Ayak Üşümesi

Ayak Üşümesi Nedir?

Ayak üşümesi, özellikle kadınlarda yaygın görülen bir durum olup, vücudun soğuk havaya verdiği normal tepkilerden biridir. Vücut soğuk bir bölgeye girdiğinde, eller ve ayaklar gibi ekstremitelerdeki kan damarları daralacaktır. Kan damarların daralması sonucu bu bölgelere kan akışını azalmaktadır.

Ekstremiteler, vücudun hayati organlardan en uzak kısımlarıdır, bu nedenle ekstremitelere kan akışını azaltmak, vücudun daha önemli kısımlarında sıcaklığı ve kan akışını sürdürmeye yardımcı olmaktadır.

Zamanla azalmış kan akışı, dokularda oksijenin azalmasına ve bu da dokuların mavimsi bir renk almasına neden olabilir. Geçici olduğunda bu belirtiler genellikle ciddi değildir ve vücut tekrar ısındıkça normale dönmektedir.

El ve ayakların üşümesi özellikle kadınlarda oldukça yaygın görülen bir durumdur. Kadınların ayakları erkeklerden daha sık üşümektedir ve bu çoğu durumda sadece kış mevsimi ile sınırlı olmamaktadır. Bunun nedenleri henüz net bir şekilde açıklanamamıştır. Ancak, kadınların genellikle daha az kas ve daha az vücut kütlesine sahip olması ve bu nedenle genel olarak daha az ısı üretmesi gibi nedenlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Özellikle sıcaklıklar düştüğünde ayak üşümesi görülebilmektedir. Aşırı aktif bir otonom sinir sistemi, düşük tansiyon eğilimi ve diğer faktörler de ayak üşümesinden sorumlu olabilmektedir.

Sürekli ayak üşümesi, özellikle yazın ayak üşümesi devam etmekte ise, bu durum sıklıkla altta yatan bir başka hastalığın belirtisi olabilir. Ayakların sürekli soğuk olması ve üşümesi, örneğin D vitamini, magnezyum veya potasyum eksikliğinden kaynaklanabilir. Ancak çoğu zaman damar sertliğinin neden olduğu kan damarlarında meydana gelen kronik hasar yetersiz kan dolaşımına yol açmaktadır. Bu durum özellikle sigara içenleri ve şeker hastalarını etkilemektedir. Kan dolaşımının yetersiz olması nedeniyle ayağınıza ısı taşınamamaktadır.

Ayak Üşümesi Nedenleri

Soğuk Hava ve Nem

Dış hava sıcaklığı düştüğünde, ilk başta vücudun orta bölgelerine, beyine ve göğüs ve karın bölgesindeki hayati organlara daha fazla kan gönderilerek soğuktan korunmaya çalışılmaktadır. Artan kan akımı, sıcaklığı 37 derecede sabit tutmaya çalışmaktadır. Bu gibi durumlarda kollar ve bacaklar yanı sıra eller ve ayaklar en son kanla beslenen bölgelerdir. Bu organların kanla az beslenmeleri takiben kansız olmaları üşümeye yol açmaktadır. Vücuttaki sıcaklık farkını telafi etmek için, vücudun soğukta kalan bölgelerinin kasları küçük hareketlerle titremeye ve böylece ısı üretmeye çalışmaktadır.

Sıkan Ayakkabılar ve Terli Ayaklar

Çok sıkan ayakkabılar kan damarlarına baskı yaparak kan dolaşımı üzerinde olumsuz etki oluşturmaktadır. Sonuç olarak ayaklar üşümesi ve terlemesi gelişmektedir. Terli ayaklardan dolayı oluşan ayakkabının içindeki nem oranı ayakları daha da soğutmaktadır. Bu nedenle çoraplar terden ıslanır ıslanmaz değiştirilmelidir.

Anemi (Kansızlık)

Kırmızı kan hücrelerinde eksiklik olduğunda kansızlık gelişmektedir. Bu, özellikle şiddetli anemi vakalarında soğuk ayakların yaygın bir nedenidir. Diyet değişiklikleri ve takviyeler ile kolayca tedavi edilebilir.

Tip 1 ve Tip 2 Diyabet

Diyabet, sinir hasarı nedeniyle ayaklarda üşüme hissine neden olabilmektedir. Ayaklarda uyuşma veya karıncalanmayı gibi belirtiler de görülebilir. Ayaklarda herhangi bir sinir hasarı belirtisi yaşamakta iseniz, doktorunuza görünmeniz ve ayaklarda kesik veya yaralanma olup olmadığını kontrol etmeniz için ekstra özen göstermeniz önerilmektedir.

Hipotiroidizm

Bu durum, tiroid yetersiz kaldığında ve yeterli tiroid hormonu üretilmediğinde ortaya çıkmaktadır. Tiroid hormonunun yetersiz düzeyde üretilmesi sonucu, vücudun metabolizması bozulmaktadır. Metabolizma hem kalp atışını hem de vücut sıcaklığını kontrol ettiğinden, dolaşımın azalması ve ayakların soğuması görülmektedir.

Düşük Tansiyon ve Vasküler Kireçlenme

Kan basıncı düştüğünde, ellere ve ayaklara giden kan akımı azalmaktadır. Bunun sonucunda el ve ayak üşümesi ortaya çıkmaktadır. Damarda kireçlenmenin söz konusu olduğu arteriyoskleroz hastalığında da kan akışını azalmaktadır. Bu birikintilere yağlar, özellikle de kolesterol neden olmaktadır.

Sinirsel Bozukluk

Vücudumuz, hormonları kullanarak otonom sinir sistemindeki kan akışını düzenlemektedir. Böylece sinir bozuklukları soğuk ve sıcaklığın düzenlenmesini etkilemektedir. Örneğin diyabet, uzun vadede sinirlere zarar verebilir, buna diyabetik nöropati de denilmektedir. Ayrıca az çalışan bir tiroidin neden olacağı hormonal dengesizlikler de ısı düzenlemesini etkilemektedir ve ayakların üşümesine sebep olmaktadır.

Stres, Depresyon ve Zihinsel Stres

Depresyon, stres ve anksiyete atakları, soğuk ellerin ve soğuk ayakların nedenleri olabilir. Otonom sinir sistemi ve hormonlara etki ederek duygusal şikayetler kan dolaşımını etkileyebilir. Vücudun stres veya gerginliğe karşı doğal tepkilerinden biri adrenalini kan dolaşımına pompalamaktır.

Adrenalin çevredeki kan damarlarının daralmasına neden olarak vücudun en dış bölgelerine kan akışını azaltmaktadır. Bu tepki enerjiyi korumakta ve vücudu yüksek stresli durumun bir sonucu olarak meydana gelebilecek herhangi bir bedensel zarara hazırlamaktadır.

Beyin stresle veya büyük psikolojik stresle baş etmek zorunda kaldığında, tepkisine genellikle mide ve bağırsakları da dahil etmekte ve bunlar bozulmaktadır. Etkilenen kişi de aynı zamanda ayak üşümesi ve mide bulantısı ve gaz yapabilir. Ayak üşümesi karın ağrısı veya sık idrarar çıkma ile birlikte de görülebilir bu gibi durumlarda.

Raynaud Sendromu

Raynaud sendromu, ellerde ve ayaklarda kramplara, ağrıya ve renk değişikliğine neden olan damarsal bir bozukluktur. Tetikleyiciler çeşitli ilaçlar, multipl skleroz veya karpal tünel sendromu olabilir.

Ayak Üşümesi Teşhisi

Doktorunuz öncelikle detaylı bir fizik muayene yapacak ve ayağınızın farklı bölgelerine bastırarak travma veya sinir hasarı belirtileri arayacaktır. Muhtemelen anemi, diyabet veya hipotiroidizm gibi durumları kontrol etmek üzere kan testi isteyecektir.

Hekiminiz, kalp hastalığını veya dolaşım bozukluğunu gibi durumların ayak üşümesine neden olduğundan şüphelenirse, kalbinizin işleyişini değerlendirmesine yardımcı olacak bir EKG (elektrokardiyogram) isteyecektir.

Ayak Üşümesi Tedavisi

Ayak üşümesi durumunda tedaviler büyük ölçüde üşümenin altında yatan nedene yönelik olacaktır. Genel olarak, doktorunuz muhtemelen dolaşımı iyileştirmek için düzenli egzersizler önerecektir. Egzersiz, kalp rahatsızlıkları da dahil olmak üzere diğer durumların tedavisine veya önlenmesine yardımcı olabilme potansiyeline sahiptir.

Hipotiroidizm ve anemi gibi bazı ayak üşümesi nedenleri ilaçlarla tedavi edilmektedir. Doktorunuz, Raynaud gibi durumlarda veya belirli kalp rahatsızlıkları için kan damarlarının açılmasına yardımcı olabilecek kalsiyum kanal blokör ilaçları reçete edebilir.

Ayak Üşümesi Tedavi Edilmezse

Soğuk ayaklar ciddi hastalıklara bağlı olabileceğinden, tedavi görmemek ciddi komplikasyonlara ve kalıcı hasara neden olabilir. Altta yatan neden teşhis edildikten sonra, sizin ve hekiminiz özellikle sizin için tasarladığı tedavi planını takip ederek olası komplikasyon riskini azaltmak önemlidir.

Olası gelişebilecek komplikasyonlar şunlardır:

• Kronik ağrı
• Kangren
• Etkilenen bölgede artan enfeksiyon riski
• Uzuv kaybı
• Kalıcı sinir hasarı

Ayak Üşümesine Ne İyi Gelir?

• Sağlam ve su geçirmez ayakkabılar: Ayakkabı seçimine dikkat edilmesi önerilmektedir. Ayakkabı içinde yeterince boşluk olması gerekmektedir, çünkü çok sıkı olan ayakkabılar deri ile temas etmekte ve soğuk içeri girebilmektedir. Ayak ile ayakkabı arasında küçük bir boşluk olduğundan olması gereklidir. Ayrıca kan dolaşımını bozacağından ayakkabılar çok sıkı bağlanmamalıdır. Ayakkabının iç astarı da da çok önemlidir. Kürk astarlı ayakkabılar önerilmektedir.
• Pamuklu veya yün çoraplar: Çorap seçiminde sentetik malzemelerden kaçınılmalıdır. Sentetik kumaştan üretilen çoraplar terletmektedir. Sonuç olarak, ayakkabı nemlenmekte ve ayaklar üşümektedir. Koyun yününden yapılan kalın çoraplar teri emebilme özelliğine sahiptirler.
• Kendi vücut ısınız: Geceleri ayaklarınız üşümekte ise, ayakları diğer bacağın diz boşluğuna sıkıştırmak yardımcı olacaktır. Vücut ısınız sizi tekrar ısıtacaktır.
• Bacakları aşağıdan yukarıya doğru yıkamak: Yıkamaya 30 derece civarında başlayın ve sizin dayanamayacağınız ısıya gelene kadar sıcaklığı 20 dakika içinde artırın. Sonra bacaklarınızı ve ayaklarınızı iyice kurulayın ve koyun yünü çoraplar giyin.
• Ayakları ovalamak: İki diş sarımsağı küçük parçalar halinde kesin ve zeytinyağıyla karıştırın. Karışımı 24 saat bekletin. Ayağınıza sürün ve eski çoraplarınızı üzerlerine geçirin.
• Ayakta refleks bölgelerine masaj: Haftada bir ayak masajı, daralmış kan damarlarına ve zayıf kan dolaşımını açmaya yardımcı olacaktır.
• Ayak banyosu: 125 gr ceviz yaprağı, 50 gr defne yaprağı, 50 gr kekik ve 50 gr sarmaşık yaprağını karıştırın. Bu karışımı üç litre su ile kaynatın. Soğumaya bırakın, karışıma iki yemek kaşığı tuz ve bir yemek kaşığı karbonat ekleyin. 15-20 dakika boyunca ayaklarınızı suyun içinde bekletin.
• Düşük yağlı diyet: Hayvansal yağ oranı yüksek bir diyet, yüksek kan yağ seviyelerine yol açmaktadır. Kanda yüksek oranda yağ bulunması kan akışını azaltmaktadır. Kışın diyetinizi mutlaka bol meyve ve sebze ile desteklemelisiniz.
• Ayak kremleri: Ayak kremleri, kan dolaşımını destekleyen ve ayaklarınızı sıcak tutmaya yardımcı olabilecek aktif bileşenler içermektedir.
• Acı baharatlar: Biber, zencefil ve kırmızı biber tüm vücudu içeriden ısıtabilme özelliğine sahiptirler.
• Hayvansal ürünlerin tüketimi azaltılması: Hayvansal ürünlerdeki kolesterol, damardaki kireçlenmelerin gelişimini desteklemektedir. Bunlar kan dolaşımını etkilemektedir.
• Yeşil sebze tüketimi: Yeşil sebzeler özellikle büyük miktarda B vitamini içermektedir. B vitamini vücutta sıcak ve soğuğun düzenlenmesi için önemli olan sinirleri korumaktadır.
• Bol su için: Sıvı eksikliği kanın kıvamını yoğunlaştırmaktadır. Bu yüzden yeterli miktarda su içildiğinde emin olunması önemlidir.
• Alkol kullanımını azaltın: Alkol vücuttaki suyu uzaklaştırma etkisine sahiptir. Aynı zamanda vücut ısısının düşmesini de hızlandırmaktadır. Bunun sebebi damarlar genişlemesine dayanmaktadır.
• Spor: Egzersiz kan dolaşımını hızlandırmaktadır. Örneğin, düzenli olarak tempolu yürüyüşe veya koşuya çıkanlar, uzun süreli kan dolaşımını ve dolayısıyla vücutta ısı dolaşımını desteklemektedir.
• Sigarayı bırakın: Sigara içinde bulunan nikotin maddesi kan damarlarını daraltmaktadır. Ayrıca birçok hastalık için bir risk faktörüdür.
• Ayak jimnastiği: Ayak egzersizleri, üşüyen ayak parmakların hızla ısınmasını sağlamaktadır. Yani Ayak parmaklarının esnetilmesi ve gerilmesi, ayak bileklerinin dairesel hareketleri ve ayakları bükme ve katlama bu tür egzersizler için örnek verilebilir.
• Uzun süre oturmaktan kaçının ve arada ayağa kalkın: Ayaklarınıza ihtiyacınız olmadığında, örneğin ofiste uzun süre oturduğunuzda, ayaklarınıza kan akışı bozulmakta ve bu nedenle ayaklar soğumaktadır. Uzun süre masa başında çalışan insanlar ara sıra kalkıp odada dolaşmalıdır. Böylece, vücudun kanı ayaklara geri pompalaması teşvik edilmektedir.

Hamilelikte Ayak Üşümesi

Hamilelikte ayak üşümesi nadir görülen bir durum değildir. Bunun birkaç nedeni olabilir. Hamilelik sırasında, hormon seviyelerindeki değişiklikler otonom sinir sistemini etkileyebilir ve bu da vücudun alt kısımlarında kan akışını etkilemektedir. Ek olarak, hamilelik sırasında daha yüksek bir bazal metabolizma hızı mevcuttur. Vücudun yüksek sıcaklığı nedeniyle, özellikle alt ekstremitelerde, dışarısı daha soğuk algılanıp üşümeye yol açabilmektedir. Hamilelik sırasında kansızlık varsa teşhisi önemlidir ve müdahale edilmesi gerekmektedir. Sabahları mide bulantısı ve kusma sizi negatif bir nitrojen dengesine sokabilmekte ve üşümenize neden olabilmektedir. Hamilelik sırasında hormon seviyelerinde, özellikle tiroid hormonlarında değişiklikler meydana gelebilmekte ve tiroidin yetersiz çalışmasına neden olabilmektedir.

Ayak Üşümesi için Hangi Doktora Gidilir?

Normal hatta yüksek sıcaklıklarda bile sık sık, sürekli veya aşırı ayak üşümesinden şikâyetçiyseniz ve kramplar, ağrı, cilt değişiklikleri veya ateş gibi ek belirtiler eşlik etmekte ise Aile Hekiminize başvurmanız önerilmektedir. Aile hekiminiz muayene sonrası muayene sonucuna ve şüpheli bir durumun olup olmamasına göre sizi bir uzman hekime yönlendirecektir. Bu bir Dahiliye, Romatoloji veya Nöroloji uzmanı olabilir. Hekiminiz eğer ayak üşümesinin nedeni altında psikolojik sorunların yattığını düşünmekte ise, sizi daha ileri tanı ve tedaviyi üstlenmek üzere bir Psikiyatrist uzmanına yönlendirecektir.

Eğer bir ayak veya bacak aniden çok ağrılı olup üşümeye başlamakta, cildiniz soluklaşmakta veya mavimsi bir renk almakta ise, acilen tıbbi yardım istemeniz önerilmektedir. Böyle bir durumda, bir kan damarının bir kan pıhtısı tarafından tıkanmış olması büyük bir olasıdır ve acil bir durumdur.