TSH

TSH Nedir?

TSH, tiroid bezinin işlevlerini kontrol etmek için beyindeki hipofiz bezi tarafından üretilen bir hormon türüdür. TSH açılımı ise “Tiroid Stimülan Hormon” kelimelerinin Türkçe karşılığı olan tiroid uyarıcı hormon demektir. TSH hormonu beyin hipofiz bezi tarafından üretildikten sonra kan dolaşımıyla tiroid bezine ulaşır ve hormon salgılaması için uyarır. Böylelikle tiroid hormonları olan T3 (triiyodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonları işlevini yerine getirmek üzere salınır.

TSH hormonu, aşırı ya da yetersiz çalıştığı zaman bazı sağlık sorunlarına neden olabilirken, bunlardan bazıları hayati tehdit edici seviye de ciddi sorunlar olabilir. TSH değeri saç dökülmesi, kilo alımı, cilt kuruluğu, kabızlık ve yorgunluk gibi belirtilerle kendini gösteren tiroid sorunlarının tanı ve teşhisinde değerli bilgiler sağlar. Ancak tanı koyarken sadece TSH değerleri yeterli olmaz, çünkü Graves gibi otoimmün hastalıkların teşhisinde TSH reseptör antikoru testi gibi diğer testlerle desteklenmesi gerekir.

TSH Normal Değerleri Kaç Olmalı?

T3 ve T4 tiroid hormonlarının üretilmesinde ve salınmasında düzenleyici rol oynayan TSH hormonu ayrıca tiroid bezi hücrelerinin gelişiminde görev alır. Dolayısıyla bu hormonun TSH referans aralığında olması önemlidir. TSH normal değeri sağlıklı olan bireylerde litre başına 0,4 ila 4.0 mm olması gerekirken, bu referans aralığı tiroid hastaları için litre başına 0.5 ila 3.0 mm şeklindedir. Bunun haricinde diğer yaş grubunda olması gereken normal referans aralığı şu şekildedir;

• 0-1 ay: 3,84–11,75 mU/l
• 1 ay: 1,18–3,57 mU/l
• 1 yıl: 1,17–3,55 mU/l
• 5 yıl: 1,15–3,47 mU/l
• 12 yıl: 1,09–3,31 mU/l
• 18 yıl: 1,05–3,16 mU/l

TSH Testi Neden ve Nasıl Yapılır?

Tiroid hastalıklarının değerlendirilmesinde etkili bir tanı aracı olan TSH testi, rutin kan testiyle değerlendirilir. Test öncesinde özel bir hazırlığa gerek yoktur, ancak alınan besinler değerleri değiştirebileceği için 8-10 saat öncesi aç kalınması gerekebilir. Kullanılan ilaçlar konusunda uzman doktora bilgi verilmelidir.

TSH sonucu, TSH düzeyleri yaşa göre ve günün belirli saatlerindeki ritim ile değişebildiğinden bu faktörler göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. Örneğin seviyeler uyku saatine yakın yükselmeye başlarken, sabahın ilk saatlerinde üst limite dayanır. Daha sonra zamanla düşerek öğle saatlerinde minimum düzeye iner. Bu yüzden genelde sabahın ilk saatlerinde test yapılması tercih edilir.

Hamilelikte TSH Kaç Olmalı?

Gebelikte TSH düşüklüğü çoğu gebelikte görülen bir durumdur, çünkü bu dönemde salgılanan insan koryonik gonadotropini, TSH hormonu gibi etki yaratır. Dolayısıyla diğer tiroid hormon değerleri yüksek iken TSH değeri düşük olur. Ancak ilerleyen gebelik yaşı ile normal seviyeler gelir.   Ciddi ve uzun süreli seyreden düşüklüklerde ise beslenmesini anneden yapan fetüsün az iyot almasına ve tiroid yetersizliği geliştirmesine neden olabilir.

Bunun yanında bazı durumlarda gebelikte TSH yüksekliği görülebilirken, bu seviyelerin hamileliğin ilk üç aylık döneminde 2,5 mIU/L sonrasında ise 3 mIU/L’nin altında tutulması gerekir. Aksi takdirde tiroid hormonlarına cevap olarak üretilen tiroid antikorları salınır ve bu da düşük riskini meydana getirir.

Bebeklerde TSH Değeri Kaç Olmalı?

Bebeklerde TSH yüksekliği yetersiz çalışan tiroid bezinden kaynaklanırken bu durum doğuştan hipotiroidizm olarak bilinir. Yeni doğanlarda ilk birkaç gün içinde topuk kanıyla ölçülen bu değerin referans aralığı 0.35 - 4.30 aralığında olması gerekir, aksi takdirde acil olarak müdahale edilmelidir. Çünkü tedavi edilmediği sürece gelişim ve zekâ geriliği gibi kalıcı hasar bırakabilir.

Bebeklerde TSH düşüklüğü ise Graves veya Hashimoto tiroiditi gibi fazla tiroid salgılanmasına (hipertiroidi) neden olan kalıtsal bir hastalıktan kaynaklı yaşanabilir. Her ne kadar bu kalıtsal hastalıkların tam olarak tedavi edilmesi mümkün olmasa da yaşam kalitesinin artırılması için ömür boyunca bu hastalıkların yönetilmesi gerekir.

TSH Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

TSH seviyelerinin düşük olması, seviyelerin normalin altında olması anlamına gelirken, bu durum aşırı çalışan tiroid bezinden (hipertiroid) kaynaklanır. Ancak bu durumun başka birçok nedeni de olabilir. TSH düşüklüğü nedenleri ve hastalıklar şu şekildedir;

• Uzun süreli tiroid ilacı kullanımı,
• Hipertiroidizm,
• Hamilelik,
• Hipofiz bezinin yetersiz çalışması,
• Tiroid bezinde nodül olması,
• Tiroid bezinin iltihaplanması,
• Fazla iyot alımı
• Graves hastalığı (Zehirli guatr),
• Haşimato hastalığı

TSH Düşüklüğü Belirtileri

Aşırı çalışan tiroid bezlerinden kaynaklanan TSH düşüklüğü, kendini bazı belirti ve semptomlarla gösterir. Her ne kadar belirtiler altta yatan nedene göre değişse de ortak TSH düşüklüğü belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• İshal, 
• Kas güçsüzlüğü,
• Isıya duyarlılık,
• Kilo kaybı,
• Kronik yorgunluk
• Uykuya dalmakta zorluk,
• Adet döneminde düzensizlik
• İştahın birden artması
• Ciltte kaşıntı
• Saç tellerinde incelme ve dökülme
• Erkeklerde cinsel iktidarsızlık ve meme büyüme
• Anemi ve B12 eksikliği
• Sinirlilik, kaygı, endişe gibi ruh hali değişiklikleri,
• Hiperaktivite ve hareketsiz kalma arasında ani geçişler,
• Hızlı kalp atışı ve kalp ritim bozukluğu,
• El ve parmaklarda titreme 
• Aşırı terleme

TSH Düşüklüğü Tedavisi

TSH düşüklüğü tedavisi yapılırken öncelikle aşırı tiroid hormonu salgılanmasının altındaki neden tedavi edilmelidir. Düzeyleri normal seviyelere getirmek için antitiroidi ilaç tedavisi uygulanırken, seviyelerde görülen düşüklük geçici ise semptomatik tedavi (beta blokerleri ya da antienflamatuarlar) uygulanır. Bunun yanında Graves hastalığından kaynaklanıyorsa semptomların azaltılmasına yönelik bir tedavi başlatılır. Kullanılan ilaç kaynaklı bir değer düşüklüğü yaşanıyorsa, ilaç değişimi ya da doz azaltma yapılabilir. Tiroid ameliyatı sonrası TSH düşüklüğünde ise genelde iyot tedavisi (atom tedavisi) uygulanır.    

TSH Düşüklüğü Ne İyi Gelir?

TSH düşüklüğünde beslenmeye dikkat edilmesi, görülen tedavinin etkinliğinin artırılmasına da yardımcı olur. Diyette iyot alımının, nişastalı veya şekerli besinlerin tüketiminin sınırlandırılması gerekirken, sigara kullanımının azaltılması veya tamamen bırakılması da TSH düşüklüğünün giderilmesinde etkili bir yaklaşımdır. Ayrıca TSH düşüklüğü bitkisel tedavileri, görülen ilaçlı tedavisinden kaynaklı kilo alımının yönetilmesinde faydalıdır.

Hipertiroidi hastalarının diyette TSH hormonunu yükselten yiyecekler tüketmesi tavsiye edilir. Bu diyet tavsiyeleri arasında; haftada 2 defa omega 3 bakımından zengin balıkların ve faydalı yağlar olan zeytinyağının tüketimi bulunur. Bunun yanında yoğurt gibi probiyotikler, brokoli, mantar ve sarımsak gibi besinlerin diyette yer alması TSH seviyelerinin yükseltilmesine yardımcı olur. Ayrıca asitli içecek, kahve ve çay tüketimi de sınırlandırılmalıdır.

TSH Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur? 

TSH düşüklüğü tedavi edilmezse kilo kaybı devam ederken bu durum bağışıklık sistemini düşürerek vücudu enfeksiyonlara açık hale getirebilir. İltihap ve enfeksiyon sonucu tiroid krizine girilerek şok hatta ölüm bile yaşanabilir. Ayrıca yaşanan kalp yetmezliği ve ritim bozukluğu ilerleyerek hayati tehdit oluşturabilecek kardiyovasküler sorunlara neden olabilir. Fazla çalışan tiroid bezleri kemik erimesine neden olurken, mevcut kemik erimesi varsa seyrini hızlandırabilir.

TSH Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıklar Nelerdir?

TSH yüksekliği kandaki TSH hormonu seviyelerinin normal referans aralığının üstünde olması anlamına gelir. Bu durum tiroid bezlerinin işlevini tam olarak yapamadığı hipotiroid’ten kaynaklanır. TSH düşüklüğüne neden ve hastalıklar şu şekildedir;

• Hipotiroidizm,
• Tiroid hormonunu azaltan gıdaların aşırı tüketilmesi,
• Tiroid bezlerinde tümör,
• Tiroid hormon direnci,
• Doğum kontrol, kolesterol, lityum, antidepresan ve östrojen ilaçları kullanılması
• Tiroid veya hipofiz bezi cerrahisi geçirilmesi,
• Aşırı demir ve kalsiyum takviyesi alınması,
• Radyoterapi,
• İyot eksikliği,
• Konjenital (doğumsal) hipotiroidi,
• Hashimato tiroidi
• Enfeksiyon
• Hipertiroidi tedavisinde kullanılan anti tiroid ilaçları ve radyoaktif iyot 
• Hipofiz Adenomu (hipofiz bezi tümörü)

TSH Yüksekliği Belirtileri

TSH yüksekliği belirtileri altta yatan nedene göre değişiklik göstermektedir. TSH değeri yüksek çıkarsa metabolizma yavaşlayacağı için kilo alımı görülebilirken, kalp ve damar hastalıklarına da neden olabilir. TSH yüksekliğinde görülen ortak belirtiler şu şekildedir;

• Metabolizmanın yavaşlaması, iştah açılması ve kilo alma
• Depresyon, sinirlilik hali, depresif ve mutsuzluk
• Kalp çarpıntısı, kalp ve damar hastalıklarında artış
• Adet kanının azalması ve kesilmesi
• Eklem ağrısı
• Kan değerlerinde düşüklük ve B12 eksikliği
• Dikkat dağınıklığı, konsantrasyon bozukluğu ve hafıza dalgalanmaları
• Az terleme
• Saç dökülmesi ve kepek
• Ses kısılması
• Aşırı halsizlik 
• El ve ayaklarda üşüme
• El yüz ve gözlerde şişkinlik ve ödem 
• Cilt kuruluğu
• Uyku bozuklukları
• Kas güçsüzlüğü
• Erkeklerde ergenliğe geç girme
• Bağırsak hareketlerinde düzensizlik ve kabızlık
• Hareketlerde yavaşlama

TSH Yüksekliği Tedavisi

TSH yüksekliği tedavisi yapılırken hipotiroid tedavi edilerek değerler düşürülmeye çalışılır. TSH yüksekliğinde doğal tiroksin hormonu içeren takviyeler veya ilaçlar uygulanır. Tümörden kaynaklı bir durum varsa ilaçlı tedavi veya tümörün alınmasına yönelik cerrahi işlem yapılması gerekebilir veya kullanılan ilaçlarda doz arttırma veya azaltma yapılmasına ihtiyaç duyulabilir. Tiroid ameliyatı sonrası TSH yüksekliği yaşanıyorsa tiroid hormon takviyesi yapılması gerekebilir.

TSH Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

TSH seviyeleri düşürülürken, tiroid işlevinin artmasına yardımcı olacak bazı yaşam koşulları geliştirilmesi gerekir. Günde en az 30-45 dakika arası egzersiz yapılması ve 2-3 litre su tüketilmesi etkili bir yaklaşımdır. Bunun yanında omega 3 bakımından zengin balık en az hafta iki defa tüketilmelidir, çünkü tiroid fonksiyonlarında olumlu etkileri vardır ve balık TSH hormonunu düşüren yiyecekler arasındadır. Demir içeren yeşil yapraklı besinler de diyette bulunmalıdır.

Ayrıca diyette iyot tuz kullanılmalı hayvansal ve bitkisel protein ağırlıklı besinlerle beslenmeye özen gösterilmelidir. TSH yüksekliğine iyi gelen bitkiler arasında dereotu, alıç, adaçayı, çörek otu, biberiye, rezene, papatya, ceviz, sarı kantaron, meyan kökü, zencefil, kırmızı biber ve karahindiba bitkisi gelir.

TSH Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

TSH yüksekliği tedavi edilmediği takdirde metabolizmanın işleyişinde aksamalar yaşanırken, bunlar ciddi sorunlara neden olabilir.  Bu sorunlar arasında hipertansiyon, kalp yetmezliği, kalpte büyüme ve damar sertliği sayılabilir. Ayrıca TSH yüksekliği kanser, kısırlık, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarında bozulma gibi hastalık risklerini yükseltir.