Çocuk Nefrolojisi Nedir?

Çocuk nefrolojisi bölümü, doğumdan 18 yaşına kadar olan çocukların üriner sistem ve böbrek hastalıkları ile ilgilenen tıp branşıdır. Pediatrik nefroloji bölümü olarak da adlandırılır. 

Bu hastalıkların teşhisi, tedavisi ve takipleri çocuk nefroloji uzmanları tarafından yürütülür. 

Nefroloji merkezlerinin kurulması, uzmanların kendilerini geliştirebilmeleri için eğitimlerin düzenlenmesi, uluslararası gelişmelerin takip edilmesi ve uzmanlara aktarılması gibi faaliyetler ise Çocuk Nefroloji Derneği tarafından üstlenilmektedir.

Üriner sistem böbrekler, böbreklerden süzülen idrarın mesaneye iletilmesini sağlayan üreter, idrarın toplandığı mesane (idrar kesesi) ve vücuttan atılmasını sağlayan üretradan oluşur. 

Böbrekler, kanı süzmekten ve böylece toksik maddelerin idrarla atılmasını sağlamaktan sorumludur. Aynı zamanda kemik iliğinin üreteceği kan miktarının belirlenmesi, sağlıklı su dengesi, elektrolit dengesi, asit ve baz dengesini sağlamak da böbreklerin görevidir.  

Üriner sistem hastalıkları edinsel ya da doğumsal olarak meydana gelebilir.

Çocuk nefroloji bölümü olan hastaneler, yatarak ya da ayakta tedavi imkanı sunar. Yatarak tedaviler klinikte, ayakta tedaviler ise poliklinikte gerçekleştirilir. 

Çocuk nefroloji bölümü hastalıkların önlenmesi ve kendini yinelememesi için gereken koruyucu tedavileri de uygulamaktadır. 

Çocuk Nefroloji Uzmanı Nedir? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Çocuk nefrolojisi doktorları, ilk olarak 6 senelik tıp fakültesi eğitimi alırlar. Ardından Tıpta Uzmanlık Sınavına girilir ve 4 sene süren pediatri (çocuk sağlığı ve hastalıkları) bölümü tamamlanır. 

Pediatri uzmanı unvanı alan hekimler ihtisasına devam ederek 3 senelik çocuk nefrolojisi eğitimi aldıktan sonrasında Çocuk Nefroloji Uzmanı olarak göreve başlayabilirler. 

Uzmanların görev ve sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir:

• Üriner sistemi ilgilendiren kistik hastalıklar, kanser hastalıkları, hücre anomalileri, fonksiyon kayıpları, böbrek tutulumu gösteren sistemik hastalıklar ve diğer sağlık sorunlarının teşhis edilmesi,
• Hastalıkların teşhisi için gereken tahlil ve tetkiklerin uygulanması, sonuçlarının doğru şekilde değerlendirilmesi,
• Teşhis konulduktan sonrasında en uygun tedavi seçeneğinin belirlenmesi ve uygulanması,
• Tedavi sürecinde hasta takibinin yapılması ve gerekli görülmesi halinde tedavi seyrinin değiştirilmesi,
• Hastalıklar hakkında çocukların ve ebeveynlerinin bilgilendirilmesi,
• Tedavi sonrasında hastalıkların tekrar etmemesi için koruyucu tedavilerin uygulanmasıdır.

Pediatrik nefrologlar devlet hastanelerinde, üniversite hastanelerinde, özel hastanelerde, diyaliz merkezlerinde ya da eğitim ve araştırma hastanelerinde görev yapabilirler. 

Uzmanların çocuk psikolojisi hakkında yeterince donanımlı olmaları, tedavi sürecinin travma yaratmaması açısından oldukça önem taşır.

Çocuk Nefrolojisi Uzmanları Neye Bakar? Hangi Hastalıklarla İlgilenir?

Çocuk nefrolojisi uzmanları, yenidoğanlar ve 18 yaşını henüz doldurmamış olan çocuklardaki tüm böbrek ve üriner sistem hastalıkları ile ilgilenir. 

Bu hastalıklar, doğumsal ya da edinsel şekilde görülebilir. 

Çocuk nefrolojisi bölümünün ilgilendiği hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• İdrar Kaçırma Problemleri: Uyku halinde ya da gün içerisinde görülebilir. Genellikle mesanede görülen fonksiyon kayıpları nedeniyle görülür. Ancak sinir hastalıkları ya da anatomi bozuklukları sebebiyle de meydana gelebilir. Mesane hacminin küçük olması, tembel mesane ya da mesane taşı oluşumları gibi hastalıklar idrar kaçırmayı tetikleyen sağlık sorunlarının başında gelir. Cerrahi operasyonlar ya da ilaç tedavisi ile iyileştirilmesi mümkündür.
  
• Kalıtsal Hastalıklar: Genetik yolla aktarılan nefroloji hastalıkları, yalnızca baba ya da anneden geçmez. Bazı vakalarda anne ve babada görünmese dahi çocuklarda açığa çıkabilir. Oksalozis, polikistik böbrek hastalığı, sistinozis, medüller kistik böbrek hastalığı ve nefrotik sendrom gibi hastalıklar kalıtsal sağlık sorunları arasında yer alır. Akraba evliliği yapılması bu hastalıkların görülme riskini arttıracaktır.  
  
• İdrar Yolu Enfeksiyonları: Çocuklarda en sık görülen enfeksiyon hastalıkları arasında yer alır. Sık sık idrara çıkma ihtiyacının duyulması, yüksek ateş, idrar yapma sırasında yanma hissinin duyulması, alt karın bölgesinde ağrı duyumu, kusma ve mide bulantısı gibi şikayetlerle seyreder. Tedaviye rağmen kendini tekrarlayan enfeksiyonlar böbrek fonksiyonlarının azalmasına, idrar kaçırma sorununa ya da taş oluşumlarına neden olabilir. Antibiyotik ilaçların kullanımı ile tedavisi mümkündür.
  
• Anne Karnında Gelişen Böbrek Sorunları: Doğum öncesinde bebeklerin böbrek işlevleri anne adayı tarafından gerçekleştirilir. Bebek vücudunda üretilen idrarsa, hayati önem taşıyan amniyon sıvısının üretiminde rol oynar. Bebeğin içinde bulunduğu bu sıvı, sindirim sistemi ve akciğerleri doldurarak organların gelişimini sağlar. Ancak idrar üretilmezse doğum sonrasında solunum problemleri nedeniyle ani ölümler görülür. Bazı vakalarda ise böbrek kisti, idrar yolunda darlıklar ya da vezikoüreteral reflü gibi hastalıklar oluşabilir. Kısa süre içerisinde böbrek yetmezliğine yol açan bu hastalıkların erken teşhis ve tedavisi hayati önem taşımaktadır.
  
• Taş ve Kum Oluşumları: Çocuk üriner sisteminde görülen taş ve kum oluşumları karın ağrısına, cilt renginin sararmasına, iştah kayıplarına, mide bulantısına, idrardan kan gelmesine ve kusma şikayetlerine neden olabilir. Küçük yaştaki hastalarda ileri derecede bir tehdit görünmüyorsa beklemek ve oluşumları takip etmek önerilir. Ancak ileri vakalarda endoskopik yöntemlerle taşların kırılması ve düşürülmesi gerekecektir.
  
• Üreteropelvik Darlık: Üreterin, idrarın böbreklerden çıkmasını zorlaştıracak derecede dar olması durumudur. Sık görülen idrar yolu enfeksiyonlarına sebep olabilir. Karında görülen şiddetli ağrılar, idrardan kan gelmesi, renk koyulaşmaları, böbrek ağrısı, kusma ve mide bulantısı gibi şikayetlere yol açabilir. Anne karnında gelişmekle birlikte doğumdan sonraki ilk 18 ay içerisinde takip edilmesi gerekir. Endoskopik yöntemlerle müdahale edilerek tedavisi sağlanır.
  
• Böbrek Reflüsü: Vezikoüreteral reflü olarak da bilinir. İdrarın mesaneye ilerlemesi yerine yeniden böbreklere kaçması anlamına gelir. İdrar kanallarında görülen anomaliler nedeniyle oluşur. Endoskopik müdahaleler ya da ilaç tedavisi ile iyileştirilmesi mümkün olsa da %35 oranında tekrarlayabilen bir hastalıktır.
  
• Hematüri: İdrardan kan gelmesi anlamına gelir. Üriner sistemde görülen anomaliler, idrar yolu enfeksiyonları ya da üriner sistemi etkileyen travmalar nedeniyle oluşabilir. Tetkik sonuçlarının takibi anomalilerin sürdüğünü gösteriyorsa altta yatan hastalığın en kısa sürede teşhis ve tedavi edilmesi gerekir.
  
• Proteinüri: İdrar süzülürken vücuttaki protein kanla birlikte yeniden vücuda gönderilir. Ancak proteinüri hastalığında proteinler idrarla birlikte vücuttan dışarı atılır. İlerlemesi halinde böbrek yetmezliği vakalarına yol açar. İlaç tedavisi ve hastaya özel beslenme programları ile tedavisi mümkündür.
  
• Nefrotik Sendrom: Böbrek fonksiyon kayıpları sonucunda, idrarla birlikte albumin proteininin de atılmasıdır. Göz kapaklarında şişlik oluşması, bacaklarda ödem toplanması, vücudun su tutması sebebiyle kilonun artması ve yüksek tansiyon gibi sorunlara yol açabilir. Genellikle böbrek dokusunun iltihaplanması nedeniyle görülür. Altta yatan sağlık sorununun teşhis ve tedavisi ile iyileşme gösterir.
  

Çocuk nefroloji hastalıklarının teşhis edilmesi için kan tahlilleri, idrar tahlilleri, biyopsi, endoskopi, ultrasonografi ve gerekli görülen diğer tetkikler uygulanmaktadır. 

Uygulanacak tahlil, hastada görülen semptomlar ve şüphelenilen hastalıklara bağlı olarak değişiklik gösterir.

Çocuk Nefrolojisi Bölümü Hangi Tedavileri Uygular?

Çocuk nefroloji hastalıkları teşhis edildikten sonrasında en uygun tedavi yöntemi belirlenecektir. 

Pediatrik nefrologlar tarafından uygulanan tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:

• İlaç Tedavisi: Böbrek fonksiyonlarının sürdürülebilmesi, enfeksiyonların tedavi edilmesi ya da hastalıklara bağlı olarak gelişen kusma, mide bulantısı, ağrı duyumu ve yüksek ateş gibi semptomların giderilmesi için kullanılır. Reçete edilen ilaçlar, hekimin belirttiği süre boyunca ve tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.
  
• Endoskopik Tedaviler: Üriner sistemde görülen taş oluşumlarının kırılması ya da üretra darlıklarının giderilmesi gibi tedaviler için kullanılır. Bu sayede açık cerrahi operasyonlarına gerek kalmaz ve iyileşme süreci çok daha konforlu geçer. Komplikasyon gelişme riski düşük olduğu için sıkça tercih edilir.
  
• Cerrahi Operasyonlar: Üriner sistemde görülen doğumsal anomaliler ya da fonksiyon kayıpları nedeniyle ameliyat yapılması gerekebilir. Uygulanacak ameliyat yöntemi hastalıklara, hastanın yaşına, hastalığın hangi evrede olduğuna ve genel sağlık durumuna bağlı olarak kişiden kişiye göre farklılık gösterecektir.
  
• Diyet Tedavileri: Başlangıç evresinde olan ve hafif semptomlarla seyreden nefrolojik hastalıklarda diyet programlarına uygun olacak şekilde beslenmek oldukça önemlidir. Bu sayede proteinüri gibi hastalıklar sebebiyle vücuttan atılan besin ögeleri yeniden dengelenerek genel sağlık durumu sağlıklı aralıkta tutulmuş olur.
  

Çocuk nefrolojisi bölümü tarafından uygulanan tedavilere yanıt alınamıyorsa, hastalıklar ileri evredeyse ve böbreklerde ciddi fonksiyon kayıpları görülüyorsa diyaliz uygulaması gerekebilir. 

Bu durum ilerleyen dönemlerde nakil operasyonlarının yapılmasını da gerektirecektir.