Trepanasyon Nedir?

Trepanasyon, cerrahi yöntemler vasıtası ile kafatasına delik açılmasına denir. Yunan kökenli bir kelime olan Trepanasyon işleminde açılan delikten tümör, örnek veya patolojik bir obje almak için kullanılmaktadır. Bu işlemde kafatası kemiği delinerek çıkartılır ve operasyonun ardından bu delik tekrar yerine konulur.

Trepanasyon çok eski bir kelimedir. Günümüz Tıp alanında bu kelime yerine Kraniotomi kullanılmaktadır. Trepanasyon kelimesinden ilk olarak Hipokrat’ın kaynaklarında bahsedilmiştir ve elde edilen bulgulara göre ilk olarak M.Ö. 5000’li yıllarda uygulandığı düşünülmektedir.

Bu operasyonun uygulanması için hastanın bazı şartları taşıması gerekir. Şu durumların görüldüğü kişilerde Trepanasyon uygulanması doğru değildir.

• Ciddi bir kalp yetmezliği bulunan,
• Astım hastalığına sahip olan,
• Kalp ritim bozukluğu bulunan,
• Hemofili, kanın pıhtılaşmaması rahatsızlığına sahip olan kişilerde bu operasyonun yapılması son derece tehlikelidir. 

Kişinin beyninde oluşacak en ufak bir darbe, deformasyon, yanlış bir müdahale gibi durumlarda hastada ciddi yan etkiler görülebilir. Beyinde gerçekleştirilen operasyonlar milimetrik hassasiyete sahip olduğundan ve vücudun tüm hareketleri buradan yönlendirildiğinden dolayı operasyonun önemi büyüktür. 

Trepanasyon Neden Yapılır?

Trepanasyon, kafatası içerisine girmek ve orada bulunan rahatsızlığı tedavi etmek için yapılır. Bu tedavi yöntemi günümüzde özellikle beyin tümörü tedavisinde kullanılmaktadır. Kafatasında açılan bir delik anlamı taşıyan bu yöntemde hastanın saçlı derisi kesilerek işleme başlanır. Trepan ismi verilen bir araç ile Trepanasyon (kafatasında delik) açma işlemi gerçekleştirilir. Bu işlemlerin tamamı tedavi amacı taşımaktadır.

Trepanasyon Ameliyatı

Trepanasyon ameliyatı beyin ve sinir cerrahisi tarafından yapılan operasyonlarda uygulanmaktadır. Bu operasyonlar esnasında kullanılan trepan veya trefin aleti ile kafatasının delinmesi sağlanır. Operasyon ismini de bu araçlardan almaktadır. Hasta ile doktor arasında ameliyat öncesinde şu konuşmalar yaşanır:

• Ameliyat esnasında hasta uyutulmaz. Lokal anestezi uygulanır ve ameliyatta hastanın konuşması amaçlanır.
• Ameliyattan önce hastaya ameliyat esnasında gösterilecek ve hastanın isimlendirilmesi istenecek olan resim, şekil ve harfler tanıtılır.
• Bunun dışında hastanın uyanık kalacağı ve bu nedenle elini, kolunu ve ayağını asla oynatmaması gerektiği anlatılır.
• Hasta ameliyat süresince belirli aralıklarla bir doktor tarafından muayene edilecektir. Bu bilgi hastaya aktarılır.

Trepanasyon Ameliyatı Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler

• En az 2 hafta öncesinde aspirin gibi kan sulandırıcı ilaçların bırakılması gereklidir.
• Ağrı kesici, antibiyotik kullanımı gibi ilaçların kullanımı en az bir hafta öncesinden bırakılmalıdır.
• Hastanın geçmiş tıbbi vakaları, ameliyatları ve hastalıkları uzman doktora bildirilerek değerlendirmenin sağlıklı yapılması sağlanmalıdır.

Trepanasyon Nasıl Yapılır?

Trepanasyon ameliyatı öncesinde dikkat edilmesi gerekenlere uyum sağlayan hastanın ameliyat riski bulunmuyor ise operasyonun yapılmasında bir sakınca bulunmaz. Trepanasyon ameliyatı aşağıdaki gibi gerçekleşir:

• Hastanın kafa bölgesine lokal anestezi uygulanır ve bölgenin uyuşması sağlanır.
• Bu aşamadan sonra kafatası üzerinde bulunan saçlı derinin kesilmesi ile ameliyata başlanır.
• Kafatası kemikleri, ameliyatın yapılmasına olanak verecek genişlikte alınır.
• Ameliyat sebebi olan tümör, sıvı birikimi veya benzeri duruma müdahale edilir.
• En son kafatası tekrar yerine konulur, saçlı deri dikilir ve ameliyat sonlanır.

Bu aşamalar esnasında hasta, Trepanasyon alanı geniş olduğu durumlarda kısa süreli olarak uyutulur. Ancak beyin fonksiyonlarının çalışıp çalışmadığını ve bir hasar meydana gelip gelmediğini ameliyat bitmeden anlamak isteyen doktorlar tarafından ameliyat sonlanmadan tekrar uyandırılır. 

Beyin Tümörü ve Trepanasyon

Trepanasyon işlemi özellikle beyinde tümör oluşan hastalarda uygulanır. Bu operasyon anında hastanın hem ameliyattan önce hem de ameliyattan sonra MR’ı çekilir. Ameliyattan sonra ise 1 – 3 gün içerisinde çekilen bu MR’lar ile eskileri karşılaştırılarak sonuçlar değerlendirilir.

Trepanasyon ameliyatı ile beyindeki tümör başarılı şekilde alınır. Ameliyat sonrasındaki süreçte kesi yapılan bölge iyileşir ve hastanın 6 aylık periyotlarla kontrole gelmesi istenir.

Trepanasyon işlemi, şu tümörlere sahip olan hastalar için uygulanan ve tedavi işlemlerinde kullanılan bir yöntemdir.

• Glial Beyin Tümörü: Görevi beyni desteklemek olan Glial dokusunda görülen bir tümördür.
• Beyin Metastazları: Vücudun başka bir kısmında oluşan kanserli hücrelerin dolaşım sistemi veya lenfler ile beyne taşınması ve oraya yerleşmesidir.
• Meningiomalar: Çoğu iyi huylu olan ve beyni saran zarda oluşan tümördür.
• Kavernomlar: Beyinde en çok görülen damar yumağıdır. Çok sıkı sarılmış ince damarlardan oluşan bir yapıdır. 
• Arteriovenöz Malformasyonlar: AVM olarak da adlandırılan bu rahatsızlık atardamar ile toplardamar arasında oluşan sebepsiz, gereksiz ve normal olmayan bağlantılardır.
• Kortikal displazi: Çocukluk çağında sıklıkla görülen bir gelişimi etkileyen lezyondur.
• Sterotaktik Beyin Biyopsisi: Beyinde bulunan urların, tümörlerin tanısında veya tedavisinde kullanılan bir uygulamadır.
• Derin Beyin Stimülasyonu: Beyni elektriksel olarak uyaran ve iyileşme sürecini hızlandıran bir tekniktir.

Uyanık İken Trepanasyon Olmanın Avantajları

Hastaların birçoğu ameliyat esnasında uyanık olmaktan korkmaktadır. Ancak beyinde yapılan operasyonlarda uyanık kalmak hayati bir öneme sahiptir. Çünkü operasyon anında kişi ile muhabbet etmek ameliyatın nasıl geçtiğini anlamak açısından çok önemlidir. Çoğu Trepanasyon uygulaması hasta uyanık iken yapılır ve bir takım avantajları da beraberinde getirir. 

• Genel anestezi ile oluşabilecek komplikasyon, risk ve tehlikelerin önüne geçmek,
• Hastanın ameliyattan sonra hastanede yatış sürecini kısaltmak,
• Nörolojik hasar riskini minimize ederken müdahalenin tedavi etkisini maksimize etmek,
• Tümörün çok büyük kısmını veya tamamını çıkarmak, beyinde kalan parçaları en aza indirmek,
• Beyin ödemi oluşmasını engellemek.

Hastalar, bu ameliyata uyanık girmeleri halinde hiçbir ağrı veya acı hissetmezler. Lokal anestezi de tıpkı genel anestezi gibi operasyon bölgesinin hissizleştirilmesini sağlamaktadır. Hasta bilincinin açık olması ile ameliyatın beyin fonksiyonlarına etkisi daha iyi gözlemlenir.