Özel Öğrenme Güçlüğü

Özel Öğrenme Güçlüğü (ÖGG) Nedir?

Öğrenme güçlüğü; merkezi sinir sisteminin işleyişinde ortaya çıkan bir bozukluk sonucunda oluşabilir veya doğuştan gelen bir rahatsızlık olarak nitelendirilebilir. Nörolojik temelli bir hastalıktır. Sıklıkla çocuklarda gözlemlenmekte fakat yetişkin bireylerde de karşımıza çıkabilmektedir. Yetişkin bireyler, hastalığın fark edilmemesine bağlı olarak hayatlarını bu şekilde devam ettirmiş olabilirler.

Öğrenme güçlüğü yaşayan bireylerin öğrenme süreci daha uzun sürer ve yeni becerilerini geliştirmesi, bilgileri karışık durumdayken anlaması ve insanlarla iletişimde kalabilmesi için desteğe ihtiyacı söz konusudur.

Yukarıda detaylı bir şekilde anlatmış olduğumuz öğrenme güçlüğünün farklı farklı sınıflandırmaları-türleri vardır ve bunlar “Özel Öğrenme Güçlüğü” kavramını oluştururlar.

Özel öğrenme güçlüğü; bir çocuğun yaş grubu ile kıyaslandığında zihinsel durumunun olması gerektiği gibi, yani beklenilen seviyede veya aşırı yüksek olmasına rağmen, kendi yaşıtlarına göre veya zeka düzeyine uygun algılama fonksiyonları gösterememe durumudur. Gözle görülüp anlaşılamaz, bir zeka problemi değildir ve nörolojik temelli bir hastalıktır. Farklı farklı türleri vardır fakat ana bağlamda 3 ayrı türden oluşur. Bunlar;

1.Disleksi-okuma bozukluğu

2.Diskalkuli-matematik öğrenme bozukluğu

3.Disgrafi-yazı yazma ve yazıyı algılama bozukluğu

Özel Öğrenme Güçlüğü Belirtileri Nelerdir?

Her çocuk farklıdır. Bu yüzden de özel öğrenme güçlüğü sıkıntısı yaşayan her çocukta da farklı seyretmesi normal olacaktır. Belirtiler okul öncesi ve okul döneminde olmak üzere farklı farklı dönemlerde ortaya çıkabilir ve farklı farklı seyredebilir.

Özel öğrenme güçlüğü doğuştan gelen ve nörolojik temelli bir rahatsızlık olmasına rağmen, belirtileri hemen fark edilemez ve genellikle okul öncesi dönemde çocuğun yazı, sayı, kelime gibi kavramlarla karşılaşmasıyla birlikte ortaya çıkmaya başlar.

Genel olarak belirtileri şu şekildedir;

• Belirli bir yaşa gelindiğinde bir çocuktan beklenen ve yeterli olarak nitelendirilen sözcük kapasitesi sağlayamamak, kelimelerin sesletimleri ile ilgili sorunlar yaşamak
• Yaşıtlarına göre geç konuşma durumu
• Yazı yazmak için kullanacağı elin belirlenmesinde yani el tercihinde geç kalma durumu
• Ayakkabılarının bağcıklarını bağlayamama ve giyip çıkaramama durumu
• Yönleri karıştırma durumu, sağ-sol ayrımı yapamama
• Yemek yerken kaşık, çatal gibi materyalleri uygun tutamama ve kullanamama durumu
• Günlerin isimlerini doğru sırayla sayamama durumu
• Basit şekilleri kavrayamama ve ayırt edememe durumu
• Kendi yaşıtları ile iletişim kurmada güçlük, arkadaşlık ilişkilerini sürdürememe durumu
• Planlama olgusunun olmaması durumu
• Basit kavramları algılayamama, öğrenememe ve çabuk unutma durumu
• Ödevleri yapmada yavaşlık, beklenen hıza ulaşamama durumu
• Harfleri ters algılama ve görme (E harfini 3 olarak görme ve algılama, d-b seslerini karıştırma, q-p seslerini karıştırma) durumu
• Aceleci davranma durumu ve buna bağlı olarak ayrıntılarda problem yaşama durumu
• Dikkat dağınıklığı durumu
• Bir yazıyı okurken kelimeleri uygun yerlerinde okuyamama veya atlama durumu
• Sayıları ters algılama ve görme (13 yerine 31, 9 yerine 6, 2 yerine 5 gibi) durumu
• Heceleri doğru sesletimle okuyamama durumu
• Yazı yazarken çok miktarda ve sürekli yazım hatası yapma durumu
• Yazı yazarken düzensiz yazma durumu
• Duyduğu kelimeleri anlayamama veya duyulan basit yönergeleri yapamama durumu
• Sayıları bir sıraya göre saymada zorluk yaşama veya sayamama
• Çarpım tablosunu öğrenememe ve uygulayamama durumu
• Kıyafetlerini tek başına çıkaramama ve giyememe durumu
• Ay isimlerini doğru sırayla sayamama durumu
• Parmak hesabı yaparak matematik işlemlerini gerçekleştirme durumu (ilerleyen dönemlerde)
• Kıyafetlerde bulunan düğmeleri ilikleyememe ve açamama durumu
• Özellikle analog saatleri kavrayamama durumu

Özel Öğrenim Güçlüğü Nedenleri Nelerdir?

İçinde bulunduğumuz zamana kadar yapılmış olan araştırmalar, özel öğrenme güçlüğünün nedenleri konusunda kesinleşmiş bir kanıya varamamıştır. Hali hazırda, araştırılmaya devam eden bir hastalıktır.

Genelleme yapılacak olursa; özel öğrenme güçlüğünün nedeninin nörolojik olduğu yani beynin yapısında işlevsel bir farklılık olduğu ve hastalığından bu sebepten kaynaklandığını söylemek mümkün olur. Beynin yapısında oluşmuş haldeki farklılıklar genetik faktörlere bağlı olarak gelişmiş yani kalıtımsal olabilir, fakat bunu doğum süreci ile de ilişkilendirmek mümkündür.

Öğrenme güçlüğünün nedenleri arasında; insanların yaşadıkları çevre, içinde bulundukları ekonomik durum veya kültürel farklılıkları yoktur. Bu durum gözle görülüp anlaşılamaz, nörolojik temelli bir hastalıktır ve kesinlikle bir zeka sorunu söz konusu değildir.

Özel Öğrenme Güçlüğü Teşhisi

Bir Çocuk Psikiyatristi ya da Nöroloji uzmanına başvurmadan önce çocuğunuzun hareketlerini evde ve eğer okula gidiyor ise okulda olarak gözlemlemiş olmanız süreci kolaylaştıracaktır. Çocuğunuzun hareketlerini okulda kendiniz gözlemleyemeyeceğiniz için; bu süreçte öğretmenlerinden alacağınız destek çok önemlidir. Genellikle özel öğrenme güçlüğü okul çağında kendini net olarak göstermeye başladığından, anne ve babadan önce bir öğretmenin bu durumun farkına varması muhtemeldir.

Öğretmen, öğrencisinin okuldaki hal ve hareketlerini rahatlıkla gözlemleyebilir ve yolunda olmayan herhangi bir durum olduğunda farkına varması da kolay olacaktır. Özel öğrenme güçlüğü belirtilerinden bir veya birkaçını gösterdiğini düşündüğü öğrencisi için özel öğrenme güçlüğü gözlem formu doldurup, aileyi de bununla bilgilendirebilir.

Sonrasındaki süreçte ise; bir Çocuk Psikiyatristi ya da Nöroloji uzmanı tarafından bireyin doğum öyküsü, zihinsel gelişim özellikleri, okulunda göstermiş olduğu performans ve ailenin içinde bulunduğunu sosyal ve kültürel özellikler incelenir. Bütün bunlar göz önünde bulundurularak yapılan incelemeler aracılığıyla bir değerlendirme yapılır. Yapılan değerlendirmeye göre “özel öğrenme güçlüğü belirtileri” başlığı altında irdelediğimiz maddelerdeki durumların var olup olmadıkları uzmanlar tarafından incelenecektir. Bu noktada çocuğunuzu çok iyi gözlemliyor olmanız ciddi önem taşımaktadır.

Özel öğrenme güçlüğünün tanı aşamasında, klinikler tarafından uygulanmakta olan ve ülkemizde de geçerliliği bulunan testler vardır. Bu özel öğrenme güçlüğü testleri;

WISC testi: 6-16 yaş aralığına uygulanabilir olan bu testte çocuk sözel yetenek ve performans açısından değerlendirmeye alınır.

CAS testi: Bir tür bilişsel değerlendirme testidir. Çocuk eş zamanlı olarak yapabildikleri ve yapamadıkları, yönergelere uyup uymadığı konularında değerlendirmeye alınır.

Özel Öğrenme Güçlüğü Tedavisi

Her çocuk özeldir ve dolayısıyla her çocuğun da özel öğrenme güçlüğünde yaşadığı problemler birbirinden farklılıklar gösterebilir. Bu yüzden öncelikle sorunun temeline inilmeli, hangi problemle karşı karşıya olunduğu iyi bilinmelidir. Sonrasında ise türlerine göre farklı eğitim tedavileri uygulanmalıdır. Böylelikle doğru yöntem uygulamalarıyla, özel öğrenme güçlüğü hastalığının tedavisini sağlamak mümkün hale gelecektir.

Aynı zamanda özel öğrenme güçlüğü destek eğitim programı, özel öğrenme güçlüğü için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan sisteme entegre durumdadır ve bireysel eğitim programını (BEP) destekleyici niteliktedir. Bu yüzden, çocuk için eğitim programı hazırlanırken bunlar da göz ardı edilmemelidir.

Aşağıda belirttiğimiz hastalıklarda herhangi bir ilaç kullanımı söz konusu değildir fakat bu hastalıklarla birlikte seyreden kaygı bozukluğu, depresyon, hiperaktivite gibi hastalıklar da söz konusuysa, onları tedavi etmek için alanında uzman bir doktor aracılığıyla ilaç kullanımına gereksinim oluşabilir.

Disleksi Tedavisi

Disleksi hastalığında her çocuğun gereksinimleri farklıdır. Bu sebeple de her çocuğun bireysel gereksinimleri göz önünde bulundurularak hareket edilmeli ve özel bir tedavi yöntemi belirlenmelidir. Disleksi tedavisinin; eğitsel terapi alanında uzmanlaşmış kişiler tarafından, eğitsel teknikler ve davranışçı tekniklerin bireysel olarak belirlenip uygulanmasıyla sürdürülmesi gerekmektedir.

Disleksi problemi yaşayan çocukların eğitimi sadece okul eğitiminden ibaret olmamalıdır. Bu şekilde yeterli olmayacaktır. Buna ek olarak psikolojik eğitim ve gereksinimlerini karşılayacak özel eğitim sağlanmalıdır. Bu şekilde öğrenme becerileri geliştirilecek ve onlar için özel bir öğrenme şekli oluşturulabilecektir.

Çocuğun hayatı boyunca mustarip olacağı, tamamen geçmeyecek bir hastalık hatta bozukluktur. Net bir tedavi sağlamak mümkün değildir ancak doğru tekniklerle hastanın sosyal yaşamı normal hale getirilebilir ve akademik yönden gelişimi sağlanabilir.

Diskalkuli Tedavisi

Diskalkulide çocuğun herhangi bir zeka problemi yoktur fakat matematiksel fonksiyonları olması gerektiği gibi çalışmamaktadır. Bu sebeple de eğitimle tedavi edilerek, olması beklenen haline getirilmesi gerekmektedir.

Tedavi için alanında uzman kişiler eşliğinde uygulanacak olan özel testlerden faydalanılabilir. Bu testlere bağlı olarak çizilecek olan yol haritasıyla da özel eğitim uygulamasına geçilir ve günlük fonksiyonlarını yerine getirebilecek kadar matematik bilgisine sahip olması ve işlem yapabilmesi sağlanarak sosyal hayatta pozitif ilerleme kat etmesine yardımcı olunur. Bu yollarla neredeyse bütüne yakın bir iyileşme sağlamak mümkündür.

Disgrafi Tedavisi

Disgrafide çocuğun yazı ile ilgili sıkıntı çekmesi söz konusudur. Diğer özel öğretim güçlüklerinde olduğu gibi disgrafide de tedavinin temelini eğitim oluşturmaktadır. Eğitim, doğru kişiler tarafından doğru zamanlamayla verilmeli ve böylelikle çocuğun yazı yazmaktan keyif alır hale gelmesi hedeflenmelidir. Çocuk kısa süreli yazı alıştırmaları yaptırılarak özel eğitime tabi tutulur ve bunun sonucunda da %100’e yakın olumlu sonuç alınması mümkündür.

Özel Öğrenme Güçlüğü İlaçları

Özel öğrenme güçlüğü durumunu ortadan kaldırabilecek net bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Bu durumlara ek olarak seyreden depresyon, kaygı bozukluğu gibi psikiyatrik bir rahatsızlık söz konusu ise bunların tedavisi oldukça önemlidir.

Özel öğrenme güçlüğü durumuna dikkat eksikliği de eşlik ediyorsa, bu bireylerde dikkati arttırıcı ilaçlar bir uzman doktor kontrolünde kullanılabilir. 

Özel Öğrenme Güçlüğü Tedavi Edilmezse

Özel öğrenme güçlüğü başlığı altında bulunan nörolojik temelli sorunlar tedavi edilmezse, çocuk kendisini içerisinde bulunduğu sosyal toplumdan soyutlar. Başarısızlık hissine kapılır ve sosyalliği ile özgüvenini tamamen yitirir. Bu sebeple erken teşhis ile mümkün olan en kısa sürede doğru eğitim metodu kullanılarak, normal eğitim öğretimine ek özel bir program uygulanmalı ve tedavi edilmesi sağlanmalıdır.