TSH Yüksekliği
TSH (Tiroid Serbestleştirici Hormon), tiroid hormonunun dengesini sağlamakta olup, yüksekliğinin tedavisi sebeplerine göre değişkenlik göstermektedir.
TSH (Tiroid Serbestleştirici Hormon) Nedir?
TSH (Tiroid Serbestleştirici Hormon), beyindeki hipofiz bezinden salınan bir hormondur. Bu hormon, tiroid bezini uyararak bezin tiroid hormonlarını salgılamasını sağlar.
TSH Yüksekliği Neden Olur?
Normalde vücuttaki tiroid hormonu döngüsü şu şekildedir: TSH’ın artması beynin tiroid bezinden daha fazla hormon salgılamasını istediği anlamına gelir. Eğer tiroid bezinin salgıladığı tiroid hormonları yetersiz kalırsa vücutta TSH artar ve tiroid bezi daha fazla çalışır. Böylece vücuttaki tiroid hormonları da artmış olur. Eğer tiroid hormonları fazla artarsa tiroid bezinden hormon salınımını azaltmak için hipofiz bezinden salınan TSH azalır. Kısaca TSH vücuttaki tiroid hormonu dengesini sağlar. Kan testleriyle bakılan vücuttaki TSH miktarının normal değeri 0.4-4.2 mU/L olarak belirtilmiştir. Sağlıklı bir kişide bu değerlerin dışında bir sonuç alınması durumunda genelde tiroid hastalıklarından şüphelenilir.
TSH Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
TSH yüksekliği tek başına hastalık belirtileri yapan bir durum değildir. Genelde tiroid bezinin az çalıştığını gösterir ve çok önemli bir bulgudur. Bazen de vücuttaki tiroid hormon miktarından bağımsız olarak TSH artar ve ardından tiroid bezinin fazla çalışmasına sebep olarak kanda tiroid hormonlarının aşırı yükselmesine sebep olur. Yani kanda TSH düzeyinin yüksek çıkması durumunda tiroid hormonları iki farklı şekilde bulunabilir. Birinci durum TSH’ın yüksek T3, T4’ün düşük çıktığı durumdur ve en sık karşılaşılan budur. Bu sonuç tiroid yetmezliği (hipotiroidi) göstergesidir. İkincisiyse TSH’ın yüksek, T3,T4’ün yüksek çıktığı durumdur ve daha nadir görülür. Bu sonuç hipertiroidi göstergesidir. Yani TSH yüksek çıktığında bazı hastalar hipotiroidi, bazı hastalar hipertiroidi bulguları gösterir.
Her iki test sonucunda hastadaki belirtiler neredeyse birbirine zıttır.
TSH yüksek, T3,T4 düşük hastalarda belirtiler:
Hipotiroidi belirtileri mevcuttur.
- Halsizlik, yorgunluk
- Üşüme
- Saç dökülmesi
- Kabızlık
- Kilo alma
- Nefes darlığı
- Çok ağrılı adet görme (menoraji), adet düzeninin bozulması
- Uyuşma hissi
- İşitme kaybı
- Konsantrasyonda bozulma
- Unutkanlık
- Kuru cilt, el ve ayakların soğuk olması
- El, yüz ve ayakta şişlik
Hipotiroidi şüphesi için bu belirtilerin hepsinin görülmesi gerekmez.
TSH yüksek, T3,T4 yüksek hastalarda belirtiler:
Bu test sonucunun sebebi genelde iyi huylu olan hipofiz tümörleridir. Hipertiroidi belirtilerinin yanında bu hastalarda görme bozukluğu ve baş ağrısı da eşlik edebilir.
- Taşikardi (kalp atım hızının artması)
- Titreme
- Terleme
- Kolay yorulma
- İshal
- Kilo kaybı
- Saç dökülmesi
- Sıcağa dayanıksızlık
- Sıcak ve nemli deri
- Çabuk sinirlenme
Hipertiroidi şüphesi için bu belirtilerin hepsinin görülmesi gerekmez.
TSH Yüksekliği Yapan Hastalıklar Nelerdir?
Kanda TSH yüksekliğini en sık yapan durumlar:
Hipotiroidi: TSH yüksekliği yapan başlıca sebeptir. Hipotirodi, tiroid bezinin az çalışması sonucu vücuttaki tiroid hormonlarının azalmasıdır. Tiroid bezinin yetersiz hormon salınımı yapmasına sebep olan hastalıklar: Hashimoto Hastalığı, tiroiditler (tiroidin iltihabı), tiroid ameliyatı, iyot eksikliği, aşırı iyot alımı, bazı ilaçlar (lityum, antitroid ilaçları, perklorat, dopamin), radyoaktif iyot tedavisi ve doğumsal hipotiroidi olabilir.
Hashimoto Hastalığı: Hipotiroidinin en sık sebebidir. Kadınlarda erkeklere oranla sık görülür. Kronik bir tiroid iltihabıdır. Ailesinde hashimoto veya başka bir otoimmun hastalık olanlarda Hashimoto görülme riski fazladır.
Tiroiditler: Tiroid bezi iltihabı bezin çalışmasını bozarak hipotiroidiye sebep olabilir. Tiroiditlerde boyunda bezin olduğu yerde ağrı ve hassasiyet vardır. Ateş de görülebilir. Sıklıkla yeni doğum yapmış kadınlarda görülen tipinde ağrı yoktur.
Tiroid ameliyatları: Tiroid bezinden parça çıkarıldığı ya da bezin tümden alındığı ameliyatlar sonrasında kanda tiroid hormonu miktarı düşer.
İyot eksikliği: İyot tiroid hormonu yapımında kullanılır ve eksikliğinde hipotiroidi olur. Vücudumuz iyot üretemez bu sebeple her gün yeterli miktarda iyodun su ve besinlerle alınması gerekir. Aşırı iyot alımı da özellikle Hashimoto Hastalığı olanlarda tiroid hormonu üretilmesini engeller. Yani iyodun hem eksikliği hem de fazlalığı tiroid yetmezliği yapabilir.
Radyoaktif iyot tedavisi: Bazı hipertiroidi hastalıklarının tedavisinde kullanılan radyoaktif iyot tedavisi tedavisinden sonraki birkaç ayda hipotiroidi görülebilir. Ayrıca kanser tedavisi amacıyla baş ve boyun bölgesine radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanması tiroid yetmezliği yapabilir.
Doğumsal Hipotiroidi: Doğumsal hipotiroidinin en sık sebebi annenin gebelik döneminde yetersiz iyot alımıdır. Bebeklerde doğumdan sonra topuktan bakılan kanda TSH ölçümü ile anlaşılır. Tanı koyulmasının ardından hızlıca tedaviye başlanmalıdır çünkü çocuklarda hipotiroidi boy kısalığından zeka geriliğine kadar pek çok bozukluğa sebep olabilir.
Hipofiz adenomu: Genellikle iyi huylu olan bazı hipofiz tümörleri aşırı TSH salgılarlar. TSH’ın fazla olması tiroid bezinin de fazla çalışmasına dolayısıyla kanda tiroid hormonlarının artmasına sebep olur. Artan tiroid hormonları sebebiyle vücutta hipertiroidi belirtileri görülür.
Tiroid Teşhisi
Fizik Muayene: Hekiminiz şikayetlerinizi dinledikten sonra tiroid bezini muayene edebilir. Tiroid bezi genelde boynun ön tarafında, soluk borusunun önünde, iki lobu olan bir organdır. Ortalama 20 gr ağırlığındadır. Tiroid bezi muayenesinde hasta başını hafifçe öne doğru eğer. Hekim, parmakları ile tiroid bezini muayene eder. Eğer tiroid muayenesinde guatr saptanırsa yapılacak şey ileri testlerle bu büyümenin sebebini saptamaktır. Guatr, tiroid bezinin normalden büyük oluşuna verilen isimdir. Tiroid bezi normal olarak dışarından bakılarak görülmez. Erkeklerde boyuna dokunma ile de hissedilemeyebilir, ancak kadınlarda çoğunlukla hissedilir. Tiroid bezinin büyümesi bezdeki nodül veya nodüllere bağlı olabileceği gibi bazı durumlarda bezin tümden büyümesi sebebiyle de olabilir.
Normalde tiroid bezine dokunulduğunda hasta ağrı hissetmez. Muayene esnasında ağrı hissedilmesi durumunda akla tirodit, yani tiroid iltihabı gelebilir.
Eğer tiroid bezi fazla büyümüş ise bazen Pemberton Belirtisi denen bir belirti ortaya çıkar. Hasta her iki kolunu yukarı kaldırıp başını arkaya attığında nefesi daralır. Yine bazı hastalıklarda tiroid bezi fazla büyükse hekim steteskop ile tiroid bezini dinler.
- Kan tahlilleri: TSH, Total ve serbest T3, Total ve serbest T4, rT3, anti-TPO antikoru bakılır.
- USG: Boyun bölgesinden bakılan ultrasonografide bezde büyüme olup olmadığı, nodül varlığı, bezin kanlanma durumu incelenir.
Daha ileri inceleme için:
- TRH testi: TSH yüksekliğinin hipofiz kaynaklı olup olmadığını anlamak için kanda bakılan bir testtir.
- Radyoaktif İyot Uptake (RIU) Testi: Bu testin yüksek veya düşük çıkması, TSH yüksekliği yapan hastalıkların ayrımı konusuna yardımcı olur.
- Tiroid Sintigrafisi
- Tiroid İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi
- Tiroid hastalığı teşhisinden sonra hekim tam kan sayımı, kolesterol, LDL, trigliserit, karaciğer testleri ve EKG testlerini isteyebilir.
TSH Yüksekliği Tedavisi
TSH yüksekliği, bu yüksekliğin sebebine göre tedavi edilir. TSH, genelde tiroid bezinin az çalışması ya da hipofizin bir tümörü sebebiyle fazla TSH üretilmesine bağlı olarak artar. Tedaviler bu iki sebebi ortadan kaldırmaya yöneliktir. Tiroid bezinin az çalışmasına bağlı durumlarda tedavi medikaldir. Hipofiz bezindeki adenoma bağlı TSH yüksekliğinde ise tedavi transfenoidal mikrocerrahi ile tümörün alınmasıdır.
TSH Yüksekliği Tedavi Edilmezse
Eğer TSH yüksekliği tiroid yetmezliğine (hipotiroidi) bağlı oluşmuşsa:
- Kalp hastalıkları ve yüksek tansiyon: Hipotiroidi, küçük tansiyonda artış sebebi olabilir. Ayrıca tedavi almayan kişilerde damar sertliği (ateroskleroz) riski artmıştır.
- Solunum yavaşlar ve uykuda kısa süreli solunum durması yani apne yaşanabilir.
- Kansızlık (anemi), hipotiroidili hastalarda artış göstermiştir. Hipotiroidi tedavisi ile düzelir.
- Mide, bağırsak hareketleri yavaşladığı için kilo alımı ve kabızlık şikayetleri artar.
- Depresyon, hipotiroidide sık görülür.
Hipofiz tümörü kaynaklı durumlarda ise mikrocerrahi ile tümör çıkartılmazsa zamanla boyutu artan tümör beynin diğer bölümlerine bası yaparak çeşitli problemlere sebep olabilir. Görme bozuklukları, ani baş ağrısı ve şok, tedavi almayan hastalarda görülmesi muhtemel belirtilerdir. Ayrıca hipofiz bezinin fazla TSH salgılaması sonucu tiroid bezi de fazla çalışır ve kandaki tiroid hormon (T3, T4) miktarı artar. Bu da vücutta hipertiroidi belirtilerinin görülmesine sebep olur.
TSH Yüksekliğine Ne İyi Gelir?
TSH yüksekliği tek başına yiyecekler ile tedavi edilmez. Ancak doğru beslenme ile belirtiler en aza indirilebilir. Eğer iyot eksikliğine veya fazlalığına bağlı bir tiroid yetmezliği varsa doktorunuzun talimatları doğrultusunda günlük olarak besinlerle aldığınız iyotu ayarlamanız faydalı olacaktır. Hipotiroidi sebeplerinden olan çinko ve selenyum eksikliği de giderilmelidir. Bunun için selenyumdan ve çinkodan zengin ton balığı, yumurta, nohut, ıspanak, kırmızı et ve tavuk gibi ürünlerin tüketilmesi faydalıdır.
TSH Yüksekliğine Ne İyi Gelmez?
Eğer TSH yüksekliği tiroid yetmezliğine bağlı gelişmiş ise besinlerle yetersiz veya fazla iyot alınmamalıdır. Proteinden fakir, karbonhidrattan fazla zengin besinlerle beslenme önerilmez. Soya, tiroid hormon ilaçlarının emilimini bozduğundan ilaçlarla birlikte soya tüketilmemelidir.
TSH Yüksekliğinde Kullanılan İlaçlar
Levotiroksin: Hipotiroidiye bağlı TSH artışının tedavisinde genelde tiroid hormonu takviyesinde kullanılan preparattır.
Gebelerde TSH Yüksekliği
Gebelerde tespit edilen TSH yüksekliğinin en sık sebebi tiroid yetmezliğidir. Genç kadınlarda tiroid hastalıkları sık görülür. Bu tiroid bozuklukları gebelik döneminde fark edilip tedavi edilmezse anne ve bebek için sorunlara sebep olabilir. Tiroid hastalığı olmayan bir kadında gebelik esnasında tiroid hastalıkları ortaya çıkabilir. Bunun en sık sebebi gebenin yetersiz iyot alımıdır. Ancak zamanında uygun tedavi ile anne ve bebekte meydana gelebilecek sebeplerin önlenmesi mümkündür. Gerekli tedavinin sağlanamadığı durumlarda prematüre doğum, düşük, doğum sonrası bebekte hastalık görülmesi, çocuklarda ilerleyen dönemde zeka geriliği görülme riski artar.
Çocuklarda TSH Yüksekliği
Çocuklarda ilk TSH ölçümü doğumdan sonra alınan topuk kanından bakılır. TSH’ın yüksek çıkması durumunda test tekrarlanır ya da hemen tedaviye başlanır. Hipotiroidisi olan bebeklerde solunum sıkıntıları, dilin büyük olması, sarılık problemler erken dönemde görülebilir.
Tedavinin uygulanmaması durumunda ilerleyen dönemlerde çocuklarda büyüme, gelişme ve zeka gerilikleri görülebilir.
TSH Yüksekliği için Hangi Doktora Gidilir?
Herhangi bir sebeple yaptırdığınız kan testlerinden birinde TSH yüksekliği varsa, hipotiroidi veya hipertiroidi belirtileri gösteriyorsanız doktora başvurunuz. Tiroid hastalıkları için ilgili bölüm hastanelerin Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları bölümüdür. Eğer çevrenizdeki hastanelerde bu bölüm yoksa İç Hastalıkları (Dahiliye) bölümüne de başvurabilirsiniz.
Tsh yüksekliği ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
TSH yüksekliği nasıl düşürülür?
TSH yüksekliğinin tedavisi için altta yatan sebebin bilinmesi gerekmektedir. Eğer bu yükseklik bir hipofiz bezi tümöründen kaynaklanıyorsa tedavisi mikrocerrahidir. Hipofiz bezi kaynaklı sorunlar nadir görülür. TSH yüksekliği yapan en sık sebep tiroid yetmezliğidir. Hipotiroidinin pek çok sebebi vardır. En sık sebebi Hashimoto Hastalığıdır ve tedavisi tiroid hormonu içeren ilaçlardır.
TSH yüksekliği kilo yapar mı?
TSH yüksekliği hem kilo alımına hem de zayıflamaya sebep olabilir. TSH yüksekliğinin altında yatan sebep tiroid yetmezliği ise (T3, T4 düşük) hastanın metabolizması yavaşladığı için kilo alımı gözlenir. Eğer TSH yüksekliği hipofiz kaynaklıysa hastada hipertiroidi belirtileri olur. Hipertiroidi metabolizmayı hızlandırır böylece hastalar zayıflar.
TSH yüksekliği gebeliğe engel mi?
TSH yüksekliği tiroid hormon miktarında bir problem olduğunun göstergesidir. Eğer kadındaki tiroid hormon miktarları çok düşükse bu durum gebe kalmayı engelleyebilir. Gebelik oluşması durumundaysa düşüğe, ölü doğumlara sebep olabilir. Tiroid hormonlarının fazla yüksek olması durumundaysa gebelik esnasında kadında çarpıntı, terleme, kilo alamama, bebek gelişiminde sıkıntılar görülebilir.
Gebelikte TSH yüksekliği bebeği etkiler mi?
Gebelikte TSH yüksekliğinin en sık sebebi gebenin yetersiz iyot alımı sonucu oluşan tiroid yetmezliğidir. Gebede bakılan testlerde TSH yüksek, T3, T4 genelde düşük bulunur. Bu durum bebeğin anne karnındaki gelişimi için oldukça sakıncalıdır. Gerekli tedavinin sağlanamadığı durumlarda prematüre doğum, düşük, doğum sonrası bebekte hastalık görülmesi, çocuklarda ilerleyen dönemde zeka geriliği görülme riski artar. Ancak zamanında uygun tedavi ile anne ve bebekte meydana gelebilecek sebeplerin önlenmesi mümkündür.
TSH yüksekliğinde neler yenmemeli?
Eğer TSH yüksekliği T3, T4 düşüklüğü ile seyrediyorsa yani bir tiroid yetmezliği durumu varsa kişilerin iyot alımı düzenlenmelidir. Besinlerle alınan iyot miktarının yetersiz veya çok fazla olması bu tabloya yol açabilmektedir. Eğer kişide iyot alımı düşükse iyotsuz tuzlar yerine iyot içeren tuzlar tercih edilmelidir. Proteinden fakir, karbonhidrattan fazla zengin besinlerle beslenme önerilmez.
TSH yüksekliği adet düzensizliği yapar mı?
TSH yüksekliği tiroid hormon miktarındaki bir bozukluğun göstergesidir. Tiroid hormon bozukluklarında ağrılı adet görme, adet düzensizliği ve adet kanamasının fazla olması gibi belirtiler olabilir.
TSH yüksekliği guatr yapar mı?
Evet. Guatr, tiroid bezinin normalden büyük oluşuna verilen isimdir. TSH, tiroid bezini çalışması ve hormon üretmesi için uyarır. Kanda TSH miktarı arttığında tiroid bezi daha fazla çalışabilmek için büyür.
TSH yüksekliği baş ağrısı yapar mı?
TSH yüksekliği hipotiroidi ya da hipertiroidi ile birlikte görülen bir bulgudur ve bu iki hastalık sebebiyle kişilerde baş ağrısı görülebilir. Bu durum TSH’ın etki ettiği tiroid bezi ile ilişkili bir durumdur. Ancak TSH yüksekliği sebeplerinden biri olan hipofiz bezi tümörlerinde(genellikle iyi huyludur), tümör bulunduğu yerde büyüyüp çevresine bası yaptığında ya da kanadığında buna bağlı bir baş ağrısı da görülebilir. Hipofiz tümörleri nadir görülürler.
TSH yüksekliği uyku yapar mı?
Aşırı uyku bir tiroid yetmezliği(hipotiroidi) belirtisidir. Tiroid hormonları azaldığında kişide halsizlik, yorgunluk, aşırı uyku hali gibi belirtiler sık görülür. Tiroid hormonları azaldığında beyinde yer alan hipofiz bezi TSH salınımı yaparak tiroid bezini daha fazla hormon üretmesi için uyarır. Tiroid bezinin yetersiz çalıştığı durumlarda kandaki TSH miktarı da artar. Yani kişideki aşırı uyku hali TSH yüksekliğinin bir sonucu olmasa da kan testlerinde TSH yüksek bulunur.
TSH yüksekliği için TSH değeri kaç olmalıdır?
TSH için normal değerler 0,4-4,2 mU/L aralığındadır. Bu aralığın üstüne çıkan değerler TSH yüksekliği olarak değerlendirilir.