Sarı Nokta Hastalığı

Sarı Nokta Hastalığı Nedir?

Sarı Nokta Hastalığı - Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (YBMD) görme kaybına neden olabilen önemli bir hastalıktır. Makulada dejeneratif değişikliklerin başlaması ve bu bölgenin ilerleyici tipte hasarlanması ile karakterizedir. Makulada bulunan ışığa duyarlı hücreler, koruyucu epitel örtü ve damarlarda hasar meydana gelir. 

65 yaşın üzerinde bu hastalığın görülme sıklığı artar ve yaşla birlikte genetik ve çevresel birçok faktör de bu hastalığın gelişmesinde etkilidir. Makuladaki dejeneratif değişiklikler sonucunda merkezi görme bozulur ve kişi görüntünün merkezini bulanık görür. Okuma, yazma, telefon ekranına bakma, dikiş dikme, araba sürme, saati söyleme, yüzleri ayırt etme gibi günlük işlerde kişi zorlanabilir. Sarı Nokta Hastalığı yavaş ilerleyebilir veya hızlı bir seyir göstererek görme kaybı kalıcı hale gelebilir. Erken tanı ve tedavi kalıcı görme kaybının önlenmesi için çok önemlidir.

Gözde Sarı Nokta Hastalığı erken ve geç evrede farklılıklar gösterir.

• Erken evrede retinanın alt tabakasında “drusen” adı verilen lipit (yağ) içeren maddelerin birikimi olur ve makulanın içerdiği pigment yapıları değişikliğe uğramıştır. Bu evrede merkezi görme keskinliği normaldir.
• Geç evrede merkezi görmede kayıp olur. Retinada pigment ve fotoreseptör (ışığa duyarlı) hücrelerin kaybı ve retina altında neovaskülarizasyon (yeni damar oluşması) ile karakterizedir.

Sarı Nokta Hastalığı - Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu (YBMD) geç evrede makulada oluşan yeni damarlanma ve retinadaki hücrelerin atrofiye (sayı ve işlevinde azalma) gitmesine göre yaş ve kuru olarak 2 gruba ayrılır. Tedavi ve prognozda (hastalığın seyri) 2 grup arasında farklılıklar mevcuttur. 

• Kuru - Atrofik Tip YBMD: Retinada koruyucu pigment epitelde ve fotoreseptörlerde (ışığa duyarlı hücreler) sayıca kayıp vardır. Hastaların büyük çoğunluğu bu gruptadır ve görme kaybı 10-20 yıl içinde yavaş gelişir. Makulada drusen yağ maddesi birikir ve atrofik alanların artmasıyla bu hasar ilerler. Bu gruptaki hastaların bir bölümü zamanla Yaş - Eksudatif Tip YBMD grubuna geçebilir.
• Yaş - Eksudatif Tip YBMD: Bu tipte retinadaki kayba ek olarak retinanın altında anormal yeni damar oluşumu vardır. Oluşan neovasküler (yeni damarlanma) yapıların gelişmesiyle retina altında sıvı birikimi, hemoraji (kanama) ve epitel yüzeyde dekolman (yırtılma) olur. Görme kaybı ani başlayabilir ve ağrısız olabilir. Hastalık sinsi ilerleyebilir, yani merkezde görme kaybına sebep olurken hastanın beraberinde ek bir şikayeti olmayabilir.  

Sarı Nokta Nerelerde Bulunur?

Gözde görmeyi sağlayan milyonlarca hücreleri içeren bölgeye “Retina” tabakası (Ağ Tabakası) adı verilir. “Rete” kelimesinden türetilmiştir, Latincede ağ anlamına gelmektedir. Retina tabakası açık pembe renkli yarı saydam bir zar olup gözün iç yüzeyini tamamen kaplar. Bu bölgede bulunan hücreler ve sinir lifleri renge ve ışığa duyarlıdır. Retinada bulunan yoğun damar ağı bu hücrelerin beslenmesinde görev yapar. 

Retinada merkezi görme, özel bir bölgede gerçekleşir. Bu bölgeye Sarı Nokta “Makula” denir. Makulada ışık odaklanarak merkezi görme sağlanır. Bu görüntünün keskinliğinden makula bölgesi sorumludur. Makulayı etkileyen hastalıklar görüntünün net algılanmamasına neden olur. Merkezi bölgede bulanık görme ve çeşitli görme kusurları gelişebilir.

Çeşitli göz hastalıkları bu bölgeyi etkilemektedir. Sarı Noktayı etkileyen göz hastalıkları şunlardır: 

• Dejeneratif Miyopi: Uzağı bulanık görmenin ilerleyici bir formudur. Retinada dejeneratif (normal işlevini engelleyen, yıkıcı etki gösteren) değişiklikler artar ve erişkin dönemde gözün görme keskinliği azalır.
• Kistoid Makula Ödemi: Gözdeki tabakalar arasında sıvı birikmesiyle seyreden bir hastalıktır. Görmede bulanıklığa neden olur. Diyabet (şeker hastalığı), kronik böbrek hastalığı, retinada damar tıkanıklığı, tümörler ve göze lokal uygulanan ilaçlar bu hastalığa neden olabilir.
• Santral Seröz Korioretinopati: Nedeni bilinmeyen bir hastalık olup makulada sızan sıvının gözdeki epitele (koruyucu örtü tabaka) zarar vermesiyle meydana gelir. Makulada yuvarlak şekilli bir yırtılmaya neden olur.
• Polipoidal Koroidal Vaskülopati: Göz içinde damarlarda genişleme yaparak ani görme kaybına neden olan bir hastalıktır.
• Makula Distrofileri: İki taraflı ve simetrik değişikliklere neden olan kalıtsal bir grup hastalığı içerir.
• Sarı Nokta Hastalığı (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu): Yaşla beraber ortaya çıkan ve gelişmesinde birçok faktörün etkili olduğu bir hastalıktır. Sarı Noktanın hasar görmesiyle merkezi görme bölgesi etkilenir ve kişinin merkezi görmesinde keskinlik bozulur.

Sarı Nokta Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Sarı Nokta Hastalığında her iki türde de görülebilen belirtiler: 

• Keskin görmede bozukluk: Görüntüde bulanıklık olur ve hasta görmesini puslu olarak tarif edebilir.
• Merkezi görmede bozukluk: Merkezi görmede bulanıklık olur, kenar bölgeler ise normaldir.
• Düz bölgelerin görmesinde bozukluk: Düz hatlar merkezi görme bozuk olduğundan dalgalı görülür.
• Görme alanı merkezinde boşluk: Merkez bölgede karanlık alan oluşabilir.
• Yüzleri tanımada zorlanma: Yüz hatları net görülmeyebilir, kişileri ayırt etmek zorlaşabilir.
• Renkleri görmede bozulma: Işığa duyarlı hücrelerin hasarı renkli görmeyi etkileyebilir.

Yaş - Eksudatif tipte oluşan yeni damarlar göz içinde kanamaya ve epitelde yırtılmaya sebep olabilir, görme kaybı kuru tipe göre daha ani başlangıçlı olabilir ve daha hızlı ilerleyebilir. 

Sarı Nokta Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Sarı Nokta Hastalığının gelişmesinde birçok faktör rol oynamaktadır:

• İleri Yaş: Özellikle 60 yaş üstü kişilerde risk fazladır.
• Cinsiyet: Kadınlarda risk daha yüksektir.
• Aile Öyküsü ve Genetik: 1.dereceden akrabalık, çift ve tek yumurta ikizliği benzer tabloların oluşmasına zemin hazırlayabilir. Çeşitli genler hastalığın gelişiminde rol oynayabilir.
• Hipertansiyon: Tansiyon yüksekliği damar kaynaklı hastalıklarda risk oluşturabilir.
• Sigara İçiciliği: İçerdiği toksin maddelerin vücutta birikimi birçok hastalık için risk faktörüdür.
• Kalp - Damar Hastalıkları: Dolaşımın bozulması göz içi damarlarda da hastalığa yol açabilir.
• Obezite: Hastalığın daha hızlı ilerlemesine neden olabilir.

Sarı Nokta Hastalığı Teşhisi

Sarı Nokta Hastalığının tanısı uzman Göz Hastalıkları hekimi tarafından konulur. Tanı koymada şu aşamalar izlenir: 

• Hastalığın öyküsü detaylı şekilde alınmalıdır. Görme kaybının nasıl başladığı, nerede olduğu, ne kadar sürdüğü önemlidir. Sahip olduğu risk faktörleri, kronik hastalıkları ve ek şikayetleri de sorgulanmalıdır.
• Detaylı öyküden sonra hekim göz muayenesi yapmalıdır. Oftalmoskop ve mercekler retina muayenesi için kullanılabilir. İleri araştırma için Retina Tomografisi, Göz Anjiyosu (göz içi damarların görüntülemesi) veya İlaçsız Göz Anjiyosu yapılabilir.
• Amsler Grid Şeması hastanın görme bozukluğunun tespit edilmesinde veya tedavinin takibinde kullanılabilir. Bu şema ortasında nokta olan kareli bir kağıttan oluşur ve bir göz kapatılarak merkezdeki nokta ve etrafındaki çizgilerin netliği ve düz görülüp görülmediği not edilmelidir. Tedavi takibinde hasta düzenli aralıklarla bu testi kendisi de yapabilir.

Sarı Nokta Hastalığı Tedavisi

Sarı Nokta Hastalığının tedavisi iki tipte farklılık gösterir. 

Kuru – Atrofik Tip YBMD: Kuru tip hastalığı tamamen iyileştiren bir tedavi henüz yoktur. Ancak hastalığın ilerlemesini yavaşlatacak hayat tarzı değişiklikleri önerilir. Bu değişiklikler arasında sigarayı bırakma, sebze meyve ağırlıklı beslenme, vitamin ve mineral desteği, düzenli egzersiz ve düzenli aralıklarla göz muayenesi bulunur. 

Profilaktik tedavi yani hastalık henüz ilerlemeden verilen önleyici tedaviler bu hastalarda da denenebilir. 55 yaş üzeri hastalarda aşağıdaki kriterlerden en az birinin sağlanmasıyla profilaktik tedaviye başlanabilir: 

• Bir gözde ileri evre Sarı Nokta Hastalığının olması,
• Jeografik atrofinin (bölgesel hücre kaybı) olması,
• Druzen yağ birikiminin olması – 1 tane büyük veya çok sayıda orta büyüklükte bulunması

Profilaktik tedavide antioksidan maddeler kullanılır. Tedavide C vitamini, E vitamini, beta-karoten, Çinko ve Bakır verilmesi önerilmektedir. Beta-karoten sigara içen hastalarda akciğer kanseri gelişimi için ek bir risk oluşturabilir, bu hastalarda verilmemelidir. Düzenli aralıklarla göz muayenesi ve Amsler Grid Şeması ile görme kaybı takip edilmelidir. Süreç bu düzende devam ettirilmelidir.

Yaş - Eksudatif Tip YBMD: Yaş tip hastalıkta da görme kaybı tedaviyle tamamen düzelmez, ancak uygun tedavi ile ilerleme yavaşlatılabilir veya durdurabilir. Neovaskülarizasyon olan hastalarda göz içine damar endoteli büyüme faktörünü engelleyici ilaç tedavisi, kombine fotodinamik tedavi seçenekleri mevcuttur. 

• İntravitreal (göz içine) anti-VEGF(Damar Endotel Büyüme Faktörü) ilaçlar: VEGF, gözde hasar oluştuğunda vasküler (damarsal) yapıların gelişmesini sağlayan bir maddedir. Sarı Nokta Hastalığında bu damar gelişiminin önlenmesi için Anti-VEGF yani buna zıt eki gösteren ilaçlar kullanılır. Görmeyi iyileştirmede olumlu etkilere sahiptir. Göz içine iğne ile enjekte edilir. Bu işlem kısa sürmektedir ve ağrı minimaldir. Etken maddeler:
  • Ranibizumab, 
  • Bevacizumab, 
  • Aflibercept,
  • Pegaptanib

Olası Yan Etkileri: Gözde sulanma, ağrı, kızarıklık, kanama, steril (temiz) yapılmadığı durumlarda gözde iltihap.

• Kombine fotodinamik tedavi: Verteporfin etken maddeli ilacın damar içinden uygulanması ve lazer tedavi uygulaması vardır. Verteporfin lazer ışını tutulduğunda aktifleşir ve anormal oluşan yeni damarların yok edilmesini sağlar ve olası kanamaları da önler. Anti-VEGF ilaçlar ile birlikte kombine edilebilir.

Verteporfin Olası Yan Etkileri: Görmede azalma, görmede siyah lekeler,retina kanaması, bulanık görme, retianaya doğru kan akımının durması, enjeksiyon bölgesinde ağrı, akıntı, şişlik

• Lazerle fotokoagulasyon: Anormal kan damarı olan bölge Argon lazer ışığı ile yakılır ve damarların anormal gelişimi önlenir. Görme kaybının stabillenmesinde (ilerlemenin durdurulması) etkilidir.

Gözde Sarı Nokta Hastalığında sülük, hacamat gibi geleneksel yöntemlerin olumlu etkisi bilimsel çalışmalarla tam olarak kanıt değeri kazanmamıştır. Hastalar uzman hekimin önerileri dışında alternatif yöntemlere başvurmamalıdır. 

Göz için egzersizler dolaşım ve damarların beslenmesinde olumlu etki sağlayabilir. Hekim kontrolünde uygun egzersizler retinadaki hasarın ilerlemesini önleyebilir. 

Sarı Nokta Hastalığı Tedavi Edilmezse

Gözde Sarı Nokta Hastalığının tedavi edilmemesi kalıcı görme kaybına yol açabilir. Kuru tip olan hastalar tedavi edilmezse Yaş tipe ilerleyebilir. Yaş tip hastalarda geri döndürülemeyen görme kaybı gelişebilir. Göz içinde kanamalar, epitelde yırtılma gibi ek komplikasyonlara neden olabilir. Hastanın yaşam kalitesini hızla düşürebilen bir hastalık olduğundan erken tanı ve tedavisi çok önemlidir. 

Sarı Nokta Hastalığına Ne İyi Gelir?

Profilaktik tedavide kullanılan vitamin ve minerallerden zengin gıdalar hastalığın ilerlemesini önleyebilir. Domates, havuç, karalahana, portakal, kivi, avokado ve ıspanak gibi vitaminden zengin gıdalar ve akdeniz tipi beslenme hastalara önerilebilir. Omega-3ten zengin balık ve yeşil sebzeler de tüketilmesi gereken gıdalardandır. Hastanın mevcut kronik hastalıkları kontrol altında tutulmalıdır ve sigaradan uzak durulmalıdır.

Sarı Nokta Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Obezite bu hastalık için risk faktörü olduğundan hastaların dengeli ve sağlıklı beslenmemesi, egzersiz yapmaması bu hastalığın ilerlemesine neden olabilir. Vitamin ve mineral ağırlıklı gıdalardan fakir bir diyet, fast-food ve trans yağ içeren gıdalar görme kaybının ilerlemesine neden olabilir. Tütün ürünlerinin kullanılması da süreci olumsuz etkilemektedir.

Sarı Nokta Hastalığı İlaçları

Sarı Nokta Hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar hastalığın alt tiplerine göre farklılık gösterir. Hastalığı önleyici ve progresini (ilerlemesini) yavaşlatıcı ilaçların etken maddeleri şunlardır :

• Profilaktik antioksidan tedavide C vitamini, E vitamini, Beta-karoten, Çinko ve Bakır
• Yaş tipin tedavisindeki Anti-VEGF ilaçlar Pegaptanib, Ranibizumab, Bevacizumab, Aflibercept, Kombine Fotodinamik Tedavide Verteporfin ve lazerle Fotokoagulasyonda Argon tedavide kullanılan ilaç etken maddeleridir.

Sarı Nokta Hastalığı için Hangi Doktora Gidilir?

Gözde Sarı Nokta Hastalığı belirtileri (merkezde ani görme kaybı, görüntünün merkezinde bulanıklık) fark edildiğinde sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Göz Hastalıkları uzmanı hekim tarafından hastalığın tanısı konulmalı ve tedavisi düzenlenmelidir.