Asperger Sendromu

Asperger Sendromu Nedir?

Asperger sendromu Autism Spectrum Disorder (ASD) yani otizm spektrum bozuklukları grubu altında olup bu spektrumun hafif-ılımlı seyreden tipidir. Hastalık genelde çocukluk çağının ortalama 4-6. yılında kendini belli eder. AS’li çocuk sosyalleşmede zorlanır, iyi iletişimde zorlanır, karşısındakinin duygularını anlayamaz, kendi duygularını da net aktaramaz. Burada net aktaramama çocuğun dilsel gelişiminden bağımsız olup nöropsikiyatrik bir durumdur. Otizmle benzer yanları olmakla birlikte aynı hastalık değillerdir. Otizmden daha hafif olmakla birlikte süreç içerisinde zorlayıcı da seyredebilir. 

Asperger sendromlu çocukta beyin gelişimi ve zekâ gelişimi gayet normaldir. Hatta yaşıtlarından daha zeki bile olabilirler. Fizik kanunları ve matematik konusunda muhteşem çalışmalara imza atan Newton Asperger Sendromu'na sahipti. Yine modern fiziğin en önemli isimlerinden Einstein’da otizm spektrum bozukluğu vardı. 

Otizm spektrum bozukluğu grubuna yaklaşım bu konuda önemlidir. Toplum bu yaklaşım konusunda bilinçlendirilmeli ve aileler cesaretlendirilmelidir. Bu çocuklar ana sınıflarına gidebilir ileri yaşlarda herhangi bir işte çalışabilir. Ana hedef, çocukta tespit edildiği anda sosyal iletişim kurma konusunda eğitmektir. Erken teşhis her durumda olduğu gibi bu durumda da çocuğun iyi iletişime geçebilmesi, kendini ifade edebilmesi, sosyal alanda yaşayabileceği sıkıntıları minimuma indirgemek için büyük önem taşır. 

Asperger Sendromu Belirtileri

• Çocukta konuşma problemi olmamasına rağmen konuşma başlatmada veya konuşmayı devam ettirmede güçlük çekme
• Kurallardan ve rutinden sapmama, değişiklikten hoşlanmama
• Aynı davranışı defalarca tekrarlama ve tekdüze konuşma
• İletişim sırasında karşısındaki kişinin değişen ses tonunu ve yapılan esprileri anlayamama
• Zaman zaman içine kapanma, konuşmama
• Göz kontağı kurmada güçlük yaşama
• Sevdiği konularda aşırı ilgili olma, detaylara takılma ve bu konuyla ilgili tek taraflı da olsa uzun sohbetlere dalma
• Yaşıtlarına göre geç öğrenme

Asperger Sendromu Sebepleri

Beyinde sebebi henüz net olarak bilinmeyen değişiklikler bu sendroma neden olmakla birlikte bu sendromun oluşmasına katkıda bulunan birtakım etmenler vardır. Genetik geçişler, kimyasal etmenler, çevresel faktörler, virüsler gibi nedenlerle hastalık gelişebilir. Bu gelişim erkek çocuklarda kızlara nazaran daha sıklıkta görülür.

Asperger Sendromuyla Otizmin Farkları

Asperger otizme göre daha geç fark edilen bir durumdur. AS genelde çocuğun dış yaşamla kaynaşmaya başladığı kreş dönemlerinde fark edilir. Otizm 12-24 aylıkken kendini konuşamama ile belli eder. AS çocukta konuşma geriliği olmaması önemli bir farktır. Yapılan bir çalışmaya göre de AS çocukların IQ seviyelerinin otistik çocuklara göre yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca yapılan bir çalışmaya göre de aspergerli çocukların sosyal uyumsuzluklarının farkında oldukları fakat otizmli çocukların bunun farkında olmadığı da ortaya koyulmuştur. 

Bunların dışında hareketlerin tekrar edilmesi, göz teması kuramama, çekinme, şakadan anlamama yanlış anlama, kuralların ve rutin şeylerin dışına çıkamama vs gibi yönlerden birbiriyle benzerliği söz konusu olduğu için karışmaktadır.

Asperger Sendromu Teşhis

Asperger sendromunu öğrenmeye yönelik bir test yoktur. Ailenin gözlemlemiş olduğu davranış durumlarının, veya çocuk okula gidiyorsa okulda öğretmenlerin\bakıcıların rapor ettiği normalin dışındaki davranış durumlarının doktora bildirilmesiyle bu sendrom varlığından şüphelenilir. Burada önemli bir ayrım söz konusudur. Asperger sendromlu çocuklar dikkatsiz hiperaktif çocuklarla karıştırılmamalıdır. Yalnızca bu davranışları gösteren çocukların yanlışlıkla Asperger tanısı aldığı olmuştur. Bu nedenle dikkat eksikliğinin eşlik ettiği hiperaktif çocuklar takip edilmelidir.

Asperger Sendromunda Tedavi

Bu sendromun kesin herhangi bir tedavi seçeneği yoktur fakat semptomlara yönelik tedavi seçenekleri mümkündür. Semptomların tedavisiyle çocukta ulaşabileceği maksimum potansiyele ulaşma ve davranışların kontrolünün sağlanması hedeflenmektedir. İlaç yaygın olarak kullanılmamakla birlikte kontrol sağlanamayan durumlarda doktor reçetesiyle ve doktor kontrolünde tercih edilebilir. Doktor kontrolünde uygulanabilecek tedavi örnekleri:

• Dikkat eksikliği ve hiperaktiviteye yönelik kullanılabilecek Klonidin, Fenetilamin, Guanfasin, Naltrekson, Olanzapin
• Çocukta içe kapanıklık, depresyon gibi olguların tedavisinde Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri
• Çocukta başkalarına karşı agresyon, saldırganlık, öfke nöbetleri, hızlı ruh hali değişimi gibi otistik davranışlara yönelik kullanılabilecek Aripiprazol

İlaçlar sendrom kaynaklı davranış bozukluğunun kontrolünde önemli olabilir. Bunun yanında çocukta görülen iletişimsizlik\sağlıksız iletişim, davranışsal bozukluk, sosyalleşememe gibi durumlara yönelik sosyal beceri eğitimi, konuşma dil terapisi, danışmanlık, psikolojik destek gibi çocuğun kendini geliştirebileceği, toplum içinde rahat hissedeceği bir kişiliğe sahip olması çocuğun ve ailenin yaşam kalitesi için çok önemlidir. Bu amaca yönelik uzmanlarca yapılan psikolojik\sosyal destek çocuğa sunulmalıdır.

Asperger Sendromu Tedavi Edilmezse

Çocukluk çağında atlanan teşhis veya amacına ulaşamayan bir tedavi çocuğun ilerleyen yıllarda hayatını gittikçe zorlaştırmaktadır. Bu çocuklar büyüdükçe çevresine uyum sağlayamadığı için günden güne sosyal ortamdan uzak kalmak zorunda kalacakları için psikolojik olarak kötü etkilenmeleri beklenir. Bu kişilerde kendine güvensizlik, uyumsuzluk, şiddetli depresyon gibi ağır psikolojik bozukluklar görülür. Yine toplumdaki bozuk davranışları onları toplum dışına itebilir ve bu itilmeyle kendine güvensizlik, duygu durum bozukluğu şiddetlenebilir. Bu ruh haliyle sonrasında sapkın davranışlara yönelim de tetiklenebilir. 

Bu kişilerin topluma kazandırılması ve bu ruh halinden, kötü yaşam durumundan çıkarılmaları çok önem arz etmektedir. Çocukluk çağında fark edilmeyen AS’li bireyler yetişkinlikte özenli bir anamnez (hastanın öyküsü) alma ile ve gerekli tetkiklerle yakalanmalı ve uygun tedavi hemen sağlanmalıdır.

Asperger Sendromlu Çocuğun Hayat Kalitesini Arttırmak Mümkün Müdür?

Çocuğun psikolojik ruh hallerine ve davranışlarına yönelik psikoterapi, özel eğitim, davranış değiştirme-geliştirme teknikleri ön planda ve çok önemli olmakla birlikte bu çocukların ailelerine bu durumu ele almalarında destek verme, gerekiyorsa aile eğitimi, aile terapisi uygulama şeklinde düzenlenen bir tedavi planı, Aspergerli çocukların hayat kalitesini arttırmada oldukça etkilidir. Özel eğitim çalışmalarında karşısındaki kişinin duygusunu okumaya, karşısındakinin mimik jest ve hareketlerini takip ederek anlam çıkarmaya, sorun çözme becerilerini geliştirmeye ve kendilerini sakinleştirme kendilerine hakim olma kabiliyetlerini arttırmak ana hedeftir. 

Klinik çalışmanın yapılandırılmış koşullarında sosyal etkileşimdeki zorlukların üstesinden daha iyi gelme becerisine sahip olurlar. Uygun tedavi ve destek uygulandığı takdirde, bu çocukların gelişen sosyal becerileri ve kendilerini düzenleme kapasitesini aile ve arkadaşlık ilişkilerine de aktardığı görülür.

Asperger Sendromlu Çocukların Hayatlarındaki Yetişkinlerin Önemi Nedir? Aile Eğitiminin Yeri Nedir?

Erken başlanan ve sistemli şekilde devam ettirilen tedavi\eğitim sonucunda bu çocuklar diğer çocuklarla aynı sınıflarda eğitim görebiliyor ve aynı ortamlarda rahatlıkla bulunabiliyorlar. Bu şekilde fiziksel olarak dışlanmaları gözle görülür bir şekilde azalmış oluyor. Ancak psikolojik ve sosyal anlamda da dışlanmamaları, aynı olumlu sonuçları almaları için yetişkinlerin desteğine ihtiyaçları burada devreye giriyor. 

Burada önemli olan husus anne-babalarının, eğitmenlerinin çocuğun ne istediğini neye ihtiyacı olduğunu anlamak ve ona uygun geri dönüşte bulunmaktır. Bu açıdan ebeveynlerin ve eğitmenlerin bu konuda yeterliliğe ulaşması, farkındalık kazanmaları için eğitilmeleri şart gözüküyor. Eğer bu çocuklar yeterliliklerinin sınırlı olduğu kadar başarılarıyla da desteklenirse gelişimi için son derece katkı sağlanmış olunuyor. Aynı zamanda çocukluk ve ergenlik çağını nasıl geçirirse yetişkinliğe o derece iyi ulaşmış oluyor. Alanında başarılı birer iş sahibi, sosyal ve mutlu bireyler olabiliyorlar. 

Yetişkinlikte Asperger Sendromu

AS tanısı genelde çocuklukta konulabilmekle birlikte tanının geç konduğu hatta konmadığı olgular bildirilmiştir. Otizmde olduğu gibi konuşamama, %7-50 ihtimalle de olsa zekâ geriliği gibi belirtiler vermediği için AS çocuklar hiperaktif sayılmış tanıda atlanmış olabilir. 

Yetişkinlerde AS obsesif kompulsif bozukluk, dikkat eksikliği hiperaktivite, bipolar bozukluk gibi benzer belirti gösteren hastalıklarla karıştırılabilir. AS yetişkinlerde motor bozukluklardan kaynaklanan sakarlık, yine çocuklukta olduğu gibi göz teması kuramama, konuşmada güçlük, iletişimsizlik, sosyal alanda rahat hissetmeme, depresiflik, duygusal sorunları anlayamama, tekrarlayan davranışlarda bulunma, saplantılı davranışlar sergileme gibi birtakım psikolojik ve sosyal sorunlarla kendini gösterebilir. Farkları ayırt etmek ve çocukluk öyküsü almak tanıda oldukça önemlidir.

AS’li bireyler otizmli bireylere göre sosyal iletişim kurmada isteklidirler ancak bu konuda kendini geliştirememiş olma, yetersiz olma, reddedilme ve sosyal alandan ötelenme bu bireylerin öz güvenini zedelemektedir. Bir çalışmaya göre AS’li bireylerin yaşadıkları bu sosyal olumsuz durumları kendilerine atfettikleri, bu sebeple de içine kapanık ve öz saygısını yitirmiş olduklarını göstermektedir.

AS’li bireylerde karşı cinsle duygusal yakınlık kurma çabaları da çoğunlukla başarısızlıkla sonuçlanır. Bu tür reddedilme de bu bireyleri antisosyal davranışlara itebilir. Yine yapılan bir çalışmaya göre AS’li bireylerin daha az romantik ilişki yaşadıklarını ve AS’li bireylerin diğer kontrol grubuna göre daha sapkınlığa varabilecek oranda kur yapma girişiminde oldukları ortaya çıkmıştır.

Yine AS’li bireylerde zihinselleştirme problemlerinden kaynaklanan sosyal ilişkilerdeki davranışları anlamada güçlük, yanlış yorumlama, doğru karar verememe, çözüm üretmede yetersizlik görülmektedir. Bu nedenlerden dolayı da yine sosyal çevrelerinin kendilerine bakışlarına olan hassasiyetin artması da agresyonu tetiklemekte ve sosyallikten uzaklaşmaya itelemektedir.

AS erişkin dönemde başka psikiyatrik bozukluklara eşlik eden bir sendrom olduğundan tanı konulabilmesi için çocukluk ve ergenlik dönemi öyküleri dikkate alınmalı, doğru teşhis konulmalıdır. Doğru teşhisin atlanması hem hastanın tedavisinin gecikmesine hem de hastanın yaşam kalitesinin düşmesine ve yaşam kalitesini, işlevselliğini arttırabilecek özel eğitim ve psikososyal programlar gibi imkânlardan uzak kalmasına neden olacaktır. Bu nedenle erişkin dönem AS olgularının yakalanmasında çocukluk ergenlik dönemi gelişimsel süreçlerinin gerek hastadan gerek aileden, başka kaynaklardan alınması gerekmektedir.

Asperger Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Çocukta rutin taramalarda Asperger Sendromu fark edildiği takdirde bu alanda uzman hekimlere yönlendirme sağlanmaktadır. Bir üst basamak gelişimsel çocuk doktorları, çocuk nörologları ve çocuk psikologları bu konuyla ilgili tedavide yardımcı olmaktadırlar.