Upj Darlığı

Upj Darlığı Nedir?  

İdrar; böbrekler tarafından üretildikten sonra üretenler adı verilen tüp benzeri yapılar aracılığı ile idrar kesesinde toplanır. Böbrek ile üreterlerin birleşim yerinde meydana gelen darlığa üreteropelvik bileşke darlığı ya da upj darlığı adı verilir.  

Upj Darlığı Belirtileri Nelerdir?  

Upj darlık gelişen hastalarda;

• İdrarın böbreklerden idrar kesesine geçiş yapamayarak böbrekte birikmesi sonucu ilerleyen zamanlarda böbreklerde şişme görülebilir. Upj darlığı gelişen hastalarda en yaygın belirtiler arasında böbrek şişmesi görülmektedir.
• Böbrekler ile idrar kesesi arasındaki iletişimi sağlayan üreterlerde darlık olması sebebi ile böbreklerde basınç gelişebilir. Böbreklerde gelişen basınç şiddetli ağrılara sebep olabilir. Özellikle alt karın ve kasık bölgesinde yerleşim gösteren şiddetli ağrılar Upj darlık gelişen hastalarda görülen yaygın belirtiler arasındadır.
• Hastalığı ilerlemiş ya da yapı olarak zayıf olan hastalarda böbrek şişmesine ek olarak karın şişliği de gözlenebilir.
• Hastalarda sırt ağrısı şikâyeti de görülebilir.
• Özellikle bebek ve çocuk yaş grubunda olmak üzere yüksek ateş ve kusma da upj darlığının belirtileri arasındadır.
• Kanın idrara karışması sonucu idrar renginde değişiklikler görülebilir.
• İdrar yollarında sık sık iltihaplanmalar ve enfeksiyonlar görülebilir.

Upj Darlığı Nedenleri Nelerdir? 

Doğum sonrası ya da ilerleyen dönemlerde çevresel faktörler sonucu ortaya çıkan böbrek çıkım darlığı nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Böbreklerde meydana gelen enfeksiyonlar ve bu enfeksiyonların çok sık tekrarlaması 
• Çeşitli sebepler ile böbrek ameliyatı olan kişilerde ameliyat sonrası meydana gelen üreter kanalı tıkanıklıkları 
• Böbrekteki aksesuar damarların idrar kanalına baskı yapması 
• İdrarın böbrekten idrar kesesine geçişini sağlayan üreter kanalın normalde böbreğe bağlandığı yere göre daha yüksek bölgeden bağlanması sonucu idrarın böbrekten idrar kesesine atılamaması 
• Böbreklerin alt bölgesine yerleşim gösteren taşların birikmesi  

Upj Darlığı Teşhisi

Sık idrar yolu enfeksiyonu geçirme, alt karın ve kasık bölgesinde ağrı ve idrar renginde değişiklikler gibi şikayetler ile doktora başvuru yapan hastalardan incelikle detaylı hasta öyküsü alınarak bu şikayetlerin ne zamandır olduğu, herhangi bir böbrek taşı öyküsü olup olmadığı gibi bilgiler sorgulanır. Sonraki aşamada fizik muayene yapılarak alt karın bölgesinin detaylı muayenesi sağlanır. 

Tanı koymak amacı ile tanısal testler ve görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır:

• İdrar tahlili: Hastalarda idrara kan karışması sebebi ile idrar rengi normalden farklı renklerde gözükebilir. Bunun altında yatan nedenin tespiti için tam idrar tahlili (TİT) yapılabilir.
• Üriner ultrasonografi (USG): Radyasyon yaymayan, ses dalgaları yardımı ile görüntüleme sağlayan, ucuz, hızlı ve zararsız bir yöntem olan üriner ultrasonografi upj darlığı tespiti için en faydalı yöntemdir.
• Dinamik renal sintigrafiler: Böbrek fonksiyonlarının görüntülenmesi amacı ile özel radyoaktif maddelerin damar yolu ile verilmesi sonrası maddenin böbreklerde yayılımının görüntülendiği özel bir görüntüleme yöntemidir. Görüntüleme yöntemi için kullanılan radyoaktif maddeye göre MAG – 3 dinamik renal sintigrafi, DTPA dinamik renal sintigrafi ve EC dinamik renal sintigrafi çeşitleri vardır. Diüretikli renogram adı da verilen bu yöntemde özellikle tek taraflı meydana gelen üreteropelvik darlık tespitinde oldukça faydalıdır.
• Statik renal sintigrafi (DMSA): Statik böbrek sintigrafisinde ise 99m Tc – DMSA adı verilen radyoaktif maddenin düşük dozda damardan verilmesi sonrası bilgisayarlı tomografi ile idrar yollarının görüntülenmesi yöntemdir.
• İşeme sisto - üretrografisi (İSUG) (Voiding sisto – üretrografisi): İdrar kesesine sonda yardımı ile kontrast madde gönderilmesi sonrası X – ışını yardımı ile idrar yollarının görüntülenmesini sağlayan bir yöntemdir. 
• İntravenöz Ürografi - Pyelografi (İVÜ - İVP): Damardan kontrast madde gönderilmesi sonrası belli zaman aralıkları içerisinde çekilen seri grafiler yardımı ile idrar yollarının görüntülenmesi sağlanır. 
• Bilgisayarlı tomografi (BT): İdrar yollarının, mesanenin ve böbreklerin 3 boyutlu görüntülenmesini sağlayan bir yöntemdir.
• Manyetik rezonans ürografi: Böbreklerin görüntülenmesini sağlamak amacı ile idrar söktürücü enjeksiyonu sonrası uygulanan yöntem ile radyasyon maruziyeti olmadan organların gerçek görünümlerinin gözlenmesi sağlanabilir.
• Whitaker testi: Böbreklere ve idrar kesesine katater (ince bir tüp) yerleştirilerek böbreklere belli bir hızda sıvı verilirken böbreklerde ve idrar kesesinde meydana gelen basınçlar incelenir. Günümüzde pek tercih edilen bir yöntem değildir.  
• Doppler ultrasonografi: Yüksek frekanslı ses dalgaları yardımı ile idrar yollarındaki damarların ve idrar kanalının görüntülenmesi sağlanır. 
• Üriner renal stres faktörleri: Üreteropelvik darlık sonrası idrarla atılan bazı özel maddelerde artış olabilir. Bunların tespit edilmesi tanıyı destekler.
• Retrograd üretero – pyleografi: Genel anestezi altında yapılan yöntemde katater ile kontrast madde gönderilerek floroskop yardımı ile gerçek zamanlı görüntülerin alınması sağlanır. 

Upj Darlığı Tedavisi

Upj darlığı hastaların rutin takibinin yapılması ve bu takiplere göre doğru tedavi planlamasının uygulanması sonucu tedavisi sağlanan bir hastalıktır.

Belirtilerin ve şikayetlerin hafif olduğu hastalarda takip tedavisinin benimsenmesi ve oluşabilecek enfeksiyonlara karşı koruyucu antibiyotik tedavisi verilmesi yeterli olabilmektedir.

Darlığın fazla olduğu ve şikâyetlerin ağır seyrettiği hastalarda cerrahi tedavi seçenekleri ile tedavi planlanır. Cerrahi yöntemler genel olarak iki ana grupta toplanmaktadır. Açık cerrahi yöntemler olarak bilinen hastanın belli bölgesinin kesilerek açıldığı cerrahi tedavi yöntemler; flank (lomber) insizyonu, anterior subkostal transvers insizyon, posterior (dorsal) lumbotomi insizyonu ve lateral mini (2 cm) transvers insizyon şeklinde sıralanabilir. Endoskopik (minimal invaziv) cerrahi yöntemler adı verilen ve kapalı ameliyat olarak bilinen yöntemler ise; laparoskopik pyeloplasti ve endopyelotomidir.

Upj Darlığı Ameliyatı

Üreteropelvik bileşke darlığında tek kesin tedavi cerrahi yöntemlerdir. Bu yöntemler genel olarak klasik açık cerrahi yöntemler ve laparoskopik (kapalı) cerrahi yöntemler olarak gruplandırılmaktadır.

1. Açık cerrahi yöntemler 
   • Flank (Lomber) İnsizyonu: Eskiden çok sık tercih edilen yöntem olan bu yöntemde hasta genel anestezi altında yan yatırılarak kesi atılır ve ilgili sorunlar tedavi edilir. Bu cerrahi yöntemde kesi yarası çok olduğu için artık pek kullanılan bir yöntem değildir. 
   • Anterior subkostal transvers insizyon: Bu yöntemde ise genel anestezi altındaki hasta sırtüstü yatırılarak karın bölgesinden açılan  kesiden iç organların detaylı görüntülenmesi sağlanarak darlığın tedavisi tamamlanır. Bu cerrahi yöntemde ise karın bölgesinde ciddi bir kesi izi kaldığı için günümüzde pek tercih edilmemektedir
   • Lateral mini (2 cm) transvers insizyon: Özellikle 3 yaş altı hastalarda sıklıkla tercih edilen bir yöntemdir. Bu yöntemde hasta yan yatırılır ve yaklaşık 15 – 20 mm uzunluğunda bir kesi açılır. Kesiden gönderilen katater yardımı ile dar bölge genişletilir. Kısa süren bir anestezi ile en az kesi yarası ile tamamlanması lateral mini transvers insizyonun avantajlarıdır.
2. Minimal invaziv cerrahi yöntemler
   • Endopyelotomi: Özellikle önceleri açık cerrahi tedavi yöntemleri uygulanan ancak upj darlığın tekrar ettiği hastalarda tercih edilen bir yöntemdir. İdrar kanalından endoskop adı verilen kameralı bir alet ile girilerek dar olan kısmın kesilmesi yöntemidir.
   • Laparoskopik pyeloplasti: İdrar yolundan gönderilen endoskop yardımı ile böbrek ile idrar kanalının dar bölgesi kesilerek dar bölge yerine daha geniş olan bölgeden tekrar birleştirme yapılan bir işlemdir.  

Üreteropelvik bileşke darlığında hastaların şikayetleri ve ortaya çıkan sorunlar darlığın derecesine göre değişmektedir. Şiddetli darlık bulunan hastalarda idrarın idrar kanalına geçememesi ve böbrekte birikmesi sonucu böbreklerde şişme ve dolayısı ile ağrıya sebep olabilir. Hastalarda sık sık idrar yolu enfeksiyonları meydana geldiği için uzun dönemde hastalarda kronik böbrek yetmezliğine kadar giden ciddi tablolar ortaya çıkabilmektedir. 

Bebeklerde ve Çocuklarda Upj Darlığı 

Upj darlık daha sık olarak doğumsal anomali olarak ortaya çıkan bir hastalıktır.   Konjenital (doğumsal) upj darlığının altında yatan nedenlere göre intrinsik (içsel) nedenler ve ekstrinsik (dışsal) nedenler olarak gruplandırılması mümkündür. 

• İntrinsik (içsel) nedenler:
  1. Anne karnındaki gelişim aşamasında böbrekler ile idrar kanalı arasındaki kas hücrelerinde yetersiz gelişme 
  2. Üreteropelvik bileşkede anne karnındaki dönemde idrar kanallarının kalıntılarının oluşturduğu kıvrımlar 
     • Ekstrinsik (Dışsal) nedenler:
       1. Anne karnındaki dönemde böbreğin alt kısımlarına giden aksesuar damarın idrar kanallarında üreteropelvik bileşkede basıya sebep olarak darlık oluşturması
       2.  İdrar kanallarının normalde olması gereken pozisyondan daha yüksek pozisyonda böbrekten çıkış yapması 
       3. Böbreğin diyafram hareketleri ve yerçekimi ile sürekli yer değiştirmesi sonucu pozisyona göre değişen darlık oluşması 

Upj Darlığı için Hangi Doktora Gidilir?

Böbreklerde şişme, alt karın ve kasık bölgesinde şiddetli ağrı, karın şişkinliği, idrar renginde değişiklikler ve sık sık idrar yolu enfeksiyonları geçirilmesi gibi şikayetleri olan hastaların üroloji bölümünde üroloji uzmanına başvuru yapmaları gerekmektedir.