Renk Körlüğü

Renk Körlüğü Nedir?

Renk körlüğü farklı renkleri görmenin kısmen ya da tamamen ortadan kalktığı bir durumdur. Gözde renkleri görmeyi sağlayan yapılardaki eksikliklerden, bozukluklardan kaynaklanır. Bunun sonucunda bazı renkleri karıştırma, görememe ya da tamamen siyah beyaz görmeye sebep olan renk körlüğü ortaya çıkar. Diskromatopsi tüm renkli görme bozukluklarını kapsayan genel bir terimdir. Daltonizm ise sadece genetik (ailesel) olarak geçen renk körlüklerini kapsar.

Nasıl Görürüz?

Normalde gözde sert tabaka (sklera, gözün beyazı), damar tabaka (uvea) ve ağ tabaka (retina) olmak üzere üç tabaka bulunur. Işık ilk önce sert tabakada bulunan korneaya (saydam tabaka) düşer. Bu tabaka ışığı ağ tabakaya geçirir. Damar tabakada iris bulunur ki burası bizim göz bebeğimizdir. Işık buraya geçtikten sonra göz merceği denilen (lens) ve ışığı kıran yapıya geçer. Bu yapı ışığı kırdıktan sonra ağ tabaka üzerine odaklar (düşürür). Eğer bu odaklamada herhangi bir problem olursa çok sık duyduğumuz miyop (uzağı net görememe) ve hipermetrop (yakını net görememe) hastalıkları oluşur. Işık ağ tabaka üzerinde odaklandıktan sonra ağ tabaka ve beyinin görme işlemini gerçekleştiren kısmı arasındaki sinirler aracılığıyla beyne geçer. Daha sonra da görme gerçekleşir.

Renkli Görme Nasıl Gerçekleşir?

Gözün ağ tabakası kısmında çubuk (rod) ve koni (basil) hücreleri (yapıları) diye adlandırdığımız iki farklı türde fotoreseptörler (ışığı algılayan yapılar) bulunur. Bunlardan çubuk hücreleri karanlıkta görmemizi sağlar ve renklere karşı duyarsızdır. Koni hücreleri ise ışıklı ortamda renkli görmemizi sağlar. İşte bu koni hücrelerinin eksikliğinde ya da yokluğunda daltonizm (renk körlüğü) meydana gelir. Koni hücreleri üç çeşittir ve mavi, kırmızı ve yeşil olmak üzere üç ana rengi algılarlar. İnsan her şeyi bu üç renk ve karışımları şeklinde görür. Bu üç ana rengin de sağlıklı şekilde görülmesine trikromat denir. Eğer renklerden herhangi birinin görülmesinde problem varsa buna dikromatik renk körlüğü denir. Bu insanlar renkleri sadece görebildikleri iki rengin karışımı olarak algılarlar. Bu üç renkten yalnızca birini görebiliyorsanız buna monokromatik renk körlüğü denir. Bu renk körlüğüne sahip insanlar hayatı görebildikleri tek renk ve tonlarında görürler. Üç çeşit koni hücresinin de yokluğunda hiçbir renk görülemez, hasta çevresini siyah ve beyazın tonlarında görür. Buna akromatopsi (tam renk körlüğü) denilir. Ancak bu çok daha nadirdir. En yaygın görülen renk körlüğü kırmızı ve yeşili ayırt etmede görülendir. Bunun dışında mavi ve sarı renkleri ayırt etmede görülen renk körlüğü de vardır. 

Özellikle şu renk körlüğü çeşitleri karşımıza sık çıkar:

• Protanopia: Kırmızıyı görmemizi sağlayan koni hücresinin (L konisi) yokluğu.
• Protanomaly: Kırmızıyı görmemizi sağlayan koni hücresinin (L konisi) azlığı, eksikliği, hatalı çalışması.
• Deuteranopia: Yeşili görmemizi sağlayan koni hücresinin (M konisi) yokluğu.
• Deuteranomaly: Yeşili görmemizi sağlayan koni hücresinin (M konisi) azlığı, eksikliği, hatalı çalışması.
• Tritanopia: Maviyi görmemizi sağlayan koni hücresinin (S konisi) yokluğu.
• Tritanomaly: Maviyi görmemizi sağlayan koni hücresinin (S konisi) azlığı, eksikliği, hatalı çalışması.

Bunların dışında daha hafif şekilde seyreden renk körlüğü türleri de vardır.

Renk körlüğü erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülür.

Renk Körlüğü Belirtileri Nelerdir?

Özellikle anasınıfı ve ilkokul çağlarında bir çocuğun renk körü olduğu fark edilir.

• Daha önceleri renkleri birbirine karıştırması tam olarak öğrenemediğinden diye düşünülür. Ancak örneğin boyama yaparken çocuğunuzun çimenleri kahverengiye, ağacın gövdesini yeşile boyaması sizi bu konuda şüphelendirmelidir. Bunun dışında sahip olduğu renk körlüğü çeşidine göre normalde farklı renkte olan yerleri daha farklı renklere boyayabilir.
• Boyama yaparken ailesinden, arkadaşlarından çokça yardım isteyebilir.
• Genellikle resim derslerinden ve bilmediği renklerin kendilerine sorulmasından da hoşlanmazlar.

Oynadığı oyunda, yaptığı işte renkleri birbirine karıştıran, renkleri öğrenmede zorluk çeken çocuklar mutlaka renk körlüğü açısından bir göz doktoruna görünmelidir.

Renk Körlüğü Nedenleri Nelerdir?

DNA (insanda genetik özellikleri taşıyan yapı) üzerinde bulunan bazı genlerde (küçük DNA bölümleri) meydana gelen mutasyonlar (DNA’nın en küçük yapıtaşı olan nükleotitlerde oluşan kalıcı değişimler, düzeltilmemiş hatalar) bazı hastalıklara sebep olur. Renk körlüğü de bu hatalardan kaynaklanan bir hastalıktır. Renk körlüğünün oluşmasına neden olan genler OPN1LW, OPN1MW, OPN1SW genleridir.

Renk körlüğü genetik (ailesel) geçişli bir hastalıktır. Ailenizde yani anne ve babanızda eğer renk körlüğü varsa bu sizin de renk körü olabileceğinizi gösterir.

İnsanlarda normalde 46 adet kromozom (DNA paketleri) vardır. Bu 46 kromozomun iki tanesi X ve Y isimli bir çift cinsiyet (eşey) kromozomudur. Her kadında iki adet X kromozomu, her erkekte bir adet X ve bir adet Y kromozomu bulunur. Renk körlüğü X kromozomu üzerinden yeni kuşaklara aktarılır. Y kromozomu yalnızca erkeklerde bulunur. Bu sebeple de erkeklere babalarından geçer. Erkeklerde diğer kromozom X kromozomu olduğu için bu annelerinden geçer.

Yalnızca annesi renk körü olan bütün erkek çocuklar da renk körü olacaktır diyebiliriz. Ayrıca babası renk körü olmayan bütün kızlar da renk körü olmayacaktır. Kızların hasta olması için hem annenin hem de babanın renk körü hastası olması gereklidir.

Ancak bazen ne anne ne de babanızda renk körlüğü olmamasına rağmen sizde bu hastalık olabilir. Bunun anlamı annenin renk körlüğü hastalığı açısından taşıyıcı (hastalığa ait özellikleri göstermeyip, genlerinde bulunan, sonraki kuşaklara aktaran) birey olduğunu gösterir.

Ailedeki bireylerin herhangi birinde renk körlüğü var ise diğer bireyler de bu hastalık açısından değerlendirilmelidir.

Bazen renk körlüğü genetik olarak değil sonradan sebeplerle de karşımıza çıkabilir.

Renk körlüğüne sebep olabilecek diğer durumlar:

• Göze fiziksel veya kimyasal hasarla,
• Gözün sinirinin yaralanmasıyla,
• Görmenin oluştuğu beyin kısmının zarar görmesiyle,
• Katarakt
• Yaş

Renk Körlüğü Testi

Renk körlüğü testi normal ışıklı bir odada doktor tarafından gösterilen bazı kartlar aracılığıyla gerçekleşir. Doktorun gösterdiği bu kartlarda daire içerisinde bazı karışık renkler ve bu renkler içinde de bazı sayı ve şekiller yer almaktadır. Sağlıklı insanlar ve renk körleri bu sayı ve şekilleri farklı farklı görürler.

Eğer kartlarda belirtilen sayı ya da şekilleri normal olarak görebiliyorsanız renk körlüğü testini geçebilirsiniz demektir.

Olması gerekenden farklı sayı ya da şekil görüyorsanız bu renk körüsünüz anlamına gelmektedir.

Renk Körlüğü Tedavisi

Eğer genetik (ailesel) renk körlüğüne sahipseniz bunun henüz bilinen kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak renk körlüğüne sahip pek çok kişi yaşamında buna kendisini alıştırmıştır ve genellikle çok fazla zorluk çekmeden ömürlerine devam ederler. Sadece bazı alanlarda (pilotluk gibi) çalışamayabilirler. Bunların dışında ise renkleri ilgilendiren bazı konularda örneğin; ilkokulda yapılan boyama etkinliklerinde, ailelerinden ve arkadaşlarından yardım almaları gerekebilir.

Ayrıca bazı üreticiler tarafından göz için gözlükler ve kontak lensler de üretilmiştir. Renk körlüğünü tedavi etmese de kullanan pek çok kullanıcı bu teknolojilerin görme problemlerini gidermede katkı sağladıklarını bildirmektedir. Bunun dışında ise yeni pek çok bilgisayarlarda, televizyonlarda, telefonlarda ve tabletlerde renk körleri için uyumlu uygulamalar mevcuttur. Bunlar sayesinde elektronik aletleri kullanırken daha rahat bir kullanım yaşayabilirsiniz.

Eğer renk körlüğünüz genetik değil de edinsel (sonradan) gelişmiş ise bunun tedavisi mümkün olabilir. Renk körlüğüne neyin sebep olduğu bulunduktan sonra bu nedenin ortadan kalkmasıyla renk körlüğü kaybolabilir. Örneğin beyinde görme merkezine basarak geçici hasar oluşturan bir kitle alındıktan sonra tekrar normal görmeye başlayabilirsiniz. Başka bir örnekte kullandığınız bir ilaç buna sebep oluyorsa ilacı kullanmayı bıraktıktan sonra etkileri de zamanla ortadan kalkacaktır.

Aslında renk körlüğü genel anlamda hayatı çok zorlaştıran bir hastalık değildir. Birçok insan bu problemle birlikte doğar ve ömrünü geçirir. Çoğu renk körlüğü çeşidinde hastalar hayatı olduğundan sadece biraz daha soluk, biraz daha renksiz görür. Renk körlüğü çeşidine göre karıştırılan renkler diğer renklerle yan yana geldiğinde oluşacak şekiller anlaşılamayabilir. Bu da bazı özel alanlarda problem yaratabilir. Bazen de görmenin çok önemli olduğu bazı mesleklerde örneğin pilotluk gibi alanlarda renk körlüğü hastaları bu mesleklere alınmazlar.

Hamilelikte Renk Körlüğü

Annenin renk körü olmasının hamilelikte anneye veya çocuğa karşı herhangi bir problemi olmamaktadır. Annede renk körlüğü var ise çocukta da olabileceği akılda bulundurulmalıdır. Hamilelikte renk körlüğünün kesin bir tedavisi yoktur. Yardımcı olarak gözlük ve kontak lensler kullanılabilir.

Bebeklerde Renk Körlüğü

Bebeklerde renk körlüğü belirti vermemektedir. Bebeklerde renk körlüğü varsa bile anlamak çok zordur. Aynı zamanda bebeklik döneminde sahip olunan renk körlüğünün bebeğe bir zararı yoktur. Bebeklik döneminde tedavisi bulunmamaktadır.

Çocuklarda Renk Körlüğü

Renk körlüğü genelde çocukluk döneminde belirti verir. Çocuklar renkleri birbirine karıştırır, renkleri kolay öğrenemez, boyama yaparken farklı yerleri olması gerekenden farklı renge boyayabilir. Genellikle renklerin sorulmasından hoşlanmazlar. Kesin bir tedavisi yoktur. Yardımcı olarak gözlük ve kontak lensler kullanılabilir.

Renk körlüğü için Hangi Doktora Gidilir?

Eğer renkleri görmede bir problem yaşıyorsanız bir göz uzmanına gitmelisiniz. Göz doktorunuz size bununla ilgili bir test yapar ve kolaylıkla renk körü olup olmadığınızı öğrenebilirsiniz. Renk körlüğü testinin dünya genelinde kullanılan adı ishihara testidir.

Yapılacak testte normal ışık altında bir odada bir daire içerinde bulunan farklı renklerden oluşmuş yapı içerisinde görmeniz gereken bazı sayılar veya şekiller olacaktır. Normal insanların gördükleri ve renk körlerinin gördükleri farklı olacaktır. Eğer bu sayıları göremiyorsanız veya olması gerekenden farklı olarak görüyorsanız renk körüsünüzdür demektir.

Bundan sonra yapılması gereken ise renk körlüğünüzün çeşidini belirlemektir. Bu testte aynı zamanda renk körlüğünün türünü de belirleyebilirsiniz. Şekillerde renk körleri bazen hiçbir şey göremezken bazen de farklı sayılar, farklı şekiller ya da örneğin 26 yazan bir şekilde sadece ikiyi veya altıyı görebilirsiniz. Başka bir örnekte de 8 yazan bir şekli 3 gibi görebilirsiniz. Ayrıca söylememiz gereken bu testin herhangi bir riski olmadığıdır.