Trigliserid Yüksekliği

Trigliserid Yüksekliği Hastalığı Nedir?

Yemek yediğimiz zaman günlük harcadığımız enerji miktarının dışında ihtiyacımız olmayan kalorileri, vücudumuz, trigliseritlere çevirir ve daha sonra rahatça kullanabilmek için yağ hücrelerinde depolar. Aslında trigliserid gerektiği zaman enerji kazanmak için kullanılan, kanımızda dolaşabilen bir yağ çeşididir.

Kullanmadığı fazla enerjiyi gerektiği zaman kullanabilmek için trigliserid haline çeviren vücudumuz, enerjiye ihtiyaç duyduğunda yağ dokusunda bulunan trigliseritleri serbest bırakır. Serbest hale gelen trigliseritler VLDL kolesterol (düşük yoğunluklu proteinli yağ molekülleri) tarafından enerji ihtiyacı olan dokulara taşınır. Trigliserid yüksekliğini genelde kolesterol yüksekliği takip eder.

Trigliseritler vücudumuzdaki en yaygın yağ çeşididir. Sağlıklı bir insan yaşamı için belli bir seviye aralığında olması gerekir.

Her insanın vücuduna enerji sağlamak için trigliseritlere ihtiyacı olsa da gereğinden fazla olarak kanda trigliserid yüksekliği olması bazı hastalık risklerini arttırabilir. Trigliserid yüksekliği kan değerlerinin ölçümü ile yapılmaktadır.

Kandaki trigliserid düzeyine göre değerlendirme aşağıdaki gibidir.

• Normal değer: 150 mg/dL altı 
  
• Sınır yüksekliği: 150-199 mg/dL arası
  
• Yüksek değerler: 200-499 mg/dL arası
  
• Çok yüksek: 500 mg/dL ve üzeri değerlerdir.
  

Trigliserid Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Hafif trigliserid yükseklikleri genelde belirti vermez.

Trigliserid seviyesinin çok yüksek olduğu durumlarda bazı belirtiler ortaya çıkabilir. 

Bu belirtiler:

• Çok yüksek trigliserid seviyelerine bağlı olarak akut pankreatit (pankreastaki ani iltihaplanma) görülebilir. Akut pankreatit ani olarak kişide şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma, ateş, hızlanmış kalp atışı, hızlı solunum gibi belirtiler olarak görülebilir.
• Kalbe gelen kan akışının azalmasına bağlı olarak göğüs ağrısı görülebilir.
• Beyne giden kan akımında azalmaya bağlı olarak uyuşma, baş dönmesi, bulanık görme veya şiddetli baş ağrısına neden olabilir.
• Karaciğer büyümesi ve dalak şişmesine bağlı olarak karın ağrısı, huzursuzluk görülebilir.
• Ksantomlar. Derinin hemen altındaki yağ birimlerine ksantom denir. Boyutları çok küçük veya orta büyüklükte 1-2 santimetre olabilir. Net bir şekli yoktur ve genellikle sarı olurlar. Ksantomlar çok yüksek düzeyde kolesterol veya trigliseritlerin bir işareti olabilir.

Ellerde, diz ve dirsek gibi eklemlerde, ayak bileklerinde, sırt ve kalçalarda ksantomlar görülebilir. Ksantomlar tehlikeli değildir, ancak görüntü olarak rahatsızlıklar oluşturabilir.

• Ksantelazmalar ise göz kapaklarında oluşan yağ birikintileridir. Bunlarda yüksek trigliserid veya kolesterol seviyelerine bağlı görülebilir. Trigliserid seviyeleri tekrar düşük seviyelere gelirse bu ksantelazmalar ve ksantomlar yok olabilirler.

Trigliserid Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Artmış trigliserid düzeylerinin mutlaka altında yatan bir sebep vardır. Bu sebebi saptayarak planlanan tedavi yöntemine göre artmış trigliserid düzeyleri düşürülebilir.

Bu sebepler;

• Artan yaşla birlikte olarak trigliserid yüksekliği belirginleşir.
• Hızlı kilo alımı olan ve obez (aşırı kilolu) insanlar yüksek harcanamayan kalori alımına bağlı olarak fazla miktardaki enerjiyi kolesterol ve trigliseritlere dönüştürerek depo ederler.
• Alkole bağlı olarak alınan aşırı kaloriler karaciğerlerde normalden çok daha fazla trigliserid üretilmesine sebep olup. Buna bağlı olarak kan akışından emilen yağların miktarı azalır. Yüksek trigliserid seviyeleri görülür.
• Tükettiğimiz yiyecekler içeriğine bağlı olarak trigliserid seviyelerini artırabilir.
• Bununla birlikte diyabet gibi metabolik rahatsızlıklarda, hipotiroidizm (tiroid bezinin az çalışması) gibi durumlarda, karaciğer ve böbrek hastalıklarında trigliserid düzeyleri yükselebilir.
• Kanın artmış trigliserid düzeyleri, ailesel kombine hiperlipidemi (yüksek yağ seviyeleri ile birlikte olan genetik hastalık grubu) gibi bazı genetik hastalıklar veya bozukluklarla ilişkili olabilir.
• Oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları) ve bazı steroidler gibi ilaçlar, trigliserid düzeylerinin artışına sebep olabilir

Trigliserid Yüksekliği ve Metabolik Sendrom

Metabolik sendrom içerisinde trigliserid yüksekliğini de içeren bir hastalık grubudur. Bu sendroma bağlı olarak kişilerin tip 2 diyabet ve kalp hastalığı gibi tıbbi rahatsızlıklara olan riski artar. Metabolik sendrom artmış kan basıncı, yüksek kan şekeri, bel çevresinde aşırı yağlanma, ve yüksek trigliserid seviyeleri ile birliktedir.

Bu sebepten dolayı artmış trigliserid seviyeleri, obezite, artmış kan basıncı da dahil olmak üzere birbiriyle sıkı ilişkide olan  durumların kontrol altına alınması kalp rahatsızlıkları ve diyabet riskini azaltabilir. 

Trigliserid Yüksekliği Teşhisi

Kişilerin risk faktörleri, kişinin kendi ve aile sağlığının geçmişine bağlı olarak doktorlar genel lipit paneli adı verilen ve bir kan testi yaparak yüksek kan trigliserid seviyelerini teşhis edebilirler.

2014 yılında ulusal lipit derneğinin yayınladığı tabloya göre açlık kan trigliserid seviyeleri 150 mg / dL'nin üstünde ise yüksek kan trigliserid teşhisi konur.

Bu test çocuklarda farklı seviyelerle değerlendirilir. Normal açlık kan trigliserid seviyeleri, 10 yaşın altındaki çocuklar için 75 mg / dL'nin altında ve 10-19 yaş arası çocuklar için  90 mg / dL'nin altındadır.

Trigliserid Yüksekliği Tedavisi

Trigliserid yüksekliğinin kontrol altına alınması için ilaç tedavileri mevcut olsa da en önemli ve etkin tedavi kişinin yaşam tarzını değiştirmesi ile başlar.

Bu yaşam tarzı değişikleri aşağıdaki gibi olabilir:

• Kilo vermek daha önce fazla kalori alındığında depo olarak kullanılan trigliseritleri kullanmak için iyi bir yöntemdir. Depo trigliseritler kullanılır ve kan trigliserid seviyeleri belli oranlarda düşer. Yapılan araştırmalara göre vücut ağırlığının %5 ila 10 arasındaki kayıplarda bile kan trigliserid seviyelerinin 40 mg / dL civarında düşüşler olabileceği kaydedilmiştir.
• Şeker alımını sınırlandırmış bireylerde yapılan çalışmalarda trigliserid miktarlarının şekerli tatlandırılmış içeceklerin su ile değiştirilmesi bile trigliserid seviyelerini yaklaşık 30 mg / dL civarında düşürdüğünü göstermiştir.    
• Düzenli egzersiz yapmaya bağlı olarak trigliserid seviyelerinin düştüğü kanıtlanmıştır.  Egzersizin süresiyle ilgili olarak, Amerikan Kalp Derneği haftada beş gün en az 30 dakika egzersiz yapmayı öneriyor. Bunlarla birlikte kalp sağlığında olumlu etkisi olan HDL kolesterol (yüksek yoğunluklu proteinli yağ molekülleri) da egzersize bağlı olarak artar.
• Trans yağları tüketmekten kaçınmak gerekir. Çünkü trans yağlar iltihap yapabilme özellikleri nedeniyle artmış LDL kolesterol (kötü) seviyeleri ve kalp hastalığı dahil olmak üzere birçok sağlık sorunuyla ilişkilendiriliyor. Trans yağlar genellikle kızartılmış gıdalarda ve ambalajlı ürünlerde raf ömrünü uzatmak için kullanılır.
• Alkol ve sigara kullanımının bırakılması trigliserid seviyesinin dengesi için çok önemlidir.

Yaşam tarzı değişikliklerine rağmen inatçı trigliserid yüksekliklerinde bazı ilaçlar doktorlar kontrolünde kullanılmalıdır.

Bu ilaç tedavileri hastanın durumuna, eşlik eden hastalıklarına bağlı olarak doktor tarafından tercih edilir. Genel olarak kolesterol seviyelerini düşürmeye yarayan bu ilaçlar aynı zamanda trigliserid seviyelerini de düşürür.

Bu ilaçlar:

• Statin grubu ilaçlar
• Nikotinik asit ve niasin
• Fibrat grubu ilaçlar
• Ezetimib
• PCSK9 inhibitörleri olabilir.

Trigliserid Yüksekliği Tedavi Edilmezse

Yüksek trigliserit seviyeleri, ateroskleroz adı verilen bir hastalığın oluşumuna ciddi oranda gebedir. Bu hastalıkta atardamarların sertleşmesi veya atardamarlarımızın duvarlarının kalınlaşmasıyla damar tıkanmalarına bağlı olarak  inme, kalp krizi ve kalp hastalığı riski artar. Bu sebeple yüksek trigliserid seviyeleri ciddi bir durumdur ve düzenli doktor takibi gerekir. 

Yüksek trigliserid seviyeleri akut pankreatite (akut pankreas iltihabına) neden olabilir.

Yüksek trigliserid seviyeleri genellikle obezite ve metabolik sendrom dahil olmak üzere kalp hastalığı ve inme riskini artıran diğer durumların da bir işaretidir.

Trigliserid Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Trigliserid yüksekliğinin en etkili tedavisi yaşam tarzı değişiklikleridir.

Yaşam tarzında yapılan kalıcı değişiklikler sonucu ilaç kullanmadan bile trigliserit seviyeleri belli düzeylere düşürülebilir. Bu değişiklikler içinde kilo verme ve düzenli egzersiz olabilir. Bunların dışında ise en önemli değişikliklerden birisi diyet olmalıdır. Diyette yapılacak bazı değişiklikler trigliserid seviyelerini ciddi olarak düşürmeye yardımcı olur.

Bu diyet değişiklikleri:

• Balık yağı omega-3 yağ asitlerini içerdiği için trigliserid seviyelerini düşürmek için kullanılmalıdır.
• Kabuklu kuruyemişler, kan trigliseritlerini düşürmek için birlikte çalışan lif, omega-3 yağ asitleri ve doymamış yağlar içerir. Bunlar hep birlikte yüksek kan trigliseritlerini düşürmek için çalışır.

Bu kuruyemişler: badem, ceviz, Antep fıstığı, fındık

Kuruyemişler tüketilirken kalori miktarı göz önünde bulundurulmalıdır. Az miktarda tüketilen kuruyemişlerde bile yüksek kaloriler bulunabilir.

• Doymuş yağ kullanımı trigliserid yüksekliği için bir risk faktörüdür. Bu yüzden yemeklerde zeytinyağı kullanımı gerekir.
• Kepekli tahıllar trigliserid seviyesini kontrol etmede işe yarayabilir.
• Somon balığı, sardalya balığı, ton balığı gibi balıklar omega-3 içeriği sayesinde trigliserid seviyesini düşürmekte etkilidir.
• Yüksek trigliserid seviyelerine sahip kişilerin Akdeniz diyeti uygulaması sonucu trigliserid düzeylerinin düştüğü gösterilmiştir.
• Akdeniz diyetinde tüketilmesi gerekenler: Sebzeler, meyveler, yemişler, bakliyatlar, patates, tam tahıllar, balık ve deniz ürünleri, zeytinyağı ve bazı otlar.
• Bol lif tüketmek gıdaların vücutta emilimini düzenler. Lif oranı yüksek besinler hem kolesterolü hem trigliseriti önemli ölçüde azaltabilir. Bu lifli gıdalar: tahıllar, elma, armut, incir, kuru kayısı, kuru erik, keten tohumu olabilir.
• Yumurta iyi kolesterol olan HDL seviyesini yükselterek trigliserid seviyelerinin düşmesine katkıda bulunur.

Trigliserid Yüksekliğine Ne İyi Gelmez?

Trigliserid yüksekliğine sahip insanların özellikle bazı yağları kullanmaması gerekir. Bu yağlar birçok besinde bulunabilir. Doymuş yağ ve trans yağ bu yağlardandır.

Diğer bazı tüketim ürünlerinin kullanılmaması da trigliserid kontrolü için önemlidir.

 Bu ürünler: 

• Paketlenmiş ambalajlıürünler uzun raf ömürlerini korumak için  trans yağ içerir. Trans yağlar yüksek trigliserid seviyeleri için ciddi bir risktir. Bu sebeple cips, çikolata gibi ambalajlı ürünler tüketilmemelidir.
• Alkol karaciğerde trigliserid üretimini arttırdığı için kesinlikle kullanılmamalıdır.
• İlave şeker içeren yiyecekler, yüksek karbonhidrat içeren hamur işleri tüketilmemelidir.
• Makarna, pilav ve ekmek gibi karbonhidrat içeren besinlerin tüketimi azaltılmalıdır.
• Doymuş yağ kullanımı trigliserid yüksekliği için bir risk faktörü olması sebebiyle margarin kullanılmamalıdır.
• Trigliserid seviyesi yüksek kişiler kolay sindirilebilen karbonhidratlar tüketmelidir. Tam tersine zor sindirilebilen karbonhidratları tüketmemelidir. Bu karbonhidratlar, mısır gevreği, beyaz ekmek, şekerli gazlı içeceklerdir.
• Sigara kesinlikle kullanılmamalıdır.
• Hazır pastane ürünleri: Yüksek oranda doymuş yağ içeren bu besinlerde rafine un ve şeker de bulunmasından dolayı trigliserid seviyeleri için risk vardır.

Trigliserid Yüksekliği İlaçları

Trigliserid yüksekliğinde kullanılan ilaçlar yan etkileri çok ağır ilaçlardır. Hangi durumlarda hangi kombinasyonun yapılması gerektiğine bir uzman eşliğinde karar verilmesi gerekir. Bu ilaçların kesinlikle doktor tavsiyesi ve takibi olmadan kullanılmaması gerekir.

Bu ilaçlar: 

• Statin grubu ilaçlar: HMG-KoA redüktaz enziminin aktivitesini yarışmalı yol ile inhibe ederek, karaciğerdeki kolesterol sentezini engellemektedir. Bu sayede kolesterol seviyelerinin azalmasının yanında trigliserid seviyeleri de azalır. En sık kullanılan kolesterol ve trigliserid düşürücü ilaçlardır.
• Bu ilaçlar: Rosuvastatin, lovastatin, pravastatin, fluvastatin, simvastatin atorvastatindir.
• Nikotinik asit ve niasin: Niasin tüm lipid değerlerini düşürür. Bu sebeple tercih edilebilir ama yan etkilerinin fazla olması sebebiyle uyumu düşük kabul edilir.
• Fibrat grubu ilaçlar: Karma tedavilerde kullanılabilir. Tüm lipid değerlerini düşürebilir. Kolesterol düşürme tedavisinde kullanılırken trigliserid seviyeleri de düşer. Trigliserid seviyeleri yüksek olan kişiler için fibrat tedavisi pankreatit riskini azaltabilir.
• Ezetimib: Yeni bir ilaçtır. Kırmızı kan hücreleri aracılığıyla kolesterol soğurulmasını azaltıcı etki yapar. Kolesterol ile birlikte olarak trigliserid seviyelerini düşürür.
• PCSK9 inhibitörleri genetik aracılığıyla LDL kolesterol ve trigliserid seviyelerini düşürür. Pahalı ilaçlardır.

Hamilelikte Trigliserid Yüksekliği

Hamilelerin kandaki kolesterol ve trigliserid seviyeleri normal insanların değerlendiği gibi değerlendirilemez. Bunun sebebi ise hamilelik boyunca bebeğin büyümesini ve gelişmesini sağlamak amacıyla plasentaya (anne ile bebek arasındaki besin alışverişini sağlayan organ) bir besin akışı vardır. Bu besin akışı hamilelik ilerledikçe daha da büyür.

Hem bebeğin hem de plasentanın hızlı büyümesini sağlamak için çok daha fazla kolesterol gereklidir. Bununla birlikte sağlıklı bir hamilelik için kilit rol oynayan hormonlar olan östrojen ve progesteron üretimi için de gereklidir. Bu sebeple hamilelik ilerledikçe kolesterol ve trigliserid seviyeleri gittikçe artar. 

Bu sebeplerden dolayı hamileyken kolesterol ve trigliserid seviyelerini düzenli olarak ölçülmesi önerilmemektedir. (HEART UK derneği)

Hamilelikten önce yüksek trigliserid ve yüksek kolesterol seviyelerine sahip kişilerin hamilelik sırasında çok daha şiddetli artışlar gösterdiği bildirilmiştir. Ancak bu geçici artış anne veya bebek için herhangi bir risk oluşturmadığı düşünülmektedir. Bu artış gebelikten sonra genellikle azalır.

Çocuklarda Trigliserid Yüksekliği

Eskiye oranla çocuklarda trigliserid yüksekliği görülmesi günümüzde artmıştır. Bunun sebebi olarak da çok fazla koltukta hareketsiz bir şekilde televizyon izlemek, telefonla vakit geçirmek ve harekete yani egzersize vakit kalmaması görülüyor.

Bununla beraber olarak yüksek yağlı veya şekerli yiyeceklerin sürekli olarak yenmesi düşünülebilir.

Ek olarak eskiye oranla fazla kilolu (obez) çocuk sayısının artışı, ailede yüksek kolesterol düzeyleri öyküsü de bulunuyor.

Bu ve benzer risk grubunda olduğu düşünülen çocukların kan testi ile trigliserid seviyelerinin ölçülmesi gereklidir. Bu kan testinden önce 12 saat aç kalmak öneriliyor.

Yaşa göre değerlendirmeyi baz alırsak;

2 yaş altı çocuklarda kan testi önerilmiyor.

2-8 yaş arasında ise risk faktörleri olup olmamasına göre kan testi önerilir.

Bu risk faktörleri arasında diyabet, yüksek tansiyon, obezite, sigara dumanına maruz kalma, veya ailede yüksek trigliserid seviyeleri öyküsüdür. Diğer daha düşük risk faktörleri arasında ise ailede erken koroner arter hastalığı veya böbrek hastalığı ya da diğer kronik iltihabi hastalıkların öyküsü bulunur.

12-16 yaş arası test yapılması genellikle önerilmez. Bunun sebebi ise  ergenlik döneminde değişen trigliserid ve yağ seviyeleridir. Ama, çocuğun 2-8 arasındaki belirtilen gibi risk faktörleri varsa test yapılması önerilir.

17-19 yaşları civarında ise test yapılması önerilir. Bunun nedeni, ergenlikten sonra lipit düzeylerinin daha kararlı olmasıdır.

Kan trigliserid testinden sonra yapılan değerlendirme erişkinlerde ki gibi olmaz. Normal sayılan değerler 10 yaşın altındaki çocuklar için 75 mg / dL'nin altında ve 10-19 yaş arası çocuklar için 90 mg / dL'nin altındadır.

Eğer değerler anormal kan trigliserid seviyeleri saptanırsa yaşam tarzı değişiklikleri ile trigliserid seviyeleri düşürmek ilk tedavi seçeneğidir.  

Çocuklarda genelde ilaç kullanılmaz. İlaç kullanıldığı özel durumlara doktorlar karar vermektedir.

Trigliserid Yüksekliği için Hangi Doktora Gidilir?

Trigliserid yüksekliği genelde çok ciddi seviyelere gelmeden bulgu vermeyebilir.

Bulgu vermeden doktora gitmesi gereken bazı durumları sebebiyle riskli kişiler vardır.

Bu risk grubunda bulunan kişiler

• Diyabet gibi metabolik rahatsızlığı olanlar
  
• Yüksek tansiyona sahip kişiler
  
• Obezite
  
• Sigara içme veya  sigara dumanına uzun süreler maruz kalma,
  
• Ailede yüksek trigliserid seviyeleri öyküsüdür.
  
• Daha düşük risk faktörleri arasında ise ailede erken yaşlarda koroner arter hastalığı bulunan kişilerin olması
  
• Böbrek hastalığı ya da diğer kronik iltihabi hastalıkların öyküsünün bulunması olabilir.
  

Yukarıda yazan durumlar dışında:

• Ksantom adı verilen yağ birikmesi olanlar,
  
• Şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma, ateş, hızlanmış kalp atışı, hızlı solunum gibi akut pankreatit bulguları olan kişiler de doktora gitmelidir.
  

Bu gibi riskleri ve şikayetleri olan kişilerin bir iç hastalıkları uzmanına gitmesi gereklidir. İç hastalıkları uzmanının verdiği karara göre kardiyoloji uzmanıyla da görüşmek gerekebilir.