Disgrafi

Disgrafi Nedir?

Disgrafi, genellikle çocukluk çağında fark edilen bir yazı yazma bozukluğudur. Orta veya yüksek zeka yaşına rağmen bir disleksi (özgül öğrenme bozukluğu) türü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Disgrafi, genellikle harfleri ters yazma, doğru harfin yerine benzer harfleri ‘’b harfi yerine d harfi veya E harfi yerine 3’’ yazma gibi karşımıza çıkmaktadır.

Kısaca benzer harfleri, rakamları ve sembolleri birbirine karıştırarak hata yapmaları sık görülen bir durumdur.

Çocuk yeni kelimeler öğrenmekte, bunları telaffuz etmekte ve yazmakta güçlükler yaşar. Hikaye anlatımı büyük bir problemdir, genellikle karşıdakinin hikayeye hakim olduğunu düşünüp hikayenin ya ortasından ya da sonundan başlar. Dikkat eksikliği ile birlikte görülebilir.

Disgrafi, tam olarak nedeni bilinmemekle birlikte bazı kaynaklara göre nörolojik bir problem olduğu, bazı kaynaklara göre de beyinle alakalı olmadığı belirtilmiştir.

Eğer erken tanı konulmazsa ve disgrafi tedavi edilmezse ciddi öğrenim güçlüklerine yol açabilir. Pozitif yaklaşarak eleştiri ve etiketlemelerden uzak durulmalıdır.

Disgrafi Belirtileri Nelerdir?

Başlangıçta çocukta derslere ve yazı yazmaya karşı ilgi eksikliği, yazma ve okuma kavramındaki zayıflıktan dolayı çalışmıyor veya tembel olarak görülür. Ancak bu durum tembellikten fazlasıdır.

• Sıfırları saat yönünde ve sayıları aşağıdan yukarıya yani tersten çizerler.
• Defterleri oldukça düzensizdir.
• Yazılarını kendileri bile okumakta zorlanacak kadar dağınıktır.
• Noktalı harfleri sıklıkla birbirleriyle karıştırırlar ‘’i-ı, ğ-g, o-ö, ü-u’’ gibi.
• İmla kurallarına uymazlar.
• Yaşıtlarında daha yavaş yazarlar, yazı yazarken akranlarına göre daha geç yazarlar ve sınıfa uyum sağlayamazlar.
• Kalem kontrolü ve el becerileri zayıf olduğu için kalemi düzgün tutamazlar ve düzensiz yazarlar.
• Saatleri düzgün bir şekilde öğrenemez ve analog saat çizemezler.
• Düğme ilikleyemezler.
• Görsel uzamsal güçlükler: Çocuk şekilleri ayırt etmede, harflerin arasına boşluk bırakmada, harita okuma ve alfabe sıralama gibi durumlarda zorluk yaşarlar.
• İnce motor güçlükleri: Çocuğun yapboz parçalarını birleştiremediği, el işi etkinliklerini düzgün yapamadığı ve makas kullanmadığı gibi durumlardır.
• Dil ile ilgili konular: Çocuk fikirlerini dile dökmekte çoğu zaman zorlanır ve kendini anlatamaz. Disgrafili çocuklar yeni kuralları takip etmekte zorlanabilir.
• Heceleme ve el yazısı ile ilgili zorluklar: Bu durumda heceleme yapmak zordur ve harfi büyük veya küçük şekilde yazmak da büyük bir zorluk olarak görülür.

Disgrafi Nedenleri Nelerdir?

Disgrafi, bir hastalık veya zeka sorunu değil bir farklılık durumudur.

Disgrafinin günümüze yapılan çalışmalarda tam bir nedeni olmadığı görülmektedir. Bazı araştırmalar nörolojik temelli olduğunu gösterirken bazı araştırmalar beyinde ve sinirlerde hiçbir kanıt bulamamıştır.

Bununla birlikte nörolojik temelli gelişimsel bir bozukluk olduğuna dair çalışma kanıtları daha yüksektir.

Buna ek olarak genetik geçişli bir rahatsızlık olduğuna dair araştırmalar da bulunmakta ve anne ve babası da disgrafi veya herhangi bir disleksi alt tanısı olan kişilerin çocuklarının da dislektik belirtiler gösterdiği ortaya konmuştur.

Bu durumda anne babası da disgrafi olan çocukların %25-60’ında da disgrafi olabileceğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.

Disgrafi Teşhisi

Disgrafi teşhisi için çocuğun ailesi öğretmenleri ve çevresi ile görüşülerek eğitim öyküsü, aile, okul, öğretmen ilişkileri gözlemlerine yer verilir.

Değerlendirme bireyin sorun yaşadığı yazma alanındaki akademik becerilerinin test edilmesini içerir. Test içeriğinde aşağıdaki maddeler ölçülmektedir ve tanı alabilmesi için en az 6 ay devam ediyor olması gerekmektedir.

• Sözcük okumanın yanlış ya da yavaş ve çok çaba gerektiriyor olması
• Yazıların anlamını anlama güçlüğü
• Harf harf söyleme/yazma güçlükleri
• Yazılı anlatım güçlükleri
• Hece ekleyerek yazma

Değerlendirme sonucunda bireyin eksiklikleri tespit edilerek birey için destek eğitim programı hazırlanır. Bu program ile birey akranlarının düzeyine erişene kadar akademik olarak desteklenir.

Özel öğrenme güçlüğünü ve disgrafiyi değerlendirmede kullanılan testlere şunları örnek verebiliriz:

• ÖÖG Batarya Testi
• Matematik Testi
• Görsel İşitsel Testler
• Okuma Testi
• Gesell Gelişim Figürleri Testi
• Yazı Testi
• Saat Çizimi Testi
• Head Sağ – Sol Ayırt Etme Testi
• Harris Lateralleşme Testi
• Öncelik Sonralık İlişkilerinin Sorgulanması Sıralama

Değerlendirme sonucunda disgrafiye eşlik eden başka bir sorunun ya da zeka anormalliğinin olduğu düşünülüyorsa CAS testi (5-17 yaştaki çocuklarda zeka gelişim düzeyi ve zeka bölümlerini tespit etmede kullanılan test) ya da WISC-4 (6-16 yaştaki çocukların zeka düzeyini ve zihinsel becerilerini ölçen test) zeka testinin uygulanması gerekir.

Buna ek olarak disgrafi genellikle kendisini aşağıdaki 4 bozuklukla birlikte gösterir:

• Disleksi (öğrenme bozukluğu),
• Diskalkuli (matematik öğrenme bozukluğu),
• Dispraksi (motor hareket bozukluğu)
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
  

Eğitsel değerlendirmeye dayanan bu süreç ile eğitsel tanı konulur. Ama disgrafi teşhisi ve raporu için gerekli olan tıbbı belirleme çocuk psikiyatristleri tarafından yapılmaktadır.

Disgrafi Tedavisi

Çocuğun bilgisel, duygusal, motivasyonel ve akademik desteğe ihtiyacı vardır. Çocuğun beraberinde ailenin de eğitim alması gerekmektedir.

Aile, öğretmen ve çocuğun doktoru/psikoloğu iş birliği içinde olmalıdır. Tedavi mutlaka psiko-eğitimle desteklenmelidir. Tanının ne zaman (kaç yaşında) konulduğu, disgrafiye eşlik eden başka bir rahatsızlığın (disleksi, diskalkuli, DEHB) olup olmadığı gibi durumlar tanılamada önemlidir.

• Terapi: Disgrafi ve özgül öğrenim bozukluğu olan çocuklar için davranışları rehabilite etme ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) tasarlanabilir. Davranışları rehabilite etme yöntemi ile çocuk akranları ile kaynaştırılır ve akranlarının seviyesine ulaştırılması hedeflenir. Okulda rahat olması için gerekli müdahaleler yapılır, örneğin: sınavların disgrafili çocuklar için daha kolay tasarlanması, ev ödevlerinin daha kısa ve anlaşılır olması, yazı yazmak için klavye kullanımı vb.
• Özel eğitim merkezleri ve öğretmenleri: Disgrafili çocuklar için özel eğitim merkezleri ve öğretmenleri bulunmaktadır. Burada uzmanlar tarafından çocuklar için hem fiziksel hem zihinsel olarak geliştirici ve eğitici etkinlikler ve eğitimlerle yazma, okuma ve motor beceriler üzerinde çalışılır. Özel eğitim merkezlerinde, özel eğitim alanında uzmanlığı olan öğretmen ve psikologlar sosyal hizmet bulunmaktadır. Çocukların eğitimine katkıları olduğu gibi ailelerin de eğitim ve bilgilenmelerine katkıları bulunmaktadır.
• Evde destek ve eğitim: Çocuk aileler tarafından gözlemlenmelidir ve bu gözlemler çocuğun özel eğitim öğretmeni, psikologu ve psikiyatrisi ile paylaşılmalıdır. Gözlemlediğiniz alanlar yazma şemaları, kötü olduğu alanlar, öğrenme stratejileri olmalıdır.
• Egzersizlere hazırlamak ve ısındırmak: Çocuk için etkinlikler ve derslerden önce basit egzersiz ve ısınma hareketlerinin koordinasyon sağlamaya el ve parmak kaslarının ısınmasına yardımcı olacaktır. Oyun hamuru gibi çocuğunuzun oynamaktan keyif alacağı kolay etkinlikler onu derse hazırlayacaktır.
• Olumlu mücadele: Pozitif yaklaşım her durumda olumlu bir gidişattır. Çocuğunuza karşı eleştirel olmayın ve onu olumlu bir şekilde kabul edin. Olumsuz eleştiri hiçbir zaman pozitif sonuçlar doğurmamıştır. Eğer çocuk yapamadığı için pes ediyorsa bakış açısını değiştirerek yapabileceği yolları gösterin.

Disgrafi Tedavi Edilmezse

Disgrafi tedavi edilmezse uzun vadede daha güç öğrenme güçlükleri ortaya çıkar. Kişi Toplum tarafından disgrafiden dolayı ciddi etiketleme ve olumsuzluklara maruz bırakılabilir.

Tedavi edilmediği müddetçe kişi arkadaş edinmede, saatleri söyleme ve öğrenmede, toplu ulaşım hizmetlerini öğrenmede hatta ciddi bir dikkat eksikliğine ve kol düğmelerini ilikleyememe gibi durumlara sebep olabilir.

Disgrafiye Ne İyi Gelir?

Disgrafiye iyi gelebilecek alıştırma ve etkinlikler bulunmaktadır, bunlar çocuğun ısınmasını ve ince motor hareketlerini geliştirir.

• Bol parmak egzersizleri: Kağıtları küçük küçük parçalara ayırma, parmak dansı, enstrüman çalma, şekil çizme.
• Yazı yazma alıştırmaları: Klavyede yazı yazma alıştırmaları.
• Resimli hikayelerin özet olarak anlatımı: Yaygın olarak bilinen masalların özetlerini anlatma, temel vurgusu hakkında konuşma gibi alıştırmalar.
• Farklı şekillerde öğrenme etkinlikleri: Çocuk metni ezberleyemiyor ise şarkı şeklinde ezberleme.
• Çocuklar için bulmacalar

Disgrafiye Ne İyi Gelmez?

Pek çok rahatsızlıkta olduğu gibi disgrafide de sorunlara yol açabilecek şeyler vardır.

• İhmalkarlıktan kesinlikle uzak durulmalı.
• Büyüyünce geçer gibi düşünülmemeli.
• Etiket ve olumsuz eleştiri ve tabulardan uzak durulmalıdır.
• Okul programı takip edilmeli yapamıyor diye okul eğitiminden uzak durulmamalıdır.
• Soyut düşünmeye sevk edilmeli tamamen somut şeylere yönlendirilmemeli.
• Düz yazı yazmaya teşvik etmek çocuk için sinir bozucu olabileceği için düz yazı yazmak önerilmez bunun yerine yazıların arasına hayvan figürleri çizebileceği etkinlikler önerilir.

Disgrafi İlaçları

Disgrafi bir hastalık değildir, bu sebeple çoğunlukla ilaç kullanılmamaktadır.

İlaç, eğer çocukta öğrenme güçlüğüne eşlik eden kaygı bozukluğu, depresyon gibi psikiyatrik bozukluklar varsa tercih edilir. Doktor kontrolü olmadan kesinlikle kullanılmamalıdır.

Depresyon veya kaygı bozukluğu eşlik ediyorsa SSRI, SSNRI grubu antidepresan ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar etkisini vücutta serotonin salgılayarak gösterir.

Ancak tek başına disgrafi bulunan vakalarda kullanımı sık değildir.

Çocuklarda Disgrafi

Disgrafi çocukluk çağında, çocuk okula başladığında ortaya çıkan bir bozukluktur. Yazı yazmanın başlamadığı okul öncesi çağda (0-6 yaş grubu) tanı konamaz.

Çocuk ne zaman yazı yazmaya başlarsa belirtiler o zaman çıkar. Bunun yanında disgrafisi olan çocukların okul öncesi çağlarında diğer çocuklara oranla daha fazla şekil çizme bozukluğu, ince motor hareketlerde güçlük görüldüğü saptanmıştır.

Ancak okul öncesi çağında şekil çizme bozukluğu olan her çocukta ilerde disgrafi veya benzer rahatsızlıklar göstereceği kesin değildir, normal çocuklarda da görülebilir.

Buna ek olarak disgrafide semptomlar yaşam boyu devam eder. Ancak psikoeğitim ve terapi gibi tekniklerle bu semptomların görülme sıklığı azalır.

Disgrafi için Hangi Doktora Gidilir?

Çocuklar için okul öncesi çağlarda harfleri ters yazması ve karıştırması sık karşılaşılan ve hemen telaş edilmemesi gerekilen bir durumdur.

Bununla birlikte okul çağındaki çocukların okul çağına başlamasından itibaren yazıları ters yazması, yazdığını okuyamaması ve diğer belirtileri göstermesi durumunda ilk önce tıbbi muayene yapılmalıdır.

Bu semptomların herhangi bir fiziksel, biyolojik sebepten kaynaklanmadığı tespit edilirse kişi, Çocuk Psikiyatrisi, Çocuk Psikologu, özgül öğrenme alanında uzman özel eğitim çalışanlarına gösterilmelidir.