Somatoform Bozukluklar

Somatoform Bozukluklar Nedir? 

Kişide tespit edilen herhangi bir bedensel hastalık olmadan, pek çok bedensel sisteme ait yakınmaların olmasına ‘Somatoform bozukluklar’ denir.  Bu grupta bulunan hastalıklar ruh sağlığı hastalıklarındandır. Bu hastalıklarda görülen bulguları hasta gerçekten hisseder ama neden bedensel değil psikolojik sağlığın bozulmasındandır.

Gerçek bir hastalık olsa dahi yakınmalar, bu hastalıklarda beklenen yakınmalardan oldukça fazladır.

Bedensel şikayetlerle hekime başvuran hastaların dörtte birinde hiçbir hastalık bulunamaz. Bu nedenle toplumda sık olduğu düşünülmektedir.

Somatoform bozuklar dsm 5’e göre bedensel belirti bozukluğu (somatizasyon bozukluğu), konversiyon (dönüştürme) bozukluğu, hastalık kaygısı bozukluğu, ağrı bozukluğu ve yapay bozukluk olarak sayılabilir.

Hepsinin ortak yönü, şikayetlerin altında bedensel bir hastalığın bulunamamasıdır.

Somatoform Bozukluklar Belirtileri

Somatoform bozukluklara sahip kişilerin hastaneye bedensel belirtilerle başvurması genelde yanlış tanı ve teşhise yol açmaktadır. Bu hastalığa sahip kişiler genel toplumdan 9 kat daha fazla hastaneye başvurmaktadırlar.

Somatoform bozuklarda, genelde belirtilerin ortaya çıkması bir stresör faktöre bağlıdır.

• Farklı yerlerde ağrı: Kişide var olan ağrılar birbiriyle alakasızdır ve bir hastalığa ait olamayacak düzeyde ilişkisizdir. Bu ağrılar genellikle kasıtlı olarak ortaya çıkarılmazlar.
• Sindirim sistemi sorunları: Hastalarda sindirim sistemine ait kabızlık, ishal, bulantı-kusma gibi şikayetler vardır. Şikayetler kişiyi gün içinde aşırı derecede rahatsız eder.
• Böbrek ve boşaltım sistemi sorunları: Boşaltım sistemine bağlı idrar yapamama, altına idrar kaçırma, sık tuvalete çıkma gibi şikayetler oluşabilir.
• Sinir sistemi ait yakınmalar: Bayılmalar, uyuşuklar, baş dönmeleri, sağırlık, yutma güçlüğü, felçler gibi sinir sistemine ait belirtiler sık görülür.
• Ciddi bir hastalığa sahip olduğu inancı: Hasta kendisinde ciddi bir hastalığın olduğunu gittiği doktorların bunu teşhis edemediğini düşünür. Bu yüzden bu hastalar sık sık doktor değiştirirler.
• Hastalığa yakalanma korkusu: Kişi hasta olmadığını bilir ama her an hastalığa yakalanabileceği hissiyle boğuşur. Bu kişiyi giderek daha kaygılı yapar.
• Yakınmaların altında bedensel bir hastalığın olmaması: Birçok sisteme ait tetkiklerin yapılmasına rağmen kişide bedensel bir hastalık bulunamaz. Kişi gittiği doktorun yetersiz olduğunu düşünerek sürekli doktor değiştirir.
• Şikayetlerin uzun süre boyunca devam etmesi: Şikayetler ara ara azalmasına karşın uzun bir süre boyunca devam eder. Genel olarak bu duruma bir hastalık denilebilmesi için en az 6 ay gibi bir sürenin geçmesi gerekir.
• Kişinin bu şikayetler için yüksek miktarda para ve enerji harcaması: Kişi sürekli tetkik yaptırarak ve doktor değiştirerek para ve enerjisini bitirir. Bu giderek hastayı daha depresif bir duyguya sokabilir.
• Kişinin çevresiyle olan ilişkilerinin bozulması: Yakınmalar kasıtlı yapılmadığı için hasta giderek daha da agresifleşir ve çevresiyle ilişkileri bozulur. Giderek daha içe kapanık toplumdan soyut bir hale gelir.
• Hastalık kişinin işlevselliğini azaltması: Kişi gün içerisinde bütün enerjisini bu hastalığa harcadığından normal yaptığı işleri yapamaz hale gelir. İş hayatında, okul hayatında başarısızlıklara sebep olur.

Somatoform Bozukluklar Nedenleri

Bedensel belirti verme, bir savunma davranışı, bir iletişim aracı, kimi zamanda bir yardım isteme aracıdır.

• Savunma mekanizması: Herhangi bir stres durumunda kişi var olan sorunu çözmek için bedensel belirtiler göstermeye başlar. Örneğin yakın birini kaybetme gibi durumlarda var olan acıyı hissetmemek için vücudun bilinci kapatıp bayılması durumu vs.
• Çocukluk çağı yaşantıları: Sosyal iletişim biçimi, sorumluluktan kaçma, duyguların ifade edilmesi gibi çocukluk çağına ait yaşantıların sebep olabileceği düşünülmektedir. Örneğin duygular yerine bedensel belirtilerin kabul gördüğü kültürde büyümek için vs.
• Anne babanın model alınması: Anne ya da babadan birisi sorunları çözmek amacıyla bedensel belirti gösteriyorsa çocuk sorunları çözmek için bunu istemeyerek model alabilir.
• Genetik yatkınlık: Akrabalarında somatoform bozukluk olan kişilerin bu hastalığa yatkınlığının arttığı düşünülmektedir. 

Somatoform Bozukluklar Teşhisi

Psikiyatride görülen birçok hastalık gibi somatizasyon bozuğu teşhisi de genellikle, öyküye dayalı konulur. Bu hastalar genellikle diğer bölümlerde olan doktorların yönlendirmesiyle psikiyatri bölümüne başvururlar.

Öykü: Öyküde, ciddi bir hastalığa sahip olma inancı, hastalığa yakalanma korkusu, yakınmaları altında bedensel bir hastalığın bulunamaması;

şikayetlerin uzun bir süre boyunca devam etmesi, şikayetler için yüksek miktarda para ve enerji harcanması, çevreyle ilişkilerin bozulması, vücudun çeşitli yerlerinde birbiriyle alakasız ağrıların olması gibi şikayetler sorgulanır.

Hasta yakınlarıyla görüşme: Hekim kişinin gün içinde yaptığı davranışları hasta yakınıyla konuşarak teşhis konusunda bilgi edinir. Bu yöntemle hekim hastanın farkında olmadığı davranışları konusunda bilgi edinir.

Tam kan, biyokimya: Bu testler diğer gerçek bedensel hastalıkları dışlamak için kullanılır.

Psikoterapi: Hekim somatoform bozuklukların teşhisini bazen psikoterapi sırasında hasta ile görüşmeleri esnasında koyabilir.

Somatoform Bozukluklar Tedavisi 

Bedenselleştirmeler genel olarak strese verilen yanıt olarak değerlendirilebilir. Bu kişilerde genellikle bedenselleştirme öncesi uyum oldukça iyidir;

ilintili psikososyal stresörün tanımlanması, kısa bir fizik muayene ve değerlendirme sonrasında hastaya tıbbi bir sorununun atlanmadığının güvencesini vermek, hastanın sıkıntısının belirtiyle ilişkilendirilmesi, hastanın tıbbi tedaviye gereksinimi olmadığının güvencesinin verilmesi, altta yatan sıkıntıya yönelik bir yaklaşım önemlidir.

Telkin, hipnoz: Hipnoz yönteminde kişi bir rehber eşliğinde rahatlayarak kendini belirli düşüncelere açık hale getirir. Daha sonra rehber hastalığa yönelik verilmesi gereken mesajları verir.

Psikoterapiler: Terapisti ve hastayı bir araya getiren tek neden, hastanın sorunlarının çözüme kavuşturulmasıdır. Bütün terapilerin amacı buna yöneliktir.

Psikanalitik psikoterapilerin ortak yanı, hastanın söyledikleri ve yaptıklarının tam ve derin anlamlarını anlamak ve hastanın anlamasını sağlamaya çalışmaktır.

Terapide hasta, geçmiş dönemlerde başlangıçta ebeveynler olmak üzere kendisi için önemli olan insanlara beslediği duygu ve düşüncelerini hekime yansıtır.

Terapisti anne ya da babası gibi algılar, onlar gibi davrandığını iddia eder. Terapi bir bakıma hastanın geçmişte önemli nesnelerle kurduğu ilişkilerin terapist üzerinden yaftalanarak çözümlenmesi ve bunlara ilişkin yüklerden kurtulması sürecidir.

Bilişsel davranışçı terapiler: Bilişsel terapide değerlendirmelerin çoğu ilk görüşmelerde yapılır. Ancak değerlendirme süreci terapi görüşmeleri boyunca devam eder. İlk görüşmelerde hastanın problemini anlamaya yönelik görüşülür.

Bilişsel terapide hasta tedaviye etkin olarak katılır. Bu nedenle değerlendirme görüşmeleri sırasında tedavideki işbirliğinin önemi vurgulanır.

Hastanın kendiyle alakalı bilgi sahibi olması ve devamlı hekimi bu konularda bilgilendirmesi gerektiği söylenir.

Hastayla birlikte tedavi hedefleri saptanır. Problemin ortaya çıkmasını kolaylaştıran ortamsal, dürtüsel vb. etkenler incelenir.

Bilişsel terapide temel olarak bir eğitme modeli de bulunur. Bu nedenle

Direk sorunla alakalı bilinmeyen içsel ve dışsal sebepler üzerinde inceleme yapılır.

Fizyolojik değişiklikler, bilişler, kişiler arası etkenler incelenir.

Değerlendirme görüşmeleri sırasında tedavi programına ilişkin bilgi verilir. Ne kadar seans olacağı, her seansın zaman olarak ne kadar olacağı, tedavinin hangi ortamda yapılacağı gibi konularda hastaya bilgi verilir.

En başta konuşulması gereken bir konu da ev ödevleridir. Bilişsel terapilerde ev ödevlerinin ne kadar önemli olduğu ve mantığının hastaya doğru anlatılması gerekmektedir.

Medikal tedaviler: Psikoterapi ve bilişsel davranışçı terapilerin yanında, bu hastalarda çoğunlukla ortaya çıkan, duygusal gelgitler, depresyon dönemleri, ciddi kaygı atakları ya da kısa süren psikotik bulgulara karşı medikal olarak ilaç tedavisi kullanılmaktadır. Depresyon varlığında antidepresanlar kullanılır.

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amacıyladır. Eğer kendinizde ve çocuğunuzda somatoform bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız bir ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanına başvurunuz!

Somatoform Bozukluklar Tedavi Edilmezse 

Somatoform bozukluklar tedavi edilmezse kişilerarası ilişkilerden depresyona kadar ilerleyen psikiyatrik bozukluklar ortaya çıkabilir. Kişi bir stresle karşılaştığında ağrılı bedensel belirtiler göstereceğinden zamanla iş yaşamında gerilemeler, içe kapanıklık karamsarlık gibi yan etkiler ortaya çıkabilir.

Somatoform Bozukluklarına Ne İyi Gelir?

Somatoform bozuklukların ortaya çıkmasında önemli faktörlerden biri çevresel streslerdir. Vücudun stresli durumlardan kaçınması en önemli faktördür.

• Kişinin güçlü ve zayıf yönlerinin farkına varması
• Spor etkinlikleri, doğa yürüyüşü ve sanatsal etkinliklerle uğraşmak
• Gün içinde yapılan davranışları gözlemlemek
• Sorundan kaçmak yerine ne olduğu tanımlamak, muhtemel çözümler üretmeye çalışmak 

Somatoform Bozukluklarına Ne İyi Gelmez?

Bedenselleştirmenin en önemli nedeni streslerdir. Bu durumda organizmada stres oluşturan çoğu faktör somatoform bozukluklara iyi gelmez.

• Fiziksel ve emosyonel stresler
• Kötü uyku düzeni
• Sosyal ilişkilerden kaçınma
• Sigara, alkol ve madde kullanımı
• Eşlik edebilecek ek bir ruhsal rahatsızlığın bulunması
• Monotonluk ve hareketsiz yaşam

Somatoform Bozukluklar İlaçları

Somatoform bozukluklarda önemli tedavi yöntemi psikoterapilerdir. Bu hastalığa eşlik eden depresyon veya kaygı durumunda bunlara yönelik medikal tedaviler uygulanır.

Anksiyolitikler: Benzodiapezinler, buspiron, hidroksizisin, nöroleptikler, b-blokörler

Antidepresanlar: Trisiklik antidepresanlar, seçici serotonin geri alım inhibitörleri, seretonin-noradrenalin geri alım inhibitörleri, dopamin-noradrenalin geri alım inhibitörleri, monoamin oksidaz enzim inhibitörleri

Not: Bu ilaçların ciddi yan etkileri olabilir. Kesinlikle bir doktor kontrolünde kullanılmaları gerekir!!

Somatoform Bozuklukları için Hangi Doktora Gidilir?

Yetişkinler görülen somatoform bozukluklar için ‘Psikiyatri Bölümüne’ ve bir ‘Psikiyatri Uzmanına’ başvurulmalıdır.

Çocuklarda görülen somatoform bozuklar için ‘Çocuk Psikiyatri Bölümüne’ ve bir ‘Çocuk Psikiyatri Uzmanına’ başvurulmalıdır.

Ciddi bir hastalığa sahip olma inancı, hastalığa yakalanma korkusu, yakınmaları altında bedensel bir hastalığın bulunamaması, şikayetlerin uzun bir süre boyunca devam etmesi, şikayetler için yüksek miktarda para ve enerji harcanması, çevreyle ilişkilerin bozulması, vücudun çeşitli yerlerinde birbiriyle alakasız ağrıların olması gibi şikayetlerde doktora başvurulmalıdır.

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amacıyladır. Eğer kendinizde ve çocuğunuzda somatoform bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız bir ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanına başvurunuz!