Oyun Bağımlılığı

Halk dilinde alkol ve madde bağımlılıklarının yanı sıra günümüzde bir çok kesimin tam olarak bilmediği davranışsal bağımlılık hastalıkları ortaya çıkmaktadır. Bu hastalık türleri arasında en önemlilerinden biri olarak görüleni ise dijital oyun bağımlılığıdır.

Bir kişinin akıllı telefon, bilgisayar, tablet ya da oyun konsollarında oldukça fazla vakit geçirmesine bağlı kalarak; o kişinin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden bir takım sorunlar yaşaması sonucunda bu durum oyun bağımlılığını ifade etmektedir. Oyun bağımlılığı, tıp alanında internet bağımlılığı kategorisi altında hastalık türlerinden biri olarak değerlendirilmektedir.

Oyun bağımlılığı üzerine ABD'de (Amerika Birleşik Devletleri) birtakım araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmalar neticesinde bireylerin %58 video oyunlarını, %51'lik bir kısmı evlerinde oyun konsolları ile vakit geçirdiği ve diğer %36'lık kısmı ise cep telefonlarından oyun oynadığını anketler aracılığıyla belirtmiştir. Amerikan Tıp Birliği'nin öne sürdüğü tahminler neticesinde günümüzde çocukların %90'dan gibi büyük bir kısmının oyun oynadığı ve bu oran içerisinden %15'lik bir kısmı ise bağımlıdır. Bu sebeple bu hastalık daha çok çocukları ya da genç yaştaki kişileri kendisine hedef almıştır.

Oyun bağımlılığı hastalığının bir nüfusun sıklığına göre yapılan bir araştırmada ise bazı bölgelerde %0,2 iken farklı bir yerde %50 gibi yüksek bir oran tespit edilmiştir. Bu oranın yüksek olduğu ülkeler ise genellikle Doğu Asya tarafındadır.

Oyun Bağımlılığı Belirtileri

Herhangi bir çocuk ya da yetişkin bir birey, birden fazla oyun hesabına sahip olması, yeni çıkan oyunlar hakkında araştırma yapması ve farklı oyun türlerini indirmesi, oyunlara belli bir miktar ücret ödemesi oyun bağımlılığının bir göstergesi değildir. Günümüzde tıp dilinde bağımlılık kelimesi kişinin sağlığına ve sosyal yaşantısına zarar vermesi halinde bu aktiviteyi devamlı hale getirmesi olayıdır. Eğer bir kişinin oyun bağımlılığı hastalığına sahip olduğunu düşünüyorsanız bu durumu ilk aşamada devamlılık yönünden incelemelisiniz. 

Dijital oyun bağımlılığı, WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tıbbi referans kitabına 2018 yılında eklenmiştir. Kitap içerisinde oyun bağımlılığının diğer benzer bağımlılık türleri arasından kumar bağımlılığı ile benzer belirteçleri olduğu görülmektedir. Maddeler halinde aşağı kısımda belirtilen; belirteçlerden en az 5 tanesini bir kişi bir yıldan fazla süredir gösteriyor ise dijital oyun bağımlısı olarak değerlendirilebilir.

• Oyun oynamadığı zaman içerisinde kendini hem ruhsal hem de fiziksel açıdan kötü hissetmesi veya bu şekilde davranışlar sergilemesidir. Bu durum tıbbi açıdan yoksunluk belirtileri olarak değerlendirilir.
• Çok fazla oyun oynadığını belirtmesine rağmen kendini kısıtlama sürecinde bir türlü iradesine hakim olamamasıdır.
• Kendini kötü veya iyi hissettiği günlerde motivasyonunu arttırmak için oyun oynama isteğinin olmasıdır. 
• Bilgisayar oyun bağımlılığı üzerine düşkünlüğünü her ortamda belli etmesidir.
• Daha önceden sevdiği belli başlı hobileri veya işleri bırakması onun yerine oyun oynama isteğinin olduğunu ifade etmesidir.
• Okul, iş veya evdeyken fazla oyun oynaması sonucunda oyuna bağlı kalarak ortaya çıkan sağlık problemlerini dile getirmesi veya somut bir şekilde görülebilir durumda olmasıdır.
• Dijital oyun bağımlılığı nedeniyle hayatta karşısına çıkan iş ve eğitim fırsatlarını sürekli kaçırmasıdır.
• Gerçek hayatta çevresindeki kişiler ile sürekli tartışıyor veya eskiye göre daha az iletişim kuruyor olmasıdır.

Oyun Bağımlılığı Nedenleri

Genellikle oyun üreticileri genç yaştaki bireyleri hedef alması ile bilinir. Oyun içerisinde bu oyunu oynayan bireylerin daha fazla zaman geçirmesine yönelik bir takım çalışmalar yapılmaktadır. Örneğin, küçük yaştaki çocukların saygı eksikliği göz önünde bulundurarak çocukların uzun süre oyun oynaması sonucunda diğer oyuncular arasında saygınlık kazanmasıdır. Genellikle bu saygınlık kazanma durumu bilgisayar oyun bağımlılığında daha fazla görülür. 

Mobil oyunlarda ise genellikle insanlar boş vakitlerini değerlendirme olarak görür. Evde veya işyerinde boş kaldığı vakitleri oyun oynayarak değerlendirdiğini söylemesine rağmen kısa bir süre sonra işleri olması durumunda bile oyunun başından ayrılamadığını ifade eder. Oyun bağımlısı olan hastaların birçoğu genellikle ruhsal ve fizyolojik yönden oyunlar ihtiyaçlarını karşıladığını belirtir. Bu durumda oyun bağımlılığı nedenleri arasında kişiden kişiye değişen farklı etkenler olabilir.

• Saygı kazanma durumu: Çocuk ya da ergin bireylerin bir çoğu günlük hayatta çevresinden bir saygı görmemesi durumunda oyun üzerinden edindiği arkadaşların sevgisi ile yetinir. İnsan doğası gereği saygı gördüğü bir ortamda daha fazla vakit geçirmesi ise oldukça doğaldır. 
• Aile içi iletişimde sorunlar : Genellikle oyun hastalığına yakalanan bireyler ya da çocuklar; aileleri ile sorun yaşadığı zaman onlara kendini ifade edememesi durumunda oyun üzerinden edindiği arkadaşlarına iç dünyasını açar. Bu durum bireylere iyi geldiği için sık sık o arkadaşı ile vakit geçirmek ister. 
• Çekingenlik : Dijital oyun bağımlılığına yakalanan kişiler gerçek çevresinde sürekli çekingen tavır sergilemesi sonucunda oyun ortamında (sanal alemde) kendini daha iyi ifade edebilmesi/çekingen davranışlar göstermemesi durumunda buralarda daha fazla vakit geçirir.
• Rekabet : İnsanların iç dünyasında rekabete olan yatkınlığı kişiden kişiye değişebilir. Genellikle oyun bağımlılığı olan hastaların bir çoğunda rekabete olan yatkınlığı oldukça fazladır. Herhangi bir oyun ya da olayı sürekli olarak başarma isteği ve birinci olma arzusu mevcuttur. Bu sebeple dijital oyunlar içerisinde sürekli olarak bir yarış içerisinde olma hali hastaların oyun bağımlılığa yakalanmasını arttırır.
• Yalnızlık hissi : Arkadaşları ile buluşmasına rağmen sürekli olarak kendisini yalnız hissetmesi durumunda internet/video oyun bağımlılığına yakalanabilir. Kişi kendisini yalnız ettiği süre içerisinde sürekli olarak oyun oynamak ister.
• Kendini bir gruba/topluluğa ait olarak görme : Kişi çevresinde herhangi bir arkadaş grubu, topluluk veya aktivitelerini sürdürebileceği bir ortam bulunmaması halinde dijital oyun bağımlılığı sayesinde tanıştığı arkadaşlarını o gruba ve topluluğa kendini ait görür. 

Çocukların daha fazla oyun bağımlılığına yakalanmasın en güçlü sebebi ise; aile içindeki iletişimin yetersiz olmasıdır. Aile tarafından; çocuğa şiddet gösterilmesi, yeterli bir şekilde ilgilenilmemesi ve çocuğun sorunlarına çözümcül açıdan yaklaşmak yerine daha fazla sorunların büyütülmesi oyun bağımlılığına neden olabilmektedir.

Oyun Bağımlılığı Teşhisi

Oyun bağımlılığı ölçeği kullanılarak toplum içinde yer alan hastaların teşhis edilmesi sağlanır. Bu ölçek içerisinde 1'den 30'a kadar farklı cümle ve ifadeler bulunmaktadır. Oyun bağımlılığı testi uygulanan kişilerden bu testteki soruların hepsini cevaplaması istenir. Test sonuçları neticesinde kişilerin oyun bağımlısı olup olmadığına karar verilir. 

Test içerisinde belirtilen ifadeler uygulanan kişi tarafından 1 ile 5 arasında bir puan verilmesi istenir. Örneğin, "mutsuz olduğum zamanlarda dijital oyun oynamak beni rahatlatır" ifadesine 1 ile 5 arasında bir puan verilmesi istenir. Bu şekilde test içerisinde 30 farklı ifade bulunmaktadır.

Oyun Bağımlılığı Tedavisi

Oyun bağımlılığı tedavisi mümkün olan bir tür hastalık olarak kabul edilmektedir. Bu bağımlılık türü kendisini yeni fark ettirdiği için tedavisi uzman kişiler tarafından sağlanmalıdır. İnternet bağımlılığı ve oyun bağımlılığı ikisi arka arkaya kendisini ciddi oranda göstermiştir. Bu sebeple her iki bağımlılık türü için de birbirine yakın tedaviler uygulanmaktadır. 

Oyun bağımlılığı tedavisinde psikoterapi, aile terapisi, bireysel davranışçı terapi, grup tedavisi ve ilaç tedavisi uygulanır.

• Psikoterapi 

Oyun bağımlılığı hastalığı altında yatan faktörlerin psikolojik olması durumunda psikoterapi uygulanır. Psikiyatrist ya da uzman bir psikolog tarafından psikoterapi uygulanabilir. Psikoterapi esnasında oyun bağımlısı bireyin oyunlara karşı olan tutumu, duygu ve düşünceleri sohbet eşliğinde değerlendirilir. Bu değerlendirmeler sonrasında tedavi esnasında bağımlı kişinin karşılaşabileceği zorluklara karşı iç görü kazandırılması, davranış ve düşüncelerin altında yatan sebeplere bağlı kalarak kişinin motivasyonunun arttırılması, oyun bağımlılığı zararlarının hasta bireye uygun bir iletişim türüyle aktarılması amaçlanır. 

• Aile Terapisi

Genellikle bu bağımlılık türünün altında yatan sorun aile kaynaklıdır. Bu sebeple uzman bir psikolog ya da psikiyatrist tarafından bağımlı kişinin hastalığının üstesinden gelebilmesi amacıyla; aile bireylerine hasta bireye karşı nasıl davranması ve neler yapması gerektiği aktarılır.

1. Aile bireylerine oyun bağımlılığı zararları kapsamlı bir şekilde açıklanır.
2. Bağımlı kişi üzerine uygulanan suçlayıcı davranışların azaltılmasını sağlamaya yönelik konuşmalar yapılır.
3. Aileye bağımlı kişinin cesaretlendirilmesi konusunda yardım istenir. (Bağımlı kişinin hobi edinmesi esnasında bireye yardımcı olunması, hastalıkla karşı karşıya olan kişi ile birlikte vakit geçirme, onun duygu ve düşüncelerinin dinlenmesi istenir)

• Bilişsel Davranışçı Terapi

Oyun bağımlılığı bulunan kişilere bilişsel davranışçı terapi türü oldukça fayda sağlamaktadır. Bu terapi modelinde hasta bireyin bağımlılık sebebiyle yapamadığı aktivitelerin yapılması hedeflenirken, yaşam kalitesinin yükseltilmesi amaçlanır.

• Grup Tedavisi

Oyun bağımlılığı tedavisinde grup tedavisini tercih etmek tedavi sürecini hızlandırır. Terapi esnasında bağımlı birey, kendisi ile aynı sorundan yakınan kişiler ile birebir gözlemler ve onlarla temasa geçer. Grup içerisinde kişiler birbiriyle temasa geçerken duygu ve bilgi paylaşımı olur. Bu neticede hasta bireylerin duygusal ve sosyal izolasyondan çıkması daha kolay olacaktır. 

• İlaç Tedavisi

Depresyon, anksiyete ve bipolar bozukluklar kişilerin oyun bağımlılığı altında yatan psikolojik rahatsızlıklar olabilir. Bu sebeple uzman bir psikiyatrist ya da psikolog tarafından öncelikle bağımlılığın altında yatan sorun tespit edilmelidir. Bu neticede psikolojik rahatsızlık tespit edilmesi durumunda ilaç kullanılması uzman kişiler tarafından uygulanır. Oyun bağımlılığında ilaç tedavisi ile psikoterapi kombine olarak tercih edilebilir. 

İlaç tedavisi alanında uzman kişiler tarafından başlatılırken yine aynı şekilde uzman kişilerin önerileri doğrultusunda bırakılmalıdır. 

Oyun Bağımlılığı Tedavi Edilmezse 

Oyun bağımlılığı tedavi edilmediği durumda kişinin sosyal yaşamının olmaması, psikolojik yönden kendisini iyi hissetmemesi ve çevresindekilerle olan iletişiminin zamanla azalması söz konusu olacaktır. Örneğin, çocuklarda oyun bağımlılığı görülmesi sonucunda derslerine çalışmaması, okul ve derslere ayırdığı vakti oyunlara ayırması ve tamamen okulu bırakması gibi durumlar söz konusu olabilir.

Yetişkin bir birey için ise iş kariyerinde basamakları tırmandığı dönemleri geride bırakarak kendisini izolasyon hali içerisinde bulabilir. Örneğin, hasta bireyin mükemmel bir iş hayatı olduğunu düşünürsek zamanla bağımlılık süreci tedavi edilmediği takdirde kendisini hem iş hem de sosyal yaşantısından soyutlayabilir. 

Hem yetişkin hem de çocuk için bağımlılığın tedavi edilmemesi durumunda en ilerleyen safha intihar bile olabilir.

Oyun Bağımlılığına Ne İyi Gelir?

Genellikle bu bağımlılık türü yetişkinlerin yanı sıra çocuklarda daha fazla görüldüğü çeşitli çalışmalar ile kanıtlanmıştır. Çocukların oyun bağımlılığına yakalanmasının öncelikli sebeplerinden biri özgüven eksikliğiyle birlikte sosyal yaşantısının olmamasıdır. Örneğin, aileler çocukları ile birlikte egzersiz yapabilir ve hafta sonlarını tamamen çocuklarının sosyalleşmesi için ayırabilir. Bu şekilde hastalığının bilincinde olan ve ya uzaklaşmak isteyen kişilere bu tarz aktiviteler iyi gelecektir.

Oyun Bağımlılığına Ne İyi Gelmez?

Oyun bağımlılığının en sevdiği kişi grupları ise herhangi bir sosyal yaşantısı olmayan kişilerdir. Sosyal yaşantısı bulunmayan, arkadaş ilişkileri zayıf olan, birkaç arkadaşı dışında arkadaş sayısı yetersiz olanlar, haftada en azından bir kere ya da iki kere hobisini yapmak için vakit ayırmayanlar bu bağımlılığa daha kolay yakalanabilir. Bu sebeple boş vaktiniz oldukça fazla ve arkadaşlık ilişkileriniz kötüyse bu bağımlılığa her an yakalanabilirsiniz.

Oyun Bağımlılığı için Hangi Doktora Gidilir?

Bir davranışın bağımlılık olarak kabul görmesi için o davranışın devamlılık göstermesi gerekmektedir. WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından dijital oyun bağımlılığının gerekli tanı ve tedavi yöntemleri tanımlanmıştır. Dijital oyun bağımlılığı için kamu ya da özel hastanelerin psikoloji bölümüne başvurabilirsiniz. Bunların yanı sıra bazı özel klinikler bağımlılık durumlarında kişiye özel tedavi yöntemleri uygulamaktadır.