Agorafobi

Agorafobi Nedir?

Agorafobi yunanca kökenli bir kelime olup direkt çevirisi açık alan korkusu şeklinde yapılmaktadır. Ancak bundan daha karmaşık bir hastalığı ifade etmektedir. Agorafobi, kaçmanın zor olduğu düşüncesi ya da bir tehlikeyle karşılaşınca yardım sağlanamayacağı endişesi ile ilgili durumları içeren bir anksiyete (kaygı) bozukluğudur. Genelde geç ergenlik ve erken erişkinlik döneminde çıkmakla beraber çocuklarda da gözlenebilir. Ortalama ortaya çıkma yaşı 20 civarları olarak ifade edilebilir. Toplumun yaklaşık %1’ini etkilemektedir ve kadınlarda erkeklere göre daha fazla rastlanır.

Agorafobi kalabalık, köprü, açık alan gibi dışarıdaki alanlarla yalnız başına olma korkusu gibi durumları içerebilir. Ayrıca otobüs, gemi, asansör gibi taşıma araçlarına da tek başına binmekten korkabilirler. Agorafobi olan birçok bireye panik bozukluk, depresyon ya da özel fobilerle eşlik edebilir. Bu durumda her ikisinin de tedavisi gerekmektedir.

Agorafobiye sahip insanlar genelde ev ya da mahalle gibi güvenli olduklarını düşündükleri alanda kendilerini kısıtlarlar. Sosyal hayatı ciddi şekilde kısıtlayan sorunlara neden olabilir. Alışveriş yaparken aile üyelerinden yardım isteyebilir ya da sosyal aktivitelere katılmakta zorluk yaşayabilir. Agorafobisi olan her üç kişiden birinin evden çıkmakta zorlandığı bildirilmiştir.

Agorafobi Belirtileri Nelerdir?

Agorafobi belirtileri hastalığın şiddetine göre değişebilir. Örneğin ciddi bir agorafobisi olan birey evden çıkamazken, hafif agorafobisi olan bir birey yakın mesafelere sorunsuz gidebilir. Agorafobi belirtileri 3 grupta incelenebilir; fiziksel, bilişsel ve davranışsal belirtiler.

Fiziksel Belirtiler: Bu belirtiler kişi güvende hissetmediği duruma geçince başlayabilir. Panik benzeri bir tablo oluşturabilir.

Genellikle şunlar yaşanır:

• Kalp atışlarında hızlanma
• Titreme
• Hızlı nefes alıp verme
• Sıcak basması
• Göğüs ağrısı
• Yutma güçlüğü
• İshal
• Yorgun hissetmek
• Baş dönmesi
• Kulak çınlaması

Bilişsel Belirtiler: Agorafobinin bilişsel belirtileri, fiziksel belirtilerle ilişkili olabilen, bir duygu ve düşünce durumudur. Bilişsel belirtiler panik bozuklukla ortak ve farklı korkuları içerebilir:

• Panik atakla birlikte utanmış ya da aptal gibi hissetme
• Panik atak geçirirseniz kimsenin size yardım etmeyeceği korkusu ve ortamdan uzaklaşamama
• İnsanların önünde titreme, kızarma
• İnsanların izlemesinden çekinme

Panik ataklarla ilgili olmayan bilişsel belirtiler de vardır.

Örneğin:

• Başkalarının yardımı olmadan bir şey başaramayacağını ve hayatta kalamayacağını düşünme
• Evde yalnız kalma korkusu
• Genel bir kaygı ve korku hissi

Davranışsal Belirtiler: Davranışla ilgili agorafobi belirtileri şunlar olabilir:

• Toplu taşıma, kuyruk ya da kalabalık olabilecek açık alanlarda panik atak geçirmekten çekinme
• Evden dışarı çıkamamak ya da uzun süre evden ayrılamamak
• Bir yere giderken güvendiğin biriyle olmadan gidememek

Agorafobi Nedenleri Nelerdir?

Anksiyete bozukluklarının birçoğunun nedeni kesin olarak ortaya çıkmaz. Fakat bu konuda bazı araştırmalar yapılmıştır.

Genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• Kaygıya neden olabilecek deneyimleri şiddetli ya da sık yaşamak
• Psikolojik özellikler
• Genetik: Agorafobinin genetik yapı ile %61’e kadar ilişkili olduğunu gösteren çalışmalar da vardır.
• Bir yakının ölümü
• Saldırıya uğrama
• Gasp edilme
• Çocukluk döneminde aşırı korumacı yetiştirilme
• Çocukluk çağı istismarları ya da travmaları
• Kontrolcü bir partner
• Alkol ve madde kullanımı
• Başka mental bozukluklara sahip olmak

Bu gibi nedenler agorafobiye yol açabilir.

Özellikle panik bozukluk ve agorafobi sıklıkla birlikte görülen hastalıklardır.

Agorafobi Teşhisi

Agorafobi tanısı Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı (psikiyatr) tarafından konulur.

Tanı konurken uzman doktor aşağıdaki durumları sorgular:

Aşağıdaki durumlarda korku ya da endişe olması

• Evin dışında yalnız olma
• Toplu taşıma araçlarını kullanmak
• Kapalı yerlerde bulunmak (marketler, AVM, sinemalar)
• Kuyrukta olmak ya da kalabalıkta yer almak
• Açık alanlarda olmak (meydanlar, otoparklar)
• Kaçmanın zor olabileceği yerlerde olmak

Ayrıca aşağıdaki belirtilerin yaşanıp yaşanmadığını araştırır:

• Korku ve kaygıyı kışkırtan tüm durumlardan aktif olarak kaçınma
• Uzun süre evde kalma
• İnsanlardan kopma veya yabancılaşma hissi
• Başkalarına bağımlı olmak
• Çaresizlik hissi
• Kaygı veya panik atak

Diğer zihinsel bozukluklar veya tıbbi durumlar semptomlar için daha iyi bir açıklama sağlamıyorsa, bir kişi agorafobi olarak tanımlanabilir. Ek olarak, agorafobi hastalarının da sıkıntılarıyla başa çıkmanın bir yolu olarak alkol ve yatıştırıcı ilaçları kötüye kullanmaları yaygındır.

Agorafobi Tedavisi

Agorafobi bir uzman doktor tarafından ilaç ve psikoterapi ile tedavi edilebilir bir tıbbi durumdur. Genellikle ikisi birlikte kullanılır.

İlaç tedavisi: Doktorlar sıklıkla selektif serotonin geri alım inhibitörleri reçete ederler. Ayrıca diğer antidepresanlar ve benzodiazepinler de kullanılabilir.

Psikoterapi: Psikoterapinin amacı agorafobiye bağlı anksiyete belirtilerini azaltmak ve agorafobiye neden olan düşünceleri değiştirmektir. Birey psikoterapi ile korkularının yersiz olduğunu, anksiyetesinin zamanla azaldığı anlar. Semptomları yönetebilmeyi öğrenir. Stres yaratan durumları tespit eder ve çözüm bulur. Tedavinin başlangıcında terapistle telefonla ya da güvenli olunan bir yerde görüşme olabilir. Ailenin yardımı da bireyin tedaviye başlamasına yardımcı olabilir.

Agorafobi Tedavi Edilmezse

Agorafobi yaşayan insanlar evde, okulda veya işyerinde davranış ve işlevlerini değiştirebilirler. Panik atağa neden olabilecek durumlardan korunmaya çalışırlar. Depresyona girebilir ya da intiharı düşünebilirler. Madde ve alkol kullanmaya başlayabilirler. Agorafobi olan insanlarda düşük seviyede inflamasyon olduğu gösterilmiştir. Bu durum kalp ve damar hastalıklarına neden olabilir. Bu durumu olanların ateroskleroz ve koroner kalp hastalığı riskinin daha yüksek olabileceğini düşündürmektedir.

Agorafobiye Ne İyi Gelir?

Agorafobi hayatı zorlaştıran bir tıbbi durumdur. Uzman yardımıyla hastalık yönetilebilir ve üstesinden gelinebilir. Ek olarak kişinin hayatında yapacağı bazı değişikliklerin de faydası olacaktır.

• Tedavi planına uygun davranın: İlaçları belirtildiği şekliyle kullanın ve seanslarınıza sadık kalın.
• Korktuğunuz şeylerle yüzleşmeye çalışın: Sizde kaygıya neden olabilecek durumun üstesinden gelmekte zorlanabilirsiniz. Ancak bu durumla yüzleşirseniz gerçek olmadığını daha rahat anlayabilirsiniz.
• Sakin kalmaya çalışın: Çeşitli nefes egzersizleri, meditasyonlar, masaj ya da sizi rahatlatacağını düşündüğünüz bir şeyi doktorunuza danışarak uygulamayı deneyin.
• Madde ve alkolden kaçının: Bunlara ek olarak kafeinli içeceklerin tüketimini de kısıtlayabilirsiniz. Bu maddeler panik veya anksiyete belirtilerinizi kötüleştirebilir.
• Kendinize iyi davranın: Sağlıklı beslenme, egzersizle ve düzenli uyku agorafobinin üstesinden gelmede size yardımcı olacaktır.

Agorafobiye Ne İyi Gelmez?

Agorafobinin tedavisi psikoterapi ve ilaçlardır. Bunlar da beraberinde yaşam tarzı değişiklikleri getirir. Fakat bitkisel kaynaklı ilaçlar ve takviye edici gıdalar etkili olmaz. Bu ilaçların birçoğu agorafobiyi tedavi etmediği gibi başka tıbbi rahatsızlıklara da neden olabilir.

Tedaviye uymamak, aksatmak ve yarıda bırakmak iyileşmeyi geciktirir veya engeller. Agorafobi hastalığınız varsa ve tedaviye uymazsanız agorafobi gittikçe ağır hale gelebilir ve ek hastalıklara da neden olabilir.

Alkol ve madde kullanımı durumu kötüleştirir. Agorafobi madde ve alkol kullanımıyla daha zor baş edilebilir hale gelir. Eğer kendi başınıza bırakamıyorsanız vakit kaybetmeden bir psikiyatri uzmanına danışabilirsiniz.

Agorafobi İlaçları

Agorafobi hastalarının durumlarına göre ilaç tercihi yapılır. Selektif serotonin geri alım inhibitörleri sık kullanılır. Bunlar bir tür antidepresan olmasına rağmen, hekimler sıklıkla bu ilaçları kaygı bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk yaşayan insanlara reçete eder. Agorafobi de bir kaygı bozukluğu olduğu için bu ilaçlar sıklıkla kullanılır. Serotonin inhibitörleri beyindeki sinir hücrelerini, ruh hali düzenlemesinde önemli bir yere sahip olan serotonin üzerinden destekler.

İlaçlar 2.-6.haftalar arasında etki etmeye başlar. Bu tür ilaçlar bağımlılık yapmaz.

Benzodiazepinler: Agorafobinin daha çok fiziksel belirtilerini için kullanılan ilaçlardır. Uzun süre kullanılmaları durumunda bağımlılık yapabilir. Bu nedenle serotonin ilaçları etkisini gösterene kadar tercih edilebilir.

İlaçlar: Alprazolam, klordiazepoksit, diazepam, lorazepam, Sitalopram, esitalopram, fluoksetin, fluvoksamin, paroksetin, sertralin

Hamilelikte Agorafobi

Gebelerde de agorafobi ile karşılaşılabilir. Gebeyken yaşanan anksiyete sorunlarının uzun dönemde çocuklar üzerine de etkisi olduğunu gösteren araştırmalar vardır. Ek olarak şiddetli durumlarda gebelikte de erken doğum ve bebeğin kilosunun az olması gibi sorunlara neden olabilir. Bu sebeple en yakın zamanda hem ruh sağlığı ve hastalıkları hem de kadın doğum uzmanı ile görüşmekte fayda olacaktır. Ayrıca hamilelerde kullanılan ilaçlar da değişkenlik gösterebilir.

Çocuklarda Agorafobi

Çocukların zaman zaman dışarı çıkmak istememeleri normaldir. Ancak bazı çocuklar için bu durum, davranışlarını ve düşüncelerini etkiler. Sürekli olarak okul, ev ve sosyal hayatına zarar verir. Eğer böyle bir durumla karşı karşıyaysanız bir çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları doktorunun yardımına ihtiyacınız vardır.

Agorafobi için Hangi Doktora Gidilir?

Agorafobi tıbbi bir durumdur. Uygun medikal tedavi ve psikoterapi ile tedavi olunabilir. Evden veya yakın çevrenizden ayrılırken korku ya da stres yaşıyorsanız, toplu alanlardan kaçınıyorsanız bu ihtimali düşünmelisiniz. Hastalar genellikle bunu bir sorun olarak görmez. Fakat kabul edip tedavi olarak daha sağlıklı bir sosyal hayata kavuşabilirler. Hastalar Psikiyatri bölümüne başvurabilir.