Disfori

Disfori Nedir?

Disfori kelimesi genellikle hüzün, kasvet ve melankoli gibi kelimelerin net karşılığı olmamakla birlikte bunların hepsini bir arada barındıran psikolojik bir klinik tanımlamadır. Tıpta kullanılan öfori terimi aşırı mutluluk durumunu anlatırken kullanılırken Disfori terimi ise bunun tam tersi olarak kişinin hissettiği derin ve içten gelen bir huzursuzluğu, memnun kalmama halini ya da kişinin hayal kırıklığına uğrama durumunu tanımlamak için kullanılır.

Stres, keder ve ikili ilişkilerde yaşanan zorluklar ya da başka birçok çevresel insani sorunlar kişide hüzün, kasvet ve melankolik bir ruh hali oluşturabilmektedir. İşte kişiler özellikle bu durumda iken mutlu olmadığı hissine kapılır ancak bununla birlikte bu durumun nedenini tam ortaya koyamaz ve içsel bir sıkıntıdan bahseder. Tıbbi olarak Disfori diye adlandırılan bu durum tek başına ruhsal bir sağlık sorunu tanımlaması yapılmasına yetmemekle birlikte hastalarda görülen anksiyete (sürekli gelecek hakkında düşünme ve kaygı, endişe duyma), madde kullanım bozuklukları ve depresyon hali gibi bazı ruhsal ya da zihinsel hastalık durumlarının belirtisi olarak hekimlerin karşısına çıkabilmektedir.

Hastalarda karşılaşılan Disfori çoğunlukla bir ruh halidir ve bu durumla alakalı olarak hekimler normal bir yaşam süren ve sorun yaşamayan bir kişinin de bazı durumlar karşısında kısa süreli de olsa disforiye sahip olabileceğini ifade etmişlerdir. Bazı kişilerde karşımıza çıkan Disfori kısa süreli olabileceği gibi bazı insanlarda da uzun süreli disforik durumlarla karşılaşıla bilinmektedir. Görülen bu uzun süreli Disfori hali sıklıkla insanlarda görülen majör depresyon, mani (depresyondaki insanın normal davranışlarından farklı abartılı ve aşırı tepkiler vermesi) ve siklotimi (bir depresyon türü) gibi ruh halini etkileyen diğer zihinsel sağlık problemleri ile güçlü bir şekilde bağlantılıdır. Ayrıca hekimler bazı insanlarda görülen beslenme bozuklukları ve buna bağlı oluşan sağlık sorunlarının da Disfori durumunu ortaya çıkarabildiğini deneyimlemiştir.

Disfori Tipleri Nelerdir?

Disfori kelimesi tek başına genel anlamda duyulan bir rahatsızlığı ya da memnuniyetsizliği ifade etmek için kullanılmaktadır. Normalde birçok nedenden kaynaklanmasına rağmen ve farklı alanlarda rahatsızlık ve memnuniyetsizlik duygularını yansıtmasına rağmen disforiyi insanlar genelde cinsiyet hoşnutsuzluğu olarak bilmektedir. Disforinin resmi olarak farklı alt bölümleri olmamakla birlikte şu şekilde konu konu incelenebilir;

• Cinsiyet Disforisi: Cinsiyet disforisi, bir başka deyişle cinsel kimlik Disfori sendromu aslında bir hastalık değildir. Cinsiyet disforisi anne ve babadan gelen genetik materyal sayesinde belirlenen cinsiyetten farklı olarak hisseden bireylerde sıklıkla görülen bir sıkıntı sonucu ortaya çıkar. İnsanlarda görülen cinsiyet disforisi erkek ya da kadın cinsel organlarına sahip olmasına rağmen karşı cins gibi hissetme durumudur yani başka bir deyişle cinsiyet çatışması sonucunda kişide oluşan duygusal durumları ifade etmek amacıyla kullanılabilir. Bu durumdaki kişilerin davranışları, kıyafetleri ve imajları etkilenebilmektedir. Bu duruma sahip kişiler farklı giyinmek isteyebilecekleri gibi, bazı durumlarda ise sosyal olarak geçiş yapmak isteyebilmekte,   bazıları ise cinsiyet değiştirme ameliyatı ya da hormon tedavisi alarak geçiş yapmak istemektedir. Bu geçiş durumu kişinin kendi fiziksel özelliklerini duygusal hissiyatına göre değiştirmesi yani bir nevi hizalama sürecidir. Tüm bunların sonucu olarak cinsiyet disforisi ya da depresyon bulguları ortaya çıkmaktadır.
• Reddetmeye Duyarlı Disfori: Bu Disfori çeşidi ise dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile ilişkilidir. Reddetmeye duyarlı disforiye sahip kişiler çevresindeki insanların beklentilerini karşılayamadıklarını ya da başkalarını hayal kırıklıkları yaşattığını düşündüğü için kendilerine içsel bir sorun oluştururlar. 
• Tardif Disfori: uzun süre psikoterapi ilaçları alınması sonucunda dirençli bir depresyon halinin oluşmasını ifade etmede kullanılan bir terimdir. 
• Postkoital Disfori: Cinsel bir birleşme sonrasında kişilerde görülen hüzün, üzüntü ve öfke gibi duyguların hissedilmesi durumuna postkoital Disfori denmektedir. 
• Adet Öncesi Disfori: Kadınlarda adet öncesinde görülen huysuzluk, sinirlilik, zayıf benlik imajı ve depresyon gibi semptomları içeren ve premenstürel sendroma benzeyen bir durumdur. Yaşam tarzı ve ilaçlarla menstürasyonu kontrol altına alarak tedavi edilebilir.

Disforiye Eşlik Eden Belirtileri Nelerdir?

Disfori hastalığında beyinde normalde olması gereken zihinsel ya da motor inhibasyon tam gerçekleşmemektedir. Bu durum hastalarda başkalarına karşı kin besleme ve düşmanlık hissi, sinirlilik hali ve saldırgan bir kişilik olarak kendini gösterebilmektedir.

İnsanlarda görülen hafif Disfori hali insanları seçici, huysuz, dokunaklı ve ironik bir karakter biçiminde belli edebilir. Bu durumu kişilerin çevresi çoğunlukla kişinin karakteristik özelliğiymiş gibi algılamaktadır. Bazı hastalıklar neticesinde ortaya çıkan ateş yükselmesi durumu yanı sıra yüksek doz streoid ve adrenal hormon alınması gereken hastalıklarda hafif Disfori durumunu ortaya çıkarmakta ve kişilerde bir huzursuzluk hali ortaya çıkmaktadır. Bazı hastalarda ise psikomotor ajitasyon (rahatsız, huzursuz, taşkınlık yapan) artış göstermekte ve kişilerde sıklıkla konsantre olamama, düşünmeme, ne istediklerini bir türlü anlayamama gibi durumların varlığından şikayetçi olmaktadır. Bu durumun sonucunda hastalarda uyku bozuklukları, iştah kaybı ve kilo verilmesi, mukozaların kuruması ve kan basıncında dalgalanmaların gözlenmesi ortaya çıkabilir.

Disfori durumunun daha şiddetli hissedildiği insanlarda ise aşırı öfke hali, abartılı özlem, gereğinden fazla umutsuzluk hissi, çaresizlik ve öfke patlamaları hekimlerin karşısına sık çıkmaktadır ve bu durum aynı zamanda hayal kırıklığı, genel bir memnuniyetsizlik, yaşama olan ilginin azalması durumlarını ortaya çıkarabilmektedir. Tüm bunlar ışığında disforide hekimlerin karşısına çıkan sık belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Üzüntü
• Önceden ilgi duyduğu durumlara karşı gelişen ilgi kaybı
• Tedirginlik
• Yorgunluk
• Endişelenmek
• Ağlama
• İştahsızlık ve Uyku bozuklukları
• Depresyon belirtileri

Disfori Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Disfori kelimesi genellikle hüzün, kasvet ve melankoli gibi kelimelerin net karşılığı olmamakla birlikte bunların hepsini bir arada barındıran psikolojik bir klinik tanımlamadır. Bu sebeple insanın hüzünlenmesine, kasvetlenmesine ve melankolik bir hal almasına neden olan birçok durum disforiye neden olabilmektedir. Disfori nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

• Kişinin çok sevdiği bir arkadaşını, dostunu, sevgilisini, karısını, evladını, anne ve babasını ya da yakın bir akrabasını kaybetmesi sonucu yani hayatı için önemli birinin kaybı sonucu Disfori meydana gelebilmektedir.
• İnsan hayatı içinde çok stresli bazı dönemlerde bulunabilmektedir. Kişinin stres dolu bir çalışma ortamının bulunması, aile içinde oluşan huzursuzluk ve çatışmalar, özel hayatında yaşadığı ilişki problemleri gibi hayatının stresli bir süreçten geçtiği zamanlarda da Disfori meydana gelebilir.
• Sağlıklı bir akıl sağlığı ve organizma yapısı için dengeli ve düzenli beslenmek olmazsa olmazdır. Eğer kişiler düzensiz beslenir ve bu beslenme yetersizliği oluşturursa kişide kilo kaybı ve vücut için çok gerekli olan bazı yapı maddelerinin alımı aksamaktadır. Bu durum kişinin duygu durumunu bozmakta ve disforiye neden olabilmektedir.
• Bazı hastalıklar neticesinde ortaya çıkan ateş yükselmesi durumu yanı sıra yüksek doz streoid ve adrenal hormon alınması gereken hastalıklarda hafif Disfori durumunu ortaya çıkarmakta ve kişilerde bir huzursuzluk hali ortaya çıkmaktadır.
• Endokrin hastalıklar da disforinin sebepleri arasında yer almaktadır. Hipoglisemi ve bazı tiroit bezi problemleri Disfori nedenleri arasında sayılabilir.
• Hastalarda görülen anksiyete (sürekli gelecek hakkında düşünme ve kaygı, endişe duyma), madde kullanım bozuklukları ve depresyon hali gibi bazı ruhsal ya da zihinsel hastalık durumlar

Disfori Teşhisi

Disfori teşhisi sıklıkla kişinin tedavi edilmesi sonucu konmaktadır. Hasta şikayetleri ile psikiyatri uzmanı hekime başvuruda bulunduğunda hekim hastanın sıkıntılarını dinler ve anamnezine kaydeder. Nadiren ihtiyaç duyulması halinde fizik muayene yapılır ve ardından laboratuvar testlerine geçilerek özellikle kan tahlillerinde hormon düzeylerine bakılır. Son olarak cinsiyet disrofisi düşünülmesi durumunda hastalarda pelvik usg uygulanabilir.

Disfori Tedavisi

Disfori hastalarda bazen hafif bir memnuniyetsizlik ya da mutsuzluk gibi ortaya çıksa da bazı durumlarda insanların hayatlarını önemli ölçüde etkileyebilecek düzeyde ağır da olabilmektedir. Hastalar git gide içsel bir sıkışmışlığa sürüklenebilmekte çünkü önceden zevkle yaptıkları hobileri ya da uğraşları artık eskisi gibi cazip gelmemeye başlamakta ve bu durum ruhsal bir sıkıntıya neden olmaktadır. Bu sebeple birçok insanın hayatının belli dönemlerinde Disfori yaşadığını söylemek mümkündür. Disfori gibi öngörülemeyen duygu durum ve ruh değişikliklerinde hastalar eğer iki haftayı aşkın bir süre boyunca bu duruma maruz kalıyorsa bir profesyonel yardım almalıdır. Çünkü bazen kişiler bu durumun üstesinden gelememekte ve çareyi hayatını sonlandırmakta bulmaktadır.

Hastalar eğer disforiyi uzun bir süre yaşadıysa sıklıkla bir ruh sağlığı uzmanından yardım almaktadırlar. Ruh sağlığı uzmanları tarafından uygulanabilecek ve üzüntü ya da disforinin üstesinden gelebilecek tedavi yöntemleri mevcuttur. Psikoterapi ile hekimler Disfori şikayeti olan hastaları tedavi edebilmektedir. Hekim öncelikle disforiye neden olan altta yatan sebebi tespit etmekte sonra bu duruma neden olan koşulları ya da duyguları ele alarak hastanın düşüncelerini farklı bir açıdan bakmasını sağlayarak değiştirmeyi öğretmektedir. Böylece düşünceleri değişen insan hissettiklerini değiştirebilmektedir.

Disfori Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Disfori kelimesi genellikle hüzün, kasvet ve melankoli gibi kelimelerin net karşılığı olmamakla birlikte bunların hepsini bir arada barındıran psikolojik rahatsızlıktır. Her insan hayatının belli dönemlerinde bu dönemleri yaşamaktadır. Ancak bu birkaç haftalık süre uzuyorsa ve ayları buluyorsa kişilerin bir profesyonel yardım alması mutlak önemlidir. Çünkü eğer profesyonel yardım alıp tedavi olunmazsa kişiler kendi yaşamları içinde git gide köşeye sıkışabilmekte, daha agresif tavırlar sergileyerek kişilik özellikleri değişebilmekte ve hayatı ellerinin arasından istemediği şekilde gitmektedir. Eğer bu durum devam ederse kişiler hayatlarını sonlandırmayı düşünerek intihar dahi edebilmektedir.

Disfori Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Disfori rastlanılan kişilerde eğer bu durum 1 ya da 2 haftayı geçmiyorsa aileleri ve arkadaşları ile daha çok zaman geçirmeli, hobilerine daha çok zaman ayırmalı ve yeni aktiviteler içine girmelidir bu durum bu kısa süreyi daha kolay atlatmalarına yardımcı olacağından iyi gelecektir. Ancak bu durum uzun sürüyorsa ve kişinin günlük hayatını olumsuz şeklide etkiliyorsa profesyonel bir yardım almak disforili kişilerde iyi gelmektedir.

Disfori Geçer mi? Disfori İlerleyen Dönemde Kötüleşir Mi?

Disforinin hafif formları günlük hayatın getirdiği iş stresi ve ailesel sebeplerden dolayı birçok insanın yaşayabildiği sorunlardır. Bu sebeple kişiler sıklıkla birkaç gün içinde bu durumun üstesinden gelebilmektedir. Ancak disforiler kişiden kişiye ya da yaşanan durumun ve olgunun ağırlığına göre uzun sürebilir. Bu durumda kişiler mutlaka profesyonel bir yardım almalılardır. Çünkü eğer yaşanılan durum ağırsa ve kişi bu durumun üstesinden gelebilecek kadar güçlü bir ruhsal yapıya sahip değilse sorun günden güne büyüyecek ve kişinin hayatını etkileyip hayat kalitesini düşürecektir.

Disforide Hangi Doktora Gidilir?

Disfori ile esas olarak ilgilenen, hastalığa tanı koyan ve tedavi eden esas bölüm psikiyatri (ruh sağlığı ve hastalıkları ) bölümüdür. Yukarıdaki belirtiler eğer mevcutsa hasta psikiyatri uzmanı hekime şikayetleri ile başvurur. Uzman hekim hastanın şikayetlerini dikkatlice dinler. Hekim şikayetler üzerine fizik muayeneyi yapar ve gerekli tetkikleri ister. Sonuç olarak da hastalığın tanısını koyar.

Kişiler hüzün, kasvet ve melankoli gibi duygular içerisinde ise ve içsel sorunlar yaşıyorsa mutlaka psikiyatri (ruh sağlığı ve hastalıkları) bölümüne başvuruda bulunmalılardır.