Testis Ameliyatı Nedir?

Testis ameliyatı çeşitli testis, sperm kanalı ve skrotum hastalıklarının tedavisinde kullanılan cerrahi girişimleri içeren kapsamlı bir ameliyat çeşididir. Özellikle yenidoğanlarda testis sorunlarının erken dönem tedavisi kısırlık gibi olası sorunların önüne geçilmesi açısından önemlidir. Her yaş grubunda ihtiyaç duyulabilecek testis ameliyatları uygulanacak işlemin çeşidine göre farklılık göstermektedir.

Testis Ameliyatı Çeşitleri Nelerdir?

İnmemiş Testis Ameliyatı (Orşiopeksi)

Doğum sırasında testislerin skrotum içerisinde bulunmaması durumuna inmemiş testis adı verilmektedir. Gelişimsel süreçte karın bölgesinde gelişen testisler 7. aydan itibaren kasık kanalı boyunca ilerleyerek kalıcı konumu olan skrotum kesesi içerisine yerleşir. İniş sürecinde meydana gelen bozukluklar testis gelişimini olumsuz etkileyerek hormonal bozukluklara ve kısırlığa sebep olabilir. Ayrıca kasık kanalı içerisinde bulunan testislerde yapısal değişiklikler artar, kanserleşme riski ortaya çıkabilir.

Doğum anında inmemiş testislerin bir kısmı 6 ay içerisinde spontan olarak düzelmektedir. Hormon tedavisi ile düzelmeyen inmemiş testisler için cerrahi müdahale gerekmektedir. 18. aydan sonra testislerde yapısal değişiklikler ortaya çıkmaya başlamaktadır. Ameliyat için uygun zaman dilimi 6 aydan sonra, 18. aydan önceki dönemdir. İnmemiş testis ameliyatı (orşiopeksi) testisin inmesini engelleyen yapıların cerrahi olarak gevşetilmesi ve testislerin skrotum kesesi içerisine yerleştirilmesi işlemidir.

Utangaç Testis Ameliyatı

Doğum esnasında skrotumda bulunan testislerin sonraki dönemde kasık içerisine hareket etmesi durumuna utangaç (retraktil) testis adı verilmektedir. Kremaster kasının aşırı aktifliği utangaç testis oluşumuna sebep olmaktadır. Testisleri tutan bu kas, sinir sistemi tarafından yönetilir ve özellikle soğuk havalarda testisi vücuda doğru çekerek ısısını korumasını sağlamaktır. 

Utangaç testise sahip olan kişilerde kısırlık oranının normal popülasyondan farklı olmadığı ortaya konmuştur. Genellikle ergenlik dönemiyle birlikte sorunun ortadan kalkması beklenir. Ancak bazı durumlarda sorunun devam etmesine bağlı olarak testislerde küçülme meydana gelebilir. Utangaç testisin temel tedavisi kişinin düzenli aralıklarla izlenmesidir. Testis hasarı ortaya çıkması durumunda inmemiş testis ameliyatına benzer prosedürle tedavi edilir. 

Testisin Çıkarılması (Orşiektomi)

Orşiektomi testisin tek veya iki taraflı olarak çıkarılması işlemidir. İlaçla kontrol altına alınamayan enfeksiyon varlığı (epididimoorşit, testiküler apse, Fournier gangreni), testis torsiyonuna bağlı canlılığını yitirmiş testisler, travmaya bağlı fonksiyon görmeyen testisler, kontrol edilemeyen testis kanamaları görülmesi durumunda orşiektomi uygulaması gerekebilir. Ayrıca testis dokusu ile sınırlı kanserlerin vücuda yayılmasını önlemek amacıyla dokunun çıkarılması gerekebilir.

Varikosel Ameliyatı

Varikosel skrotum içerisinde bulunan toplardamarlarda genişleme ve varis oluşması durumudur. Genellikle bir soruna sebep olmayan varikosellerin ilerlemesi şiddetli ağrı ve hassasiyetin yanı sıra sperm kalitesini düşürerek kısırlığa yol açabilir. Kan dolaşımının bozulması testislerde ısı değişikliklerine sebep olur. Tedavi edilmeyen varikosel testis küçülmesi, spermlerde fonksiyon kaybı gibi sorunlara sebep olabilir. Varikoselektomi adı verilen cerrahi girişim ile varikoseller çıkarılmaktadır. 

Apse ve Kitle Ameliyatları

Testis kesesi içerisinde yerleşen iyi huylu doku büyümeleri çevreye bası uygulayarak ağrı oluşmasına ve fonksiyon kayıplarına sebep olabilmektedir. Yağ hücreleri, bağ dokusu, damar hücreleri kaynaklı iyi huylu kitleler görülebilmektedir. Tedavisi kitlenin ve gerek görülürse yakınındaki dokuların cerrahi olarak çıkarılmasıdır. 

Apseler vücut tarafından sınırlandırılmış enfeksiyon bölgeleridir. Çeşitli enfeksiyonlar, cinsel yolla bulaşan hastalıklar skrotum içerisinde apse oluşmasına sebep olabilir. Apseler cerrahi olarak boşaltılarak tedavi edilir.

Testis Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Testis ameliyatları altta yatan soruna göre farklı şekillerde uygulanmaktadır. Temel cerrahi prosedürleri ise benzerlik gösterir. Testis ameliyatı öncesinde detaylı incelemesi yapılan hasta olası cerrahi risklerine göre değerlendirilir. Detaylı fizik muayene ve laboratuvar testleri sonrasında gerçek bir cerrahi endikasyonu olup olmadığı değerlendirilir. 

Ameliyata Hazırlık

Gerekli incelemelerin ardından hastanın ameliyat süreci planlanabilir. Kullanılan ilaç, besin takviyesi, bitkisel şurup veya herhangi bir maddenin hekime bildirilmesi ve gerekli görülmesi durumunda ameliyattan bir hafta önce kullanımına ara verilmesi gerekir. Ayrıca hekimin reçete ettiği ilaçlar ameliyat öncesinde düzenli olarak kullanılmalıdır. Genellikle ameliyattan önceki geceden itibaren besin alımının kesilmesi gerekir. Aksi bir durum veya diğer hazırlık gereksinimleri sağlık ekipleri tarafından bildirilecektir.

Ameliyat

Ameliyat öncesinde kıyafetleri çıkarılarak önlük giydirilen hasta varsa diğer hazırlıkları da tamamlanarak ameliyathaneye alınır. Birçok testis ameliyatı hasta konforunun artırılması ve hasta hareketlerine bağlı risklerin ortadan kaldırılması amacıyla genel anestezi altında gerçekleştirilir. Ancak küçük çocuklarda veya bazı özel hastalarda genel anestezi uygulaması hasta açısından risk oluşturabilir. Ameliyatın çeşidine de bağlı olarak lokal anestezi ve sinir blokajı yapılarak ameliyat gerçekleştirilebilir.  

Testis ameliyatı sorunun türüne bağlı olarak farklı cerrahi teknikler kullanılarak gerçekleştirilebilir.

Açık Testis Ameliyatı

Ameliyat edilecek bölgeyi kaplayan dokular açılarak doğrudan hedef dokuya ulaşılması işlemidir. Geleneksel açık cerrahi yöntemi testisin çıkarılmasını gerektiren durumlarda ilk tercihtir. İnmemiş testis ameliyatı da açık teknikle gerçekleştirilebilir.

Kapalı (Laparoskopik) Testis Ameliyatı

Cilt yüzeyinden açılan 0.5-1 cm’lik kesilerden özel kateter ve kameralı aletlerin kullanılması ile gerçekleştirilir. Kanama riskini azaltan bir yöntemdir. Birçok durumda öncelikli seçenek laparoskopik olarak ameliyatın gerçekleştirilmesidir.

Testisler vücut yüzeyine yakın yapılar olduğundan dolayı ameliyatın açık veya kapalı gerçekleştirilmesi arasında hayati farklar bulunmaz. İster kapalı ister açık olsun ameliyat süreci bir tümörün veya kitlenin çıkarılması, sıvı veya kanın boşaltılması, yapıların değişikliklerini düzeltmek, dokuları tekrar konumlandırma, tıkanıklıkların açılması veya testisin çıkarılması gibi işlemleri içermektedir. Ardından kesilen bölgeler uygun dikişlerle kapatılır.

Ameliyat Sonrası

Gerekli işlemlerin uygulanması ardından hasta anestezi etkisinden kurtulup stabil hale gelinceye kadar gözlem altında tutulur. Hastanın hayati bulguları izlenirken olası komplikasyonlara karşı erken dönem kontrolleri gerçekleştirilir. 

Testis ameliyatlarının birçoğu ayakta gerçekleştirilir. Yani hasta aynı gün ameliyat olur ve evine dönebilir. Bazı ciddi ameliyatlarda veya hastaların özel durumların 1-2 gün hastane yatışı gerekebilir.

Testis Ameliyatı Riskleri Nelerdir?

Kanama

Kanama girişimsel işlemlerin ortak risklerinden biridir. Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama ortaya çıkabilir. Bu durum yara iyileşmesinin gecikmesine ve testis kayıplarına varan sonuçları ortaya çıkarabilir.

Enfeksiyon

Yara bölgesinde mikroorganizmaların çoğalması enfeksiyonlara sebep olmaktadır. Ameliyat bölgesi enfeksiyonları yara temizliğine dikkat edilmemesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Tedavi edilmeyen enfeksiyonlar yara iyileşmesini geciktirir ve skar (yara izi) oluşmasına sebep olur. Ayrıca cilt açıklığından ilerleyerek karın içi organları enfekte edebilir. Doğru yara bakımı ve antibiyotik tedavisi enfeksiyon riskini düşürür.

Ağrı

Testis ameliyatı sonrası ağrı sık karşılaşılan sorunlardan biridir. Ameliyat sonrası süreçte ilk 1-2 gün şiddetli ağrı olması beklenmektedir. Bu süreçte hekim tarafından reçete edilen ağrı kesiciler kullanılabilir. Ancak uzun süreli geçmeyen, çok şiddetli ağrı varlığından sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Şişlik ve Morluk

Ameliyat sonrası testis kesesinde şişlik ve morluklar görülebilir. Doku iyileşme süreci, minimal kanama odakları bu durumun oluşmasına sebep olmaktadır. Genellikle birkaç gün içerisinde azalarak ortadan kalkması beklenir. Hekimin belirttiği üzere doğrudan olmayacak şekilde buz uygulaması yapılabilir. Zamanla iyileşme göstermeyen ödemin sebebi tıkanıklıklar veya lenf sıvısı akımının bozulmasına bağlı olabilir. Sorunun şiddetlenmesi durumunda doktora başvurmak gerekir.

Pıhtı Oluşumu

Cerrahi girişimler damar içinde bulunan kanın pıhtılaşmasını tetikleyebilir. Özellikle bacaklardaki büyük toplar damarlarda oluşan pıhtıların akciğer ve kalp gibi organlardaki ince damarları tıkaması hayati tehlikeye sahiptir. Ameliyat öncesinde kullanılan ilaçlar pıhtı oluşumunu büyük oranda engellediğinden dolayı nadir görülen bir durumdur.

Kısırlık ve Cinsel Disfonksiyon

Testisin cerrahi olarak çıkarılması veya ameliyat sırasında sperm kanallarının, sinir yapılarının zarar görmesi doğal yollardan çocuk sahibi olmayı engelleyeceği gibi çeşitli cinsel fonksiyon bozukluklarına (ereksiyon kaybı, isteksizlik, ağrı) sebep olabilir. Sorunun kaynağına göre medikal tedavi veya ek cerrahi girişimler ile fonksiyon bozuklukları ortadan kaldırılabilmektedir. Testis çıkarma ameliyatlarında operasyon sonrası beklenen durumla ilgili gerekli bilgiler hastaya sunulacaktır.

Hormonal Bozukluklar

Testisler testosteron hormonunun birincil üretim merkezidir. Tek veya çift taraflı olarak testisin çıkarılması testosteron üretim dengesini bozduğundan dolayı çeşitli sorunlara sebep olabilir. Kişinin durumuna göre hormon tedavileri gerekecektir.

Bebeklerde Testis Ameliyatı

Erkek bebeklerde en sık uygulanan cerrahi girişimlerin başında inmemiş testis ameliyatı yer almaktadır. Testis sorunlarının erken dönemde tedavi edilmesi ilerleyen yaşlarda kısırlık ve kanser gibi risklerin görülme oranını düşürmektedir. Özellikle inmemiş testislerin ilk 24 ay içerisinde tedavi edilmesi önemlidir. Erkek bebeklerde inmemiş testis ameliyatı ve sünnet tek bir uygulamada gerçekleştirilebilmektedir.

Testis Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ameliyat sonrası hasta evde istirahate özen göstermelidir. Hasta ağır ve kendini zorlayacak işlerden kaçınmalı ancak hareket etmeyi ihmal etmemelidir. Uzun süre hareketsiz kalmak kan dolaşımını yavaşlatır ve pıhtı oluşumunu tetikleyebilir.

Testis ameliyatı sonrası bakım enfeksiyon ve diğer risklerin ortadan kaldırılması açısından önemlidir. Testisler konumu itibariyle enfekte olmaya yatkındır. Yaraya su temasından kaçınılmalı, günlük steril bez ve antiseptiklerle pansuman yapılmalıdır. Uzun süre havasız ve nemli bırakılmamalıdır. Ameliyat sonrası duş ve su aktivitelerinden en az 1 hafta uzak kalınmalıdır.

Günlük Yaşam ve Egzersizler

Ameliyat sonrasında hasta yürümeye başlayabilir. Ancak koşma, ağırlık kaldırma, ıkınma, mücadele gerektiren sporları yapma, yüzme, bisiklete binme gibi durumlardan en az 1-3 hafta kadar uzak durulmalıdır.

Beslenme

Ameliyat sonrası kabızlık ıkınmaya, karın içi basıncın artmasına dolayısıyla da yaralarda açılmaya sebep olabilir. Kabızlığı önleyici yönde beslenme değişiklikleri yapılmalıdır. Gerekli görülmesi durumunda dışkı sulandırıcı ilaçlar kullanılabilir.

Cinsel Yaşam

Testis ameliyatı sonrası cinsellik birincil etkilenen fonksiyonlar arasındadır. Doğrudan testislerin hasar görmesi söz konusu olduğundan dolayı en az 1-2 hafta cinsel ilişkiden kaçınılmalı, ardından kontrollü olarak devam ettirilmelidir. Ameliyatın sebep olduğu bazı durumlar cinsel yaşantıda fonksiyonel bozukluklara ve konfor düşüklüğüne sebep olabilir. Ameliyatın cinsel yaşantıyı ne derece etkileyeceği ile ilgili bilgilendirmeler ameliyat öncesinde yapılacaktır.

Kontrol ve Ek Tedaviler

Ameliyattan sonra 1-2 hafta içerisinde ilk kontrolde dikişler alınır. Bundan sonraki süreçteki kontroller ve ek uygulamalar hastanın sorunu ile ilgilidir. Testis kanserinde ameliyat sonrası nüks şüphesine yönelik testlerin yanı sıra kemoterapi, radyoterapi gibi tedavilerin uygulanması gerekebilir. Eğer kısırlık tedavisi için gerçekleştirilmiş bir ameliyat söz konusu ise normal yollardan veya destekli olarak hamilelik süreçleri planlanabilir. Diğer sorunlar için genellikle 1. ve 6. aylarda 1.,3., ve 5. yıllarda kontroller gerçekleştirilerek olası tekrarlamalar göz önünde bulundurulur.