Parafili

Parafili ve Parafilik Bozukluk Nedir?

Parafili, Yunanca ‘para’ ve ‘philia’ kelimelerinin birleşmesinden oluşur. ‘Para’ ‘ek, yanında, başka’ gibi anlamlara gelir, ‘philia’nın anlamı ise ‘sevmektir’.

Parafili; anormal, alışılmışın dışında, ekstrem kişi, madde ya da eylemlere karşı güçlü ve sürekli bir cinsel dürtü, fantezi veya davranışlara sahip olmakla karakterize bir psikiyatrik terimdir. Türkçe terminolojide cinsel sapkınlık olarak da geçer. Parafili yaşayan bireylere parafil adı verilir.

Parafiller normal ve alışılmış sınırlar içindeki cinsel aktivitelerden en iyi ihtimalle yeteri kadar keyif almazlar, bazıları cinsel doyuma yalnızca parafilik ögeleri ile ulaşabilir.

Parafili, tek başına tedavi ya da müdahale edilmesi şart olan bir durum değildir.

Eğer bireyin sergilediği eylemler ya da kurduğu fanteziler bireyin kendisinde ciddi psikolojik rahatsızlık/fonksiyon kaybı oluşturuyor veya herhangi bir canlıya zarar verme durumunu/ihtimalini kapsıyorsa bu duruma parafilik bozukluk adı verilir ve kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir durumdur.

Bu yazının konusu aslında teknik anlamı ile parafilik bozukluklardır. Parafililer herhangi bir bireyi negatif etkilemiyor yalnızca bireyin cinsel hayatını farklı kılıyorsa üzerinde tıbbi anlamda konuşulması çok da gerekli değildir.

Parafililer öznelerine göre; anormal eylemlere yönelenler ve anormal hedeflere yönelenler olmak üzere 2 ana grupta incelenir.

Anormal eylemlere yönelen parafililer şunlardır:

• Egzibisyonizm (teşhircilik, göstermecilik): Birey, cinsel eylemler sırasında başkaları tarafından izlenme ya da başkalarına cinsel organlarını gösterme dürtüsüne sahiptir.
• Frottörizm (sürtünmecilik): Birey genellikle rızası olmayan kişilere sürtünme ve dokunma dürtüsüne sahiptir.
  
• Voyörizm (gözetlemecilik): Bireyin, izlendiğinden haberi olmayan bir kişiyi cinsellikle alakası olmayan eylemler (soyunmak, banyo yapmak, temizlik yapmak gibi) ya da cinsel bir takım eylemler sergilerken izleme dürtüsüne sahip olmasıdır.
  
• Cinsel mazoşizm: Bireyin cinsel haz almak için hakaret edilme, boğulma, kırbaçlanma, bağlanma, dövülme gibi can yakıcı eylemlere maruz kalmaya karşı olan dürtüsüdür.
  
• Cinsel sadizm: Bireyin cinsel haz almak için partnerini boğmak, kırbaçlamak, bağlamak, saçını çekmek gibi can yakıcı ve zorlayıcı birtakım eylemlere maruz bırakmaya karşı olan dürtüsüdür.
  

Anormal hedeflere yönelen parafililer ise şunlardır:

• Pedofili: Çocuklara (genel olarak 13 yaş altında ve cinsel olgunluğa erişmemiş çocuklara) karşı yetişkinler tarafından duyulan şiddetli ve devamlı istektir. İki çocuk ve ya iki ergen arasındaki ilişki pedofili olarak adlandırılmaz, yetişkin olmak ana koşuldur.
  
• Fetişizm: Bireyin cinsel olarak nesnelere ilgi duyması durumudur. Bu nesneler olmadan cinsel hazza ulaşamamak koşuldur. Her haz alınan nesne fetişizim ögesi değildir. Fetişizm ögesi olan nesneler cinsel çağrışım uyandırsa da genellikle doğrudan cinsel haz verme amacı ile üretilmiş nesneler değillerdir. Ayakkabı, ruj, çorap, iç çamaşırı, sigara gibi nesneler fetişistik öge olabilir.
  
• Transvestizm: Bireyin -daha çok heteroseksüel erkeklerin- karşı cins kıyafetlerini giyme ve bu kıyafetlerle mastürbasyon ya da cinsel ilişki yaşayarak cinsel doyuma ulaşmaya olan dürtüsüdür. Transseksüellikten farklı bir durum olup birey günlük hayatında kadın olma arzusu taşımaz, bunu yalnızca cinsel doyuma ulaşmak için ister.
  

Bu sınıflamaların dışında bir de diğer parafililer adı altında kategorize edilen ve oldukça nadir görülen parafilik bozukluklar da mevcuttur.

Bunların bazıları, zoofili (hayvanlara cinsel istek duyma), nekrofili (ölülere cinsel istek duyma), urofilidir (idrarla bağlantılı cinsel istek duyma).

Parafili ögesi genelde her bireyde tektir veya birbiriyle ilişkilidir (deri materyal fetişizmi ve cinsel sadizm gibi).

Nadiren tek bireyde birden fazla parafilik bozukluk bulunabilir. Parafilik bozukluğun türü ise sebat eder ve zaman içinde değişmez, kişi buraya saplanmış gibidir.

Parafili çok büyük oranda erkeklerde görülen bir problemdir. Kadınlarda belki de kültürel kodların etkisi ile nadiren tanı alır. Genellikle ergenlik çağında temelleri atılır ve erken yetişkinlikte tablo oturur.

Çocuklarda parafili olmaz. İleri yaşlarda cinsel isteğe bağlı eylem veya düşüncelerin doğal olarak azalması ile beraber parafilik bozukluklar da hafifler fakat geçmez.

Parafilinin nedenleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Fakat çocukluk travmaları, cinsel istismar öyküsü gibi faktörlerin önemli yer tuttuğu bilinmektedir.

Parafililere eşlik ettiği bilinen bir diğer psikiyatrik hastalık grubu da kişilik bozukluklarıdır ki bunların da tam olarak sebepleri aydınlatılamamıştır. Parafilik bozukluk ile kişilik bozukluğu birlikteliği durumunda tedavi daha çetrefilli ve uzun süreli olmaktadır.

Parafilik bozukluklar yaşayan bireyler bunu farkındadır ve eğer toplum baskısı, utanç, legal problemler gibi faktörler devreye girmeden hekime başvurulursa parafilik bozukluk tedavi edilebilen en azından yönetilebilen bir hastalıktır.

Parafili Ne Değildir?

Parafili kelimesi, Türkçeye ‘cinsel sapkınlık’ olarak geçmiştir. Bu nedenle bazı kavramların hastalık ya da bozukluk zannedilmesi mümkündür.

Şu durumlar tek başlarına tıbbi olarak herhangi bir bozukluğa işaret etmez:

• Eşcinsellik (homoseksüellik); gaylik veya lezbiyenlik
• Cinsiyet değiştirmiş olmak veya bu arzuda olmak; transseksüellik
• Reşit ve akli olgunluğu bulunan iki bireyin rızası ile evlilik dışı veya içi cinsel ilişkide bulunması
• Oral ya da anal seks
• Mastürbasyon yapmak
• Pornografik yayınları takip etmek

Parafili Belirtileri Nelerdir?

Parafilik bozukluğun türüne göre bireylerde pek çok belirti ortaya çıkabilir fakat bu belirtilerin 2 temel ortak noktası vardır:

• Bunlardan ilki; İki yetişkin insanın rızası ile uyguladığı herhangi bir cinsel eylemden haz almak tek başına parafili değildir. Parafili, bireyin bu eylem harici, normal herhangi bir cinsel eylemden çok az haz alması veya hiç almaması durumunda ortaya çıkmış demektir. Ayrıca bu eyleme karşı en az 6 ay süren şiddetli ve devamlı bir arzu duyması şarttır. (Örnek vermek gerekirse, birey cinsel birliktelik öncesinde partnerinin birtakım kıyafetler giymesi ile tahrik oluyorsa bu parafili değildir. Bu kıyafetler olmadan tahrik olamıyorsa sorun var demektir.)

Bunun yanı sıra her parafili de parafilik bozukluk değildir. Bu olağan dışı aktivitelere veya hedeflere aşırı arzu duyma durumu bireyin psikolojisinde ciddi sorunlara yol açıyor, günlük işlerine konsantre olmasını engelliyor veya depresyona sürüklüyorsa burada parafilik bozukluk söz konusudur.

• İkincisi ise; bir kişinin cinsel anlamda keyif aldığı eylem başka bir bireyin rızası dışında ise, çocuklar, hayvanlar gibi kendini savunamayacak ve rızası söz konusu olamayacak hedeflere yönelikse bu durum parafilik bozukluktur.

En sık görülen parafili türlerine göre ortaya çıkabilecek bazı belirtiler şunlardır:

• Birilerine, özellikle de rızası olmayanlara, cinsel organlarını göstermek, teşhircilik
• Birilerine, özellikle de rızası olmayan kişilere toplu taşıma, sokak gibi yerlerde sürtünme ve dokunma isteği
• Birilerini cinsel veya cinsel olmayan eylemler yaparken gizlice izleme isteği, röntgencilik yapma ve bu yolla doyuma ulaşma
• Cinsel ilişki esnasında birileri tarafından izlenme isteği
• Cinsel ilişki esnasında karşı cins kıyafetleri giyme isteği
• Herhangi bir eşya (ayakkabı, kürk, deri kıyafet, sigara, tayt, çorap, ruj…) ya da cinsellikle doğrudan ilişkili olmayan bir vücut bölgesine (ayak, bacak, el, boyun, sırt…) karşı aşırı ilgi, saplantılı düşünceler, her cinsel eylemde bunları arama, fetişizm
• Çocuklar, hayvanlar, ölü insanlar gibi insan cinselliği ile yan yana gelmemesi gereken hedeflere karşı cinsel ilgi
• Cinsel haz almak için partnerine karşı kırbaçlamak, dövmek, hakaret etmek, bağlamak, boğmak gibi eylemlere başvurma arzusu veya bu eylemlerin kendisine yapılması arzusu

Parafili Nedenleri Nelerdir?

Parafili nedenleri henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Fakat önemli bir nokta bireyin cinsel gelişimi sırasında bir yerde takılmasıdır.

Bu takılma noktası bazı görüşlere göre erken çocukluk bazı görüşlere göre ise geç çocukluk ve ergenlik dönemidir. İnsanların cinsel davranışla ilişkisi genelde çocukluk döneminde başlar ve bu dönemde pek çok çocukta parafilik düşünceler olabilir.

Ergenlik ve cinsellikle gerçek tanışmadan sonra bu parafilik düşüncelerin kaybolması ve yerini olgun, normal kabul edilen formlara bırakması gerekir.

Ayrıca; fetişizm, sadizm, pedofili, nekrofili, zoofili gibi kişilerin kendilerine karşı koyamayacak canlı veya cansız ögelere yönlenmesi konusunda, özellikle erkeklerde, cinsel kimlikten ve yetkinlikten emin olmama, reddedilme veya aşağılanma korkusu gibi faktörlerin rol oynayabileceği düşünülmektedir.

Parafilik bozukluk yaşayan kişilerin çoğunun geçmişte cinsel istismara maruz kalma veya uygunsuz cinsel eylemlere şahit olma gibi oldukça olumsuz ve travmatik öyküleri vardır.

Alkol-madde bağımlısı, kişilik bozukluğu olan, şiddet veya ihmal yoluyla çocuklarını istismar eden ebeveynler parafilik bozukluk da dahil pek çok psikiyatrik bozukluğa zemin hazırlar.

Parafili Teşhisi

Parafili, psikiyatrik görüşme esnasında hekim tarafından teşhis edilen bir ruhsal bozukluktur. Herhangi bir parafili ya da cinsel sapkınlık testi mevcut değildir.

Hekim görüşme esnasında şikayeti olan bireye şu gibi sorular yönlendirebilir:

• Yalnızca bu tür cinsel eylemlerden mi keyif alıyorsunuz?
• Normal cinsel eylemlere ilgi düzeyiniz nedir?
• Bu ilgi ve cinsel arzular ne zamandır mevcut, aniden mi gelişti, uzun süreli mi?
• Son zamanlarda fiziksel ya da ruhsal bir travma geçirdiniz mi?
• Bu ilgi ve arzu günlük hayatınızı nasıl etkiliyor?
• Günde ortalama olarak kaç kere bu tür fantezi ya da dürtüler aklınızı meşgul ediyor?
• Aile, sosyal ya da iş yaşantınız bu durumdan etkileniyor mu?
• Suçluluk, pişmanlık, kendinden nefret etme, mutsuzluk gibi hisler taşıyor musunuz?

Bu soruların cevaplanması ve hekime doğru, açık ve net bilgi verilmesi durumunda hekim değerlendirmesini yapacak ve gerekli teşhisi koyacaktır. Parafilik bozukluk kişilik bozukluklarına da eşlik edebilir.

Böyle bir şüphe oluşması durumunda hekim buna yönelik de değerlendirme yapacaktır. Teşhis koymada psikiyatrik hastalıkların tamamında olduğu gibi uluslararası otoritelerce hazırlanmış DSM-5 gibi teşhis kılavuzları kullanılır.

Parafilik bozukluğun türüne göre her birinin ayrı kriterleri mevcuttur. Fakat genel olarak parafili ile parafilik bozukluğun ayrımında esas kriterler bireyin kendisine veya herhangi birine zarar verme ihtimali ve kuvvetli, devamlı, ikame edilemeyen cinsel arzudur.

Bu kuvvetli cinsel arzu durumu da zaman zaman ölçülmesi ve derecelendirilmesi zor bir faktör olabilir. Örneğin yaşlılarda cinsel sapkınlık durumunda bireyin yaşı dolayısıyla her türlü cinsel isteğinin azalmış olması muhtemeldir. Bu durumda kuvvetli arzu yok diye parafilik bozukluk teşhisi ekarte edilemez.

Yasal problemler gibi çeşitli durumlarda veya teşhis koymakta zorlanılan hastalarda çeşitli izleme testleri ve erkeklerde penil pletismografi kullanılabilir.

İzleme testleri, bireye çeşitli görseller gösterilmesi ve bu esnada bireyin izlenmesi, kan basıncı gibi hayati değerlerinin kontrol edilmesi metodudur. Bu sayede bireyin olağandışı cinsel eğilimleri tespit edilmeye çalışılır. Çok işlevsel olmamakta ve zaman zaman yanlış sonuç verebilmektedir.

Penil pletismografi ise, erkeklere uygulanabilen bir testtir. Penisteki kan akışı ölçülerek cinsel ilgi düzeyi hakkında fikir sahibi olunabilir zira erkeklerde ereksiyon olayı cinsel istek ardından gelişir. Çeşitli ürolojik problemlerde de başvurulabilen bir yöntemdir.

Parafili Tedavisi

Parafilinin günümüzde bilinen kesin bir tedavisi yoktur. Önerilen tedavi yöntemi psikoterapi ve gerekli görülen durumlarda yardımcı olarak ilaç tedavisidir.

Psikoterapi, psikiyatri hekimleri veya cinsellik üzerine çalışan klinik psikologlarla götürülebilir. Bireyin sorunu için öncelikle hekime başvurması elbette ki tedavinin ilk şartıdır.

Parafililer bireylerin kendine saygısını, özgüvenini baltalayabilir ya da utanç, pişmanlık, vicdan azabı gibi ağır duygular yaratabilir. Bu durumda bireyler hekime başvurmaktan kaçınır ve ilkel bir savunma mekanizması kullanarak durumu kapatmaya çalışır.

Bu kesinlikle çözümsel bir yaklaşım değildir. Unutulmamalıdır ki, ruh sağlığı profesyonelleri bireyleri yargılamaz, suçlamaz ya da azarlamaz. Bunun yanı sıra, bireyin görüşme esnasında kendisine aktardığı hiçbir bilgiyi yakınlarına veya diğer kişilere aktaramaz.

Bu konuda tek istisna bireyin suç oluşturabilecek bir eylem üzerinde ciddi bir plan yapması veya bunu gerçekleştirmiş olması durumudur. Suç teşkil eden ve diğer bireylerin korunmasını gerektiren eylemleri ruh sağlığı profesyonelleri yasal otoriteye bildirmekle yükümlüdür.

Psikoterapi, hastayla sohbet etme ya da nasihat verme üzerine kurulu bir süreç değildir. Bireyin kendini anlaması, tanıması, sorunlarının kaynağına inmesi, olumsuz ve zararlı davranış kalıplarını olumlu ve yapıcı kalıplarla değiştirmesi sürecidir.

Parafilik bozukluk sahibi bireylerde tabloya kişilik bozuklukları (özellikle antisosyal, obsesif veya histriyonik kişilik bozuklukları) eşlik ediyor olabilir. Bu durumda tedavi süreci uzar ve zorlaşır. Fakat kişilik bozuklarının da günümüzde tek tedavisi psikoterapidir.

Parafili İlaçları

Parafili için doğrudan onay almış bir ilaç mevcut değildir. Parafilinin türü ve ağırlığına göre çeşitli medikal tedavilere başvurulabilir fakat bunlar psikoterapiye yardımcıdır.

Hastalar genellikle depresif duygu durum, kaygı bozuklukları gibi ek problemler de yaşadıklarından en sık tedaviye eklenen ilaçlar antidepresanlardır.

Parafili Tedavi Edilmezse

Parafili tedavi edilmezse yalnızca bireyin cinsel hayatını etkileyen bir problem olarak kalabilir. Fakat parafilik bozukluk kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.

Burada parafilik bozukluk sınırı, bireyin kendisinin veya başkasının ruhsal/fiziksel sağlığı ve varlığına zarar verme ihtimalidir.

Bu da demektir ki, bireyin ayak fetişizmi olması karşılıklı rızası olan yetişkin bir partnerle ilişki kurarken kesin tedavi edilmesi gereken bir olgu olarak ele alınmaz.

Fakat elbette ki, bireyin çocuklara karşı cinsel istek beslemesi, bu konuda fanteziler kurması ya da eyleme geçmesi durumunda mutlaka tedavi edilmelidir.

Parafilik bozukluk tedavi edilmediği takdirde şunlar her zaman ihtimal dahilindedir:

• Birey kendisi ve toplum için oldukça ciddi tehlike oluşturan eylemlere karışabilir.
• Bireyin yasalarla karşı karşıya gelme ihtimali oldukça artar.
• Normal olmayan ve belki de birilerine zarar veren dürtülerinden ötürü bireylerde depresyon, kaygı bozukluğu, alkol-madde kullanımı, intihar riskinde artış gibi pek çok psikiyatrik tablo ortaya çıkar.
• Parafiliye eşlik eden ya da temel oluşturan kişilik bozukluklarının da tedavisiz kalması kişinin ekstra tehlike oluşturması, daha çok sosyal, ailesel ve maddi sorun yaşamasına sebep olur.
• Bireyin sosyal ve cinsel yaşamı durumdan olumsuz etkilenir. Özellikle aile yaşantısı kurmak zorlaşır.

Parafiliye Ne İyi Gelir?

Bireyde tekrarlayıcı, sürekli ve kuvvetli bir arzu ile normal olmayan bir hedef ya da aktiviteye karşı cinsel düşkünlük mevcutsa bir psikiyatri uzmanına başvurmak parafilik bozukluğa iyi gelecek tek şeydir.

Parafilik bozuklukların kökleri derindedir, üzerinde profesyonelce çalışılmadan geçmesi mümkün değildir.

Parafiliden kaynaklı legal otoritelerle sorun yaşanması olası durumlarda herhangi bir illegal eylem içinde bulunmadan önce bireylerin kendine hakim olup acilen hekime başvurması gerekir.

Parafilik bozukluk sahibi olmak, geçmişte benzer eylemlere maruz kalmış olmak gibi faktörler yasal otorite tarafından bir mazeret kabul edilmez.

Parafiliye Ne İyi Gelmez?

Parafiliye iyi gelmeyecek şeylerin başında elbette çözüm aramamak ve tedavi almamak gelir.

Hekime başvurulmaması durumunda parafili iyileşmez.

Ayrıca, tanı almış hastaların ilaç tedavisini düzenli ve uygun dozda almaması, psikoterapi seanslarını aksatması/bırakması gibi faktörler düzelmenin önüne geçer.

Çocuklarda Parafili

Çocukların cinsellikle ilgilenmeye başladığı yaşlarda parafilik fantezi veya düşünceleri olabilir, fakat bunlar normal ve geçicidir.

Ergenlikle beraber normofilik cinsel eğilimler belirginleşir ve sabitlenir.

Dolayısıyla çocuklarda parafilik bozukluk görülmez.

Parafili için Hangi Doktora Gidilir?

Parafilik bozukluk için Ruh ve Sinir Hastalıkları (Psikiyatri) bölümüne başvurulması gerekir. Tedavi için gereken psikoterapi süreci de psikiyatristler veya psikologlar ile sürdürülür.

Eğer bireyde;

• Hayvanlar, eşyalar, reşit olmamış çocuklar, kıyafetler gibi anormal ögelere karşı şiddetli ve sürekli bir cinsel arzu varsa ve bu ögeleri içermeyen herhangi bir durumda, normal kabul edilen cinsel eylemlerle cinsel doyuma ulaşamama/nadiren ulaşma mevcutsa
• Bireyde karşı veya aynı cins insanlara karşı şiddetli ve sürekli bir can acıtma, zorlama, röntgenleme, sürtünme, cinsel bölgelerini gösterme gibi eylemlere arzu duyma ve bu eylemler haricinde cinsel doyuma ulaşamama/nadiren ulaşma durumu varsa

bir hekime başvurulması gerekir.