Bebeklerde Kalp Hastalıkları

Bebeklerde Kalp Hastalıkları Nedir?

Anne karnındaki bebekte 3. haftadan itibaren şekillenmeye başlayan kalp ve damar sistemi 5-12. haftalar arasında dolaşım görevini görmeye başlar. Vücut dokularının ihtiyacı olan besin ve oksijeni karşılamakla sorumlu kan tüm vücuda kaslı bir yapı olan ve kendi uyarı sistemine sahip kalp tarafından pompalanır. Kalbin birkaç dakikadan daha uzun süre çalışmaması ölümle sonuçlanabilir.  

Tüm yaşam boyunca sorunsuz bir şekilde çalışmaya devam eden kalbe ait hastalıklar zamanla ortaya çıkabileceği gibi doğumsal anormalliklere bağlı da olabilir. Bebeklerde kalp hastalıkları genellikle doğumsal (konjenital) kalp kusurlarıdır.

Bebeklerde Kalp Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?

Bebeklerde görülen kalp hastalıkları kalbin gelişim sürecini veya fonksiyonlarını etkileyen her türlü patolojiyi içerisinde barındırmaktadır. Kalp kusurları tek başına ortaya çıkabileceği gibi diğer sorular da bu duruma eşlik edebilir.

• Kalp duvarı kusurları: Kalp ikişer adet atrium ve ventrikülden oluşmaktadır. Anne karnında iki atrium arasında geçiş bölgesi yer almaktadır. Ancak doğum ve akciğer solunumunun başlaması ile bu deliğin kapanması beklenir. 

Atriumlar arası kan geçişinin kesilmemesi durumuna Atrial Septal Defekt (ASD) adı verilir. Halk arasında yeni doğan bebeklerde kalp deliği olarak ifade edilir. Ayrıca gelişimsel bir problem olarak ventriküller arasında da delik bulunabilir. Ventriküler septal defekt (VSD) olarak adlandırılan bu durum ciddi akciğer sorunlarına sebep olabilir.

• Kalp kapağı kusurları: Kalpte kasılma ve gevşeme sırasında kanın doğru yönde akmasını düzenleyen kapakçıklar bulunmaktadır. Kapaklarda gelişimsel sebeplere bağlı sorunlar görülmesi kalbin çalışmasını doğrudan etkiler. Pulmoner kapak darlığı sık görülen doğumsal kalp kapağı hastalıkları arasında yer almaktadır. Akciğere kan pompalanmasını zorlaştırır. Bir diğer kapak problemi ise aort kapak darlığıdır. Vücuda kan taşıyan ana damar olan aorta kan akımı azalır. Bu durum kalbin çalışma yükünü artırmaktadır.
• Ebstein Anomalisi: Özel olarak adlandırılan kalp kapağı sorunudur. Kalbin sağ tarafında bulunan triküspit kapağın yeterli gelişmemesi durumudur. Kalbin çalışmasını olumsuz etkiler.
• Aort koarktasyonu: Vücuda kan taşıyan ana damar olan aortun gerekenden dar olması durumudur. Kalpten çıkan kan miktarını azaltır. Genellikle diğer kalp sorunlarına eşlik eder.
• Patent duktus arteriyozus: Anne karnındaki bebek oksijen ihtiyacını plasenta üzerinden karşılar, akciğerler aktif değildir. İnaktif haldeki akciğere giden kan miktarını azaltmak amacıyla pulmoner atar damarla aort arasında “duktus arteriyozus” adı verilen damar bağlantısı bulunur. Doğumla birlikte akciğerlere hava dolar ve duktus arteriyozus kapanır. Bu damarın nadiren açık kalması durumuna patent duktus arteriyozus adı verilir. Akciğere giden kan miktarı azaldığından dolayı oksijen ihtiyacı karşılanmaz. 
• Fallot Tetralojisi: Birkaç farklı kalp kusurunun birlikte görülmesi durumudur. Oksijen bakımından zengin ve fakir kan kalp içerisinde karışır. Bu vücuda ulaşan oksijen miktarında azalmaya ve dolayısıyla siyanoza (dokuların oksijensiz kalması) sebep olur. Mavi mora çalan cilt rengi ortaya çıkabilir.

Bebeklerde Kalp Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?

Kalp ve dolaşım sistemi ile ilgili sorunlar genellikle kolay fark edilmemektedir. Temel durumun kontrolünün ardından geniş kapsamlı kalp muayenesi genellikle uygulanmamaktadır. Ancak bir bebeğin doktor kontrolünde kalp muayenesi önemli yere sahiptir. Doktor kontrolü sırasında ortaya çıkabileceği gibi bebeğin sergilediği belirtiler büyük öneme sahiptir. 

Kalp hastalıkları temelde dolaşım ve solunum sorunlarına yol açtığından dolayı en yaygın belirtiler nefes darlığı ve egzersiz kapasitesindeki düşüklüktür. Ancak bebeklerde bu belirtilerin tespit edilmesi mümkün olmayabilir. 

Doğumsal kalp hastalıklarının bebeklerde ortaya çıkarabileceği başlıca belirtiler şu şekildedir:

• Hızlı nefes alma
• Gelişim geriliği ve düşük vücut ağırlığı
• Parmak ucu ve dudak çevresi cildinde renk değişikliği
• Bacaklarda, karın ve göz çevresinde şişlik
• Yeterli beslenememe
• Hareket zayıflığı

Bebeklerde Kalp Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?

Normal gelişim sürecinin aksaklığa uğraması sonucunda doğumsal anormallikler ortaya çıkmaktadır. Bebeklerde kalp hastalıklarının ortaya çıkış şekli tam olarak aydınlatılabilmiş değildir. Birçok hastalıkta olduğu gibi konjenital kalp hastalıklarında da kesin bir nedenden söz etmek mümkün değildir. Sadece belirli risk faktörleri belirlenmiştir. Bu risk faktörleri varlığı muhakkak olarak hastalık oluşacağı anlamına gelmediği gibi risk faktörü yokluğunda da tamamen sağlıklı doğumlar olması beklenmez.

• Genetik özellikler: Genetik özelliklerin birçok hastalığın ortaya çıkışında etkili olduğu bilinmektedir. Bu sebepten dolayı her doktor muayenesinde kişiye ait aile öyküsü sorgulanmaktadır. Genetik olarak adlandırılan mekanizma oldukça karmaşıktır. Bazı sorunları kromozom veya gen anormallikleri ile açıklamak mümkündür. Örneğin Down Sendromlu bebeklerde kalp hastalıkları görülme riski yüksektir. Ancak bütün genetik özellikleri bu şekilde açıklamak mümkün değildir. Genetik olarak bilinmeyen ve açıklanamayan birçok özellik hastalığın ortaya çıkmasına sebep olabilir.
• Maternal diyabet (Gebelik Şekeri): Gebelik döneminde şeker yükselme eğilimindedir. Bu dönemde maternal diyabet riski artar. Yapılan çalışmalar gebelikte diyabet görülen annelerin bebeklerinde konjenital kalp hastalığı görülme riskinin arttığını ortaya koymuştur.
• Gebelikte kullanılan ilaçlar: Hamilelik dönemi sırasında anne vücudunda meydana gelen her değişiklik bebeği de etkilemektedir. Kullanılan ilaç ve diğer kimyasal maddelerin birçoğu plasenta yoluyla bebeğe geçer. Bazı epilepsi ilaçları, sivilce ilaçları ve NSAİ grubu ilaçların bebekte oluşabilecek anormallikleri tetiklediği bilinmektedir.
• Gebelikte alkol kullanımı: Gebelik döneminde aşırı alkol tüketimi bebeği doğrudan etkiler. Yetişkin bireyler kadar güçlü bir temizleme kapasitesine sahip olmayan bebekte zararlı madde birikimi ortaya çıkar. Fetal alkol sendromu olarak adlandırılan bu durum kalp sorunları gelişimini tetikleyebilir.
• Gebelikte enfeksiyonlar: Gebelik döneminde ortaya çıkan enfeksiyonlar anne karnındaki bebeği etkileyebilir. Bunun en önemli örneği kızamıkçık enfeksiyonudur. Viral bir enfeksiyon olan kızamıkçık normal dönemlerde kolay atlatılabilirken gebelik döneminde ortaya çıktığında bebekte başta kalp olmak üzere çeşitli sorunlara sebep olabilir.
• Fenilketonüri: Genetik bir hastalık olan fenilketonüri kanda ve beyinde fenilalanin birikmesine sebep olur. Bu durum gelişim geriliği ve çeşitli organlarda anormallikler ile kendini gösterebilir. Kesin bir tedavisi olmayan fenilketonüri doğru beslenme programı ile kontrol altına alınabilir. Gebe kadınlarda fenilketonüri diyetine uymak bebeğin sağlığı açısından son derece önemlidir.

Bebeklerde Kalp Hastalıklarının Teşhisi

Kalp hastalıklarının erken dönemde teşhis edilmesi tedavinin başlaması ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde komplikasyonların ortaya çıkmaması açısından son derece önemlidir. Şikayetlerini sözlü olarak dile getiremeyen bebeklerde ebeveyn gözlemi ve detaylı doktor muayenesi hastalıkların ortaya çıkarılmasında son derece önemlidir.

• Tıbbi öykü: Hasta muayenesinin ilk adımı detaylı tıbbi öyküdür. Bebeğin sahip olduğu belirtiler, bu belirtilerin özellikleri (süresi, başlangıç zamanı, şiddeti), gebelik sürecinde risk faktörlerinin varlığının araştırılması hastalığa şüphe oluşturması açısından sorgulanmalıdır.
• Fizik muayene: Doktorun bebekle ilgili her gözlemi fizik muayene kapsamı içerisine girer. Genel durumu, cilt rengi, solunum sayısı, fiziksel özellikleri gibi değerlendirmelerin yanı sıra steteskopla kalp muayenesi hastalığın tanısında çok büyük öneme sahiptir.
• Ekokardiyografi (EKO): Kalbin ultrason tekniği kullanılarak görüntülenmesi yöntemidir. Konjenital kalp hastalıklarında EKO altın standarttır. Bebeğin kalbinin detaylı incelenmesine imkan sağlar. Ekokardiyografinin bir diğer önemli özelliği ise anne karnında uygulanabilmesidir. Özellikle kalp hastalığı açısından risk altında olan gebeliklerde 18-22. haftalarda ultrason yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilen fetal ekokardiyografi olası problemlerin erken tanısında yardımcı olabilir.
• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel hareketlerinin grafiğe dökülmesine imkan sağlayan tanı ve tarama yöntemidir. Kalbin ürettiği elektriksel sinyallerin değerlendirilmesi hastalıkların tanısında yardımcı olabilir.
• Nabız oksimetre: El veya ayak parmağına yerleştirilen özel sensörlerle kan oksijen düzeyinin ölçülmesine imkan sağlar. Doğrudan kalp sorunlarına işaret etmemekle birlikte dokularda oksijenlenmenin yetersiz olduğunun önemli bir göstergesidir.
• Kalp kateterizasyonu: Kasık, boyun veya kolda bulunan bir damardan girilerek bir kateter aracılığıyla kalbe ulaşma işlemidir. Kalp içi basıncın belirlenmesine, kalbin fonksiyonlarının yakından tespit edilmesine yardımcı olabilir. 

Bebeklerde Kalp Hastalıklarının Tedavisi Nasıldır?

Bebeklerde ortaya çıkan birçok kalp kusuru yaşamla bağdaşmaktadır ve tedaviye ihtiyaç duymaz. Belirli aralıklarla doktor kontrolleri ile kişi hayatına devam edebilir. Ancak tedavi edilmesi gereken durumlar da söz konudur. Tedavi sürecinde sorunun doğru tespit edilmesi ve ailenin gerekli şekilde aydınlatılması büyük öneme sahiptir.

• İlaç tedavileri: Bebeklerde kalp hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlar genellikle kalp sorununu tedavi etmez. Ancak vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesini düzenleyerek kalbin yükünü hafifletebilir.
• Kalp pili ve implantlar: Bazı kalp hastalıklarının tedavisinde elektriksel iletiyi düzenlemek amacıyla kalp pilleri ve çeşitli implantlar kullanılmaktadır.
• Kalp ameliyatı: Kapalı veya açık şekilde gerçekleştirilebilen cerrahi tekniklerle kalp sorunları tedavi edilebilmektedir.
• Kalp nakli: Bazı durumlarda kalpteki hasar yaşamla bağdaşmayacak boyutlara ulaşabilir. Bu durumda kalp nakli gerekecektir.

Bebeklerde Kalp Hastalıkları Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kalp hastalığına sahip bir bebekte vücudun ihtiyacına yönelik kan pompalanması gerçekleşemez. Bu durumda doku gelişimi zayıflar, beyin ve diğer organların gelişiminde gerilikler meydana gelebilir. Öğrenme güçlüğü, bellek zayıflığı, konuşma becerilerinde yetersizlik ve dikkat seviyesinde düşüklük gibi sorunlar ortaya çıkabilir. 

Doğuştan kalp hastalığı olan bireylerde ilerleyen yaşlarda solunum yolu enfeksiyonu ve endokardit geçirme riski artmaktadır. Tedavi edilmemesi durumunda ciddi kalp ve akciğer hasarı meydana gelebilir. 

Doğuştan kalp hasarına sahip bireylerde ortaya çıkabilecek sorunlardan bir diğeri ise kalp yetmezliğidir. Kalbin vücudun ihtiyacını karşılayamaması durumudur. Özellikle oksijen ihtiyacının arttığı yoğun fiziksel aktivite durumlarında sorunlar ortaya çıkabilir.

Bebeklerde Kalp Hastalıklarına Ne İyi Gelir?

Bebekte meydana gelen kalp hastalığının evde uygulanacak yöntemlerle tedavi edilmesi mümkün değildir. Ancak bilinçli ebeveynler olarak gebelik sırasında risk faktörleri en aza indirilebilir.

• Gebelik planlıyorsanız kullandığınız reçeteli/reçetesiz ilaç, takviye, kür, karışım gibi her türlü maddeyi doktorunuza bildirmelisiniz.
• Gebelik sürecinde sigara ve alkol kullanmamaya özen gösterilmelidir. Ayrıca sigara içilen ortamlardan kaçınılmalıdır.
• Kan şekeri seviyeniz yüksekse normal sınırlara çekmek için gerekli beslenme ve tedavi programına uymalısınız. Kan şekerini bilmiyorsanız gebelikten önceki kontrollerde ölçtürebilirsiniz.
• Kızamık, kızamıkçık gibi hastalıklara karşı bağışıklığınızı kontrol ettirerek gerekli görülmesi durumunda aşı olmalısınız.
• Yakın akrabalarda doğuştan kalp hastalığı veya farklı genetik hastalıklar mevcutsa erken dönemlerde tarama yaptırmalısınız.

Bebeklerde Kalp Hastalıkları için Hangi Doktora Gidilir?

Kalp hastalığı ve olası diğer problemlerin birçoğu doğumdan sonraki muayenelerde ortaya çıkmaktadır. Ancak henüz ortaya konulmamış veya göz ardı edilmiş sorunlarla ilgili en erken dönemde doktora başvurmak son derece önemlidir. Bebek ve çocuklarla alakalı birçok sorun pediatri uzman hekimlerinin ilgi alanına girmektedir. Öncelikle pediatri hekimine başvurmak gerekir. Ardından gerekli görülmesi halinde çocuk veya yetişkin kardiyoloji servisine yönlendirilecektir.