Gastrin

Gastrin Nedir?

Gastrin, mide asidi salınımını uyaran bir hormondur. Mide ve ince bağırsağın üst kısmında, mide zarındaki G hücreleri tarafından üretilir. Gastrin sindirim sürecinin önemli bir parçası olan mide asidi salınımını uyarır. Kandaki gastrin seviyeleri yükseldikçe mide, yiyecekleri parçalamaya ve sindirmeye yardımcı olan mide asidini salgılar. Mide tarafından yeterli mide asidi üretildiğinde, kandaki gastrin seviyeleri de düşer.

Gastrinin az da olsa pankreas, karaciğer ve bağırsaklar üzerinde etkileri vardır. Pankreasın sindirim için enzimler ve karaciğerin ise safra üretmesine yardımcı olur. Aynı zamanda bağırsakları,  yiyeceklerin sindirim sisteminden geçmesine yardımcı olmak için uyarır.

Gastrin Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Gastrin test sonuçları, mililitre kan başına pikogram (pg/ml) şeklinde ifade edilmektedir. Gastrin normal aralığı yetişkinler için 0 ila 180 pg/ml, çocuklar içinse 0 ila 125 pg/ml’dir. İleri yaş grubunda ise gastrin değerleri normalden biraz daha yüksek olabilir. ZE sendromu veya G hücresi hiperplazisi olan kişilerin kanlarında genellikle değerler oldukça yüksek sonuçlar verebilir ancak ZE sendromlu olmak gastrin düzeyinin kesin olarak yüksek olacağı anlamını da taşımamaktadır.

Gastrin Nasıl Ölçülür?

Gastrin eksikliği ve yüksekliği tanısı, koldaki bir damardan alınan kan örneği ile ölçülür. Gastrin testi, aşırı gastrin ve mide asidi üretimini tespit etmek amacıyla kullanılır. Bu teste ayrıca Zollinger Ellison Sendromu (ZES) ve G hücrelerinin hiperplazisi adı verilen gastrin üreten tümörlerin teşhisinde de başvurulur. Gastrinom adı verilen bu tümörlerin cerrahi operasyon ile çıkarılmasının ardından tümörün yenilenip yenilenmediğini de gastrin testi ile kontrol edilebilir.

Kişinin gastrinomadan kaynaklanan semptomları olduğundan şüphelenilmesi ancak gastrin test sonucunun önemli ölçüde bilgi vermemesi halinde kan testine ek olarak gastrin stimülasyon testine de ihtiyaç duyulabilir. Böyle bir durumda hastaya gastrin üretimini uyarmak için bir kimyasal (sekretin hormonu) verilir ve belirli aralıklarla kan numuneleri alınır.

Gastrin testinden en az 12 saat önce kahve ve kafein içeren içeceklerden kaçınmak önemlidir. Ayrıca testten 24 saat önce alkol tüketimi bırakılmalıdır. Hekim gerekli görürse açlık kan testi talep edebilir. Bu durumda 8-12 saat herhangi bir besin tüketilmemesi gerekebilir. Hekim ayrıca bazı mide ilaçlarının kullanımına ara verilmesini isteyebilir. Stres, gastrin seviyelerini etkileyebilir. Bu nedenle kan örneği alınmadan önce 30 dakika sessiz bir ortamda dinlenilmesi istenebilir.

Gastrin Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Gastrin düşüklüğü sık rastlanılan bir durum değildir. Bununla birlikte düşük mide asidi seviyeleri, bağırsakta enfeksiyon riskini artırabilir ve midenin besinleri emme yeteneğini sınırlayabilir. Normal veya düşük aralıklardaki gastrin seviyeleri genellikle endişe kaynağı değildir.

Gastrin Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Aşırı gastrin salgısı hipergastrinemi olarak da bilinir. Çok yüksek gastrin seviyesi, sindirimle ilgili sorunların olduğuna işaret edebilir. Gastrin yüksekliğine neden olabilecek hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

Zollinger Ellison Sendromu: Pankreasta veya ince bağırsakta gastrinoma adı verilen tümörün oluştuğu nadir bir durumdur. Tümör, aşırı mide asidi üretimine neden olan gastrin adı verilen bir hormon salgılar. Zollinger Ellisen sendromlu kişilerin yaklaşık yarısında tümörler kanserlidir ve lenf düğümlerine ve karaciğere yayılabilir.

Gastrit: Ağrıya, bulantıya ve kusmaya neden olan mide iltihabıdır.

G Hücresi Hiperplazisi: Hiperplazi, bir organdaki hücre sayısının artması ve o organın büyümesine neden olan durumları ifade eder. Genellikle prostat ve böbrek üstü bezleri gibi glandüler(salgılama) organları etkiler.

Peptik Ülserler: Midenin veya ince bağırsağın üst kısmındaki bir yaradır. Ülserler genellikle bakteriyel bir enfeksiyon nedeniyle veya sık sık aspirin veya benzeri bir ilaç kullanımı nedeniyle astardaki koruyucu tabaka bozulduğunda oluşur. Peptik ülserler, göbek deliğinin üst kısmında, karın bölgesinde ağrıya neden olabilir veya kanayabilir.

Hiperkalsemi: Kanda anormal derecede yüksek kalsiyum seviyesidir. Sürekli yatak istirahatı veya hareketsizlik ile bazı kanser türlerinde ortaya çıkabilir.

Hiperparatiroidizm: Boyundaki tiroid bezinin yanında bulunan bezlerin (paratiroid bezleri) aşırı aktivitesidir. Paratiroid bezleri, kan dolaşımındaki kalsiyum miktarını kontrol etmeye yardımcı olan bir madde salgılar. Fazla hormon üretilmesi halinde kandaki kalsiyum miktarı artar. Kemiklerdeki kalsiyum azalır, bağırsaklardan daha fazla kalsiyum emilir ve idrarla salınımı azalır.

Mide Kanseri: Gastrin seviyesinin yükselmesiyle birlikte ortaya çıkan mide enfeksiyonu, kronik gastrit, zararlı anemi, mide polipleri gibi durumlar mide kanserine neden olabilir.

Bağırsakların büyük bir kısmının alınması için yapılan ameliyat sonrası da gastrin yükselmesi görülebilir.

Gastrin Yüksekliği Belirtileri

Kişinin tedaviye yanıt vermeye ishal, karın ağrısı veya tekrarlayan peptik ülserleri olduğunda ve aşırı gastrin üretiminden kaynaklandığından şüpheleniliyorsa gastrin testi istenebilir.

Peptik ülseri olan kişilerde görülen en yaygın belirtiler arasında karın ve göğüs kemiği ile göbek arasında oluşan ağrı, iştah kaybı, şişkinlik, istenmeyen kilo kaybı, anemi, bulantı ve kusma yer alır. Acil tıbbi müdahale gerektiren belirtiler ise keskin, ani ve kalıcı mide ağrısı, kanlı veya siyah renkli dışkı ve kahve telvesi gibi görünen kusmuk veya kanlı kusmadır.

Hiperkalseminin semptomları arasında enerji eksikliği, yemek yemeyi istememe, bulantı, kusma, kabızlık, sık idrara çıkma, karın ağrısı veya kemik ağrısı yer alır.

Mide kanserinin belirtileri ise mide bulantısı, kusma, aşırı yorgunluk, sürekli şişkinlik hissi, sıklıkla görülen mide ekşimesi, yemekten sonra oluşan şiddetli mide ağrısı, iştahsızlık, kilo kaybı, erken tokluk, sarılık, kanlı dışkı ve yutma güçlüğü olarak bilinmektedir.

Gastrin Yüksekliği Tedavisi

Zollinger Ellison sendromunun ana tedavisi, tümörlerin çıkarılması ve proton pompa inhibitörleri adı verilen asit baskılayıcı ilaçların alınmasıdır.

Peptik ülser tedavisi ise nedene bağlıdır. Enfeksiyonun neden olduğu durumlarda antibiyotik tedavisine ihtiyaç duyulabilir. Genellikle mide zarının asit üretimini azaltmak için bir protein pompası inhibitörü ile tedavi edilir.

Mide kanserine neden olan gastrin yüksekliği tedavisi ise cerrahi uygulamaların yanı sıra kemoterapi ve radyasyon tedavilerini de içerebilir.

Gastrin Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Peptik ülserde bazı ilaçların kullanımını durdurmak, kafein, alkol ve sigaradan uzak durmak önerilir. Ayrıca mide hassasiyetini arttırdığı düşünülen sarımsak ve soğan gibi gıdaların tüketimi azaltılabilir. Mide yanmasını engellemek için bu bölgeyi sıkan giysiler giyilmemesine dikkat edilebilir.

Gastrin Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Peptik ülserler tedavi edilmediğinde yenileme eğilimindedirler. Nadir durumlarda mide kanserine neden olabilir. Ayrıca mideye ve bağırsak duvarına girerlerse, kan damarını tıkayabilir veya kanamaya neden olabilirler. Bu durumlar yiyeceklerin mideden çıkmasını engellediğinde ameliyat gerekebilir.

Gastrin yüksekliği tedavi edilmediğinde, mide iç duvarlarındaki dokular zarar görür ve tüketilen besinlerin de etkisiyle kanser oluşumuna sebebiyet verebilir.