri

• Polimenore: Döngünün yirmi bir günden kısa sürmesi durumudur. Döngü süresi kısaldıkça kişinin belli bir sürede geçirdiği döngü ve vajinal kanama sayısı artmaktadır.
• Oligomenore: Döngünün otuz beş günden uzun sürmesi durumudur. Döngü süresi uzadıkça kişinin belli bir sürede geçirdiği döngü ve vajinal kanama sayısı azalmaktadır. Ergenliğe yeni girenlerde ve menapoz öncesi dönemde döngü kırk beş güne kadar uzayabilmektedir.

Kanama Miktarı Düzensizlikleri

• Hipomenore: Düzenli bir adet döngüsünde bir adet kanamasının 20 ml’nin altında olmasıdır. 
• Hipermenore: Düzenli bir adet döngüsünde bir adet kanamasının 80 ml’nin üstünde olmasıdır.

Karma Düzensizlikler

• Menoraji: Kanamalar yirmi bir ila otuz beş günde bir başlamaktadır. Ancak kanama yedi günden uzun sürmektedir ve bir adette 80 ml den fazla kanama olmaktadır.
• Metroraji: Zamanı düzensiz olan ara kanamalardır. Sıklıkla rahmin iç tabakasında gelişmiş poliplere (iyi huylu kitlesel büyümeler) ve bu tabakanın iltihaplanmasına (endometrit) bağlıdır.
• Menometroraji: Zamanı düzensiz, sık aralıklarla oluşan, fazla miktarda gelen ve uzun süren kanamalardır.

Adet Düzensizliği Belirtileri Nelerdir?

Adet düzensizlikleri süre, miktar, ciddi ağrılara sebep olma, uzun veya kısa zaman aralıklarıyla gelme gibi pek çok farklı durumu kapsayan genel bir tanımdır. 

Farklı sebeplere bağlı oluşan adet düzensizliklerinde kişide farklı belirtiler ortaya çıkabilmektedir.

• Ağrılı adet görme (dismenore): Düzensiz adet kanamalarının görüldüğü durumlarda kanamaya ciddi bel ve kasık ağrıları eşlik edebilir.
• Adet kanamasının şiddetli olması (bir adet döneminde 80 ml ve üstünde kanama. Hijyenik pedler yaklaşık 5 ml kanama için tasarlanır. Bir adet döneminde on beş veya daha fazla ped kullanımı gerekmesi durumunda adet kanaması şiddetli sayılır.)
• Adet kanamalarının hafif geçmesi (bir adet döneminde 20 ml ve altında kanama. Hijyenik pedler yaklaşık 5 ml kanama için tasarlanır. Bir adet döneminde dört ped kullanması gerekmiyorsa adet kanaması hafif sayılır.)
• Adet döneminin iki günden kısa veya yedi günden uzun sürmesi
• Adet döneminde gelen kanın pıhtılaşması (sağlıklı bir insanda adet kanaması, diğer kanamalardan farklı olarak pıhtılaşmaz.)
• Adet dönemi dışında ara kanamalar görülmesi 

Adet Düzensizliği Nedenleri Nelerdir?

Kişide adetlerin düzenini sağlayan en önemli sebep, yumurtlamanın gerçekleşiyor olmasıdır. Kişinin yumurtalıklarından her ay bir ya da iki yumurta atılamıyorsa adetlerin düzenli olması beklenmez. Yumurtalıklar ve rahim, adet döngüsü sırasında birlikte etkileşim içerisinde değişimler gösterir. 

Adet dönemi yaklaşık beş gün sürer ve yirmi ila seksen mililitre kanama görülür.  Bu dönemde rahmin iç tabakası kan damarlarıyla beraber rahim ağzından dökülür. Adetin bitmesiyle, iç kısmı dökülüp incelen rahimde kalan hücreler bölünüp çoğalır ve rahmin iç yüzeyi tekrar kalınlaşır.

Kişinin yumurtalıklarından yumurta atılımını etkileyerek adet düzensizliklerine sebep olabilecek bazı durumlar şunlardır:

Hayat Tarzı

Stres durumu, hormonal salgıları etkileyerek yumurtlamanın gerçekleşmesini önlemektedir. 

Psikolojik stres, yaşanılan yerin değişmesi, beslenme alışkanlıklarının değişmesi veya hastalık durumları adet döngüsünü etkilemekte, genellikle kanamanın gecikmesine sebep olmaktadır. 

Vücut Kitle Endeksi

Aşırı zayıf olan kadınlarda çeşitli hormonların yokluğu sebebiyle adet döngüsü görülmeyebilir. Adet döngüsünün görülmesi için yaklaşık kırk sekiz kilonun üzerinde olmak gerektiği söylenebilir. 

Adet döngülerinin düzenini oluşturan östrojen hormonu, yumurtalıklardan üretilebildiği gibi vücuttaki yağ dokularında da üretilmektedir. Aşırı kilolu kadınlarda östrojenin artması, rahim dokusunun kalınlaşmasına sebep olur ve kanamalar ağırlaşabilir. 

Doğum Kontrol Hapları

Doğum kontrol hapları, östrojen ve progesteron içeren ilaçlardır. Östrojen ve progesteronun aynı anda alınması ve buna bağlı olarak yumurtlamanın baskılanmasıyla gebeliği önler.

Bu haplar rahmin kalınlaşmasını engellemektedir. Böylece döllenmiş yumurtalar rahime tutunamaz ve kişinin gebe kalması önlenir. İnce rahim dokusu adet döneminde eskiye göre daha az kan gelmesine sebep olur. 

Haplar bırakıldığı zaman bir süre vücut kendi hormon düzenini sağlayamaz ve hapların bırakılmasından sonra altı aya kadar adet kanaması görülmeyebilir.

Rahim Kitleleri

Genellikle selim olan tümörler, rahim dokusunda değişikliklere yol açarak kanama süresinin ve miktarının artmasına sebep olabilir. 

Menometrorajinin en sık sebebidir.

Endometriozis

Rahmin en iç tabakasını oluşturan endometrium dokusunun rahmin iç yüzü dışındaki bölgelerde bulunmasına endometriozis denir. 

Kanama sırasında rahimden ayrılan parçaların değdikleri dokulara ekilip bölgede çoğaldığı düşünülmektedir. 

Rahim dışı dokulara ekilmiş endometrium adet kanamalarına katılabilir ve kanama miktarında, süresinde ve uzunluğunda değişimlere sebep olabilir. 

Pelvik Enflamatuar Hastalığı

Vajina ile rahim arasındaki bölgelerin bakteriyel iltihaplanmasına verilen isimdir. 

Kanamalar sıklıkla kötü kokulu, düzensiz, ağrılıdır.  

Polikistik Over Sendromu (PKOS)

Adet döngüleri düzenli değildir. Yumurtalıktan her döngüde bir veya iki yumurta atılması sağlıklıdır. 

Polikistik over sendromuna sahip kadınlarda bütün yumurtalar birlikte ve az miktarda gelişir, genellikle hiçbiri yumurtalıktan atılmaz. 

Yumurtalıkların sağlıklı çalışmadığı bu durumda hormonal dengesizlik söz konusu olur. 

Prematür Ovaryan Yetmezlik

Yumurtaların bitmesi ve yumurta atılımının durmasıyla gerçekleşen menopozun, kırk yaşından önce görülmesi durumudur.

Radyasyon veya kimyasal maddelerin yumurtalara zarar vermesiyle gerçekleşebilir, kanser tedavilerinde karşılaşılan bir risktir. 

Bazı kromozom anormalliklerinde kişide az miktarda yumurta hücresi gelişmekte ve kısa sürede tükenmektedir. 

Bunun dışında, yumurtlamanın tetiklendiği tüp bebek yöntemlerinde etken maddenin fazla gelmesi sonucu kişi bütün yumurtalarını bir veya birkaç seferde kaybedebilir. 

Tiroid Hastalıkları

Hipotiroidizm olarak ifade edilen, tiroid hormonunun yeterli sentezlenemediği durumlarda oligomenore gelişebilir ve hatta adet görülmeyebilir.  

Tiroit hormonlarının yüksek olduğu hipertiroidizmde ise polimenore görülebilir.

Kanamaya Eğilim

Kanamaya eğilimi olan hastalarda (hemofili gibi hastalıkları olanlarda) adetler uzun sürebilir ve kanama fazla miktarda olabilir.

Kanserler

Endometrium kanseri kırk ila altmış yaşlarındaki kadınlarda görülen artmış vajinal kanamanın en önemli sebebidir. 

Selim tümörler ve rahim ağzı kanserleri de artmış vajinal kanamalara sebep olabilir.

Genetik Etkenler

Turner Sendromu

Hastalarda sağlıklı kadınlarda görülen 46(X,X) kromozom yapısı yerine 45(X,0) kromozom yapısı izlenir. Kişinin cinsiyet kromozomlarından biri eksiktir. Kişi ya hiç adet olmaz ya da otuz yaşından önce bütün yumurtaları yumurtalıklardan atılır ve adet döngüleri durur. 

Progesteron ve östrojen hormonlarını içeren doğum kontrol haplarıyla düzenli adet görmeleri sağlanabilir. Erken yaşlarda hastanın yumurtalıklarından toplanıp uygun koşullarda saklanan yumurtalar ileriki yıllarda kişiye tüp bebek uygulanmasında kullanılabilir. 

Turner sendromu yalnızca kişinin cinsel sağlığını etkilemez, turner sendromundan etkilenen kişilerin düzenli izlemi gerekmektedir. 

Savage Sendromu

Hastanın yumurtalıkları beyinden gelen sinyallere cevap vermediği için uyarılıp yumurtayı serbest bırakamaz. 

Kişinin yumurtaları uygun gelişemez ve kişi hamile kalamaz. 

Sheehan Sendromu

Beyinde bulunan, hormon salgılayarak adet döngüsünü oluşturan bir organ olan hipofiz bezi, ani kan kayıpları gibi çeşitli sebeplerle yeterli kan desteğini alamadığında işlevselliğini yitirebilmektedir. 

Doğumlar, kazalar ve cerrahi işlemler sırasında görülen yüksek kan kayıplarını takiben adet görülmemesi durumunda beyin MRG’ si (manyetik rezonans görüntülemesi) istenebilmektedir. 

Uygulanan bu radyolojik tetkik sonucu hipofiz bezinin işlevselliğini yitirip yitirmediği hakkında fikir yürütülür. Hipofizin canlılığını kaybettiği durumlarda bir daha adet görülmesi beklenmemektedir.

Tıbbi Uygulamalar

Rahim İçi Araç

Rahim içi araçların iki farklı türü vardır. Bakırlı rahim içi araçlar ve hormonlu rahim içi araçlar. Bakırlı rahim içi araçlar adet kanamasının miktarını, süresini ve kanama sırasında hissedilen sancıyı artırır. 

Hormonlu rahim içi araçlarda progesteron hormonunun etkisini gösteren sentetik (yapay) bir hormon bulunmaktadır. 

Adet döngülerinde bozukluk olan hastalar hormonlu rahim içi araçları tercih etmelidir.

Kürtaj

Kürtaj uygulamaları sırasında, özellikle de ilerlemiş gebeliklerde rahmin iç duvarı zedelenebilmektedir. 

Rahmin iç duvarının ciddi şekilde hasar gördüğü ve işlevini yerine getiremediği durumlarda kişi adet olmaz. 

Bunlardan başka pek çok etken farklı yollarla adet düzenini bozabilmektedir.  

Adet Düzensizliği Teşhisi

Adet tarihlerini kontrol etmeyen kişiler adetlerinin düzensiz olduğunun farkında olmayabilir. Özellikle adet düzensizliği yaratabilecek durumlardan muzdarip kişilerin adet tarihlerini kontrol etmeleri önemlidir. 

İki adet arasındaki sürenin yirmi bir günden kısa, otuz beş günden uzun olmasına veya iki adet döngüsü süresi arasındaki farkın beş günden uzun olmasına adet düzensizliği denmektedir. 

Bu durumların yanı sıra, adetin miktarının yirmi ila seksen mililitre aralığının dışında olması, adet öncesinde ve sırasında şiddetli karın ağrısı hissedilmesi (dismenore), iki adet arasında ara kanamaların görülmesi gibi durumlarda da kadın hastalıkları ve doğum polikliniklerine başvurulmalıdır. 

Adet düzensizliklerinin sebeplerine yönelik teşhis yöntemleri uygulanabilmektedir.

• Pap-Smear: Serviksten bir fırça yardımıyla toplanan örnekler laboratuarlarda incelenerek çeşitli enfeksiyonların ve prekanseröz (ilerleyerek kanserleşebilecek) lezyonların saptanması sağlanmaktadır. Bu durumlar adet düzensizliklerinin nedeni olabilir. Herhangi bir şikayeti olmayan kadınların bile üç senede bir smear kontrolü yaptırması gerekmektedir.
• Kan Testi: Yoğun kanamalar kansızlığa (anemi) sebep olabilmektedir. Ayrıca adet döngüsünün belli dönemlerinde alınan kandaki hormon düzeyleri adet düzensizliğinin sebebi hakkında fikir verebilir.
• Pelvik Ultrasonografi: Pelvis bölgesinin görüntülenmesi, bölgede bulunabilecek tümörlerin saptanmasını sağlamaktadır.
• Endometrial Biyopsi: Kırk ila altmış yaşlarındaki kadınlarda artmış rahim kanamasının en önemli sebebi endometrium kanserleri ve prekanseröz yapılardır. Rahmin görüntülenmesinin ardından şüpheli alanlardan örnek alınarak biyopsi uygulanmalıdır. 

Adet Düzensizliği Tedavisi

Adet düzensizliğinin en yaygın sebebi yumurtalıklarda görülen sorunlardan dolayı yumurtlamanın gerçekleşmemesidir. Kişinin yumurtlamasının sağlanması kolay değildir. 

Bu sebeple yumurtlamanın gerçekleşmediği durumlarda tedavi, yumurtlamanın sağlanması değil vücuda dışarıdan adet düzenini sağlayacak hormonların verilmesidir.

Sağlıklı bir kadında adet kanamasının görülmesinin sebebi progesteron hormonunun azalmasıdır. Yumurtlayamayan hastalarda progesteron hormonunda gerekli azalma görülmediği için adet kanaması oluşmamaktadır. 

Bu durumda hastalara progesteron içeren doğum kontrol hapları verilir. Hastalar yirmi bir gün hormon içeren tabletleri kullanıp yedi gün ara vererek normal adet döngüsü yaşayabilirler.

Bunun dışında adet döngüsünde yaşanan farklı sıkıntılar için çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır:

• Adet döneminde hissedilen ağrının kontrolü için ağrı kesiciler kullanılabilir. Ağrı kesiciler kullanılırken asetaminofenler tercih edilmelidir. İbuprofen, asetaminofen etkisiz kaldığında tercih edilebilir. Ancak kullanılabilecek başka ilaçlar varken non steroid antienflamatuar grubundaki ilaçların (İbuprofen), oluşturabilecekleri yan etkiler sebebiyle kullanımı birinci sırada tercih edilmemelidir.
• Rahimde poliplerin varlığında hastanın yaşadığı sıkıntıların derecesine göre tedavi yöntemleri değişmektedir. Gonadotrop releasing hormone (GnRH) denilen, beyinden salgılanan bir hormona benzer özellik gösteren ilaçlar kullanılabilmektedir. Bu ilaçlar poliplerin küçülmesini sağlayabilir. Poliplerin çok büyük olduğu, ciddi kanamalara sebep olduğu durumlarda cerrahi işlem uygulanarak polipler ve hatta ciddi vakalarda bütün rahim çıkarılabilmektedir.  
  

Adet Düzensizliği Tedavi Edilmezse

Adet düzensizlikleri pek çok farklı sebebe bağlı olarak görülebilen durumlardır. Bazı durumlarda sebep kendiliğinden ortadan kalkabilir ve adetler düzenlenir. 

Ancak altında yatan sebep endometrial kanser olan bir adet düzensizliğinde kanser teşhisinde geç kalınması kişinin yaşam süresini ve kalitesini oldukça kötü etkileyebilir.

Adet düzensizliklerinin sebepleri aynı zamanda kişinin gebe kalmasının önüne geçiyor olabilir. Durumun sebebinin tespiti ve uygun tedavinin planlanması için özellikle adetin üç sefer üst üste gelmemesi veya düzensiz gelmesi durumunda kadın hastalıkları ve doğum polikliniklerine başvurulmalıdır.  

Adet Düzensizliğine Ne İyi Gelir?

Adet düzensizliğinin sebebi psikolojik stres olabilmektedir. Kişinin stresten uzak durması veya kendini rahatlatacak etkinlikler yapması adet düzensizliğinin geçmesini sağlayabilir. 

Kişinin yağ oranının yüksek olması da hormon dengelerini bozarak adet düzensizliğine sebep olabilir. Dengeli beslenmek ve spor yapmak kişinin yağ yakmasını ve adetlerinin düzene girmesini sağlayabilir. 

Bazı kişiler hava değişimi gibi durumlara daha hassas olabilirler ve adet döngüleri seyahatlerden etkilenebilir. Bu durumlar özellikle hamilelik planlandığında uzmanlarla paylaşılmalıdır. 

Doğum kontrolü kullanılıyorsa doğum kontrol hapları ile veya hormonlu rahim içi araçla korunmak aynı zamanda adetin düzenli olmasını da sağlayacaktır. Hormonların düzenli çalışmaması kişinin adet döngüsünde bozulmalara sebep olabilmektedir. 

Endokrinoloji ve dahiliye bölümlerinde kontrol gerektiren hastalık durumlarında tedaviye uyulmalı ve mutlaka sizinle ilgilenen doktora uzun süren adet düzensizliklerinizi belirtmelisiniz. 

Üst üste üç adet döneminde de düzensizlikler yaşanmışsa kadın hastalıkları ve doğum polikliniklerine başvurulması gerekmektedir.

Adet Düzensizliğine Ne İyi Gelmez?

Stresli durumlarda, hastalık dönemlerinde adet düzeni bozulabilmektedir. Bunun dışında hormon seviyesinin değişmesi adet düzeni üzerinde etkilidir. 

Hormon seviyelerinin değişmesinin sebepleri şunlar olabilir:

• Yakın zamanda doğum kontrol haplarına başlanması veya doğum kontrol haplarının bırakılması,
• Bakırlı rahim için araç kullanımı,
• Doğum kontrol haplarının adet tarihini ötelemek amaçlı yirmi bir (veya ilacın çeşidine göre yirmi dört) günden uzun, bir adet döngüsünde bir kutudan fazla olacak şekilde kullanımı.

Adet Düzensizliği İlaçları

Adet düzensizliğinin sebepleri farklı olabileceği için kullanılacak ilaçlar da çeşitlilik arz etmektedir. 

• İbuprofen, asetaminofen: Dismenore (ağrılı adet görme) durumunu gidermek için kullanılır. Adetin ağrılı olmasının altında bir neden bulunursa öncelikle neden tedavi edilmelidir.
• Östrojen, progesteron ve ikisini birlikte içeren doğum kontrol haplarının kullanımı, kişinin adet döngüsünün düzenlenmesinde yardımcı olur.
• Demir desteği, rahim kanamaları yoğun olan kişilerde görülebilecek demir eksikliği anemisini (kansızlık) önlemek için kullanılır.
• Progesteron ve GnRH hormonlarının takviyesi, rahim içerisindeki poliplerin küçülmesini sağlayabilir.
• Doğum kontrol hapları, progesteron ve GnRH, rahim dışında oluşmuş endometrium dokusunun daha çok büyümesini engelleyebilir. Ancak endometriozisi tedavi eden bir ilaç bulunmamaktadır.
• Progesteron içeren rahim içi araçlar, artmış rahim kanaması olan ve çocuk istemeyen kadınlar için uygun bir tedavi yöntemidir.

Adet Düzensizliği Ameliyatı

Adet düzensizliği yaşayan kişilerin küçük bir bölümünde, adet düzensizliğinin sebebine yönelik cerrahi işlem yapılması gerekebilmektedir. 

Polipektomi ve Myomektomi

Miyom ve poliplere bağlı gelişen artmış rahim kanamalarında, kitlelerin küçülmesi için uygulanabilecek farklı ilaç tedavileri bulunmaktadır. 

Ancak bazı durumlarda rahimdeki polip ve miyomlar rahmin yapısını bozuyor olabilir. Bu durumlarda kitleler ilaç tedavileri ile küçültülmelerinin ardından cerrahi olarak çıkarılmalıdır. 

Kitlelerin çıkarılması kişinin durumuna özgü bir işlemdir ve bütün kitleler veya büyük kitleler çıkarılabildiği gibi rahmin tamamen çıkarılması (histerektomi) da gerekebilir. 

Endometriozis Cerrahisi

Endometriozis, özellikle hipermenore durumuna bağlı olarak görülen, rahmin iç tabakasına ait dokunun vücudun başka bir bölgesinde bulunması sorunudur. 

Bu durumda yerinde olmayan endometrium dokusu, rahmin iç tabakasıyla eş zamanlı veya ondan başka bir zamanda kanamalara sebep olabilir. 

Vücudun içerisinde bu sebebe bağlı ufak kanamaların görülmesi bölgedeki dokuların birbirine yapışmasına sebep olur.

Endometrium dokusu sıklıkla tüplerde ve yumurtalıkta bulunmaktadır. Bu bölgelerde meydana gelen yapışıklıklar kısırlığa sebep olabilmektedir. 

Hipermenore sorunu yaşayan kadınların endometriyozis açısından kontrol edilmeleri gerekmektedir. Endometriozis ağrılara sebep olabilir, bu durum ağrı kesicilerle engellenebilse de kısırlığın önlenmesinin tek yolu endometriyozis cerrahisidir. 

Adet Düzensizliği için Hangi Doktora Gidilmeli?

Adet düzensizlikleri, stres ve beslenme alışkanlıkları gibi durumlarla ilişkili olarak ortaya çıkabilmektedir. 

Üç aydır adet olmayan kadınlar Kadın Hastalıkları ve Doğum Polikliniklerine başvurmalıdır. 

Gebelik ihtimali olan kadınların üç ay beklemeden kontrole gitmeleri, gebelik durumunun gerçekleşmiş olması veya adet düzensizliklerinin  kısırlıkla beraber görünüyor olması açısından önemlidir. 

Kız çocuklarının on üç yaşında ergenliğe girmesi beklenilmektedir. On altı yaşına gelmiş ve henüz adet görmemiş kadınlar da kadın hastalıkları ve doğum polikliniklerine başvurmalıdır.

Ergenliğin ilk yıllarında ve menopoz dönemine yaklaşıldığında kişide adet döngüsü kırk iki-kırk beş güne kadar uzayabilmektedir. Bu durum hastalık belirtisi olarak düşünülmemelidir.