Greft

Greft Nedir?

Greft; vücudun bir bölümünden alınan sağlıklı kemik, cilt, böbrek, karaciğer gibi dokuların, hastalık veya farklı sebeplerde kaybedilen başka bir doku yerine cerrahi olarak taşınması işlemidir. Örneğin, deri grefti vücudunun bir kısmı yanık, yaralanma veya hastalık nedeniyle koruyucu cilt tabakasını kaybeden hastalara uygulanabilmektedir.

Greft ameliyatı ile aktarılan greft dokular, kendine ait kan dolaşımına sahip değildir ve vücuttaki bir alandan diğerine ya da bir canlıdan başka bir canlıya taşınabilir. Bu dokular nakledildiği alandaki damarlar tarafından beslenirken, eğer taşınan doku kan akımı bozulmadan aktarılıyorsa o dokuya flep denilmektedir.

Greft Çeşitleri

Vücut çoğu kırık, kesik, yara veya farklı hasarlarını kendi kendine iyileştirme kabiliyetine sahiptir. Fakat bazı hasarlar veya yaralar doğal olarak iyileşemeyecek kadar derin, büyük ve ciddi olabilir. İşte böyle durumlarda bu hasarın iyileştirilmesi için greft işlemi bir çözüm oluşturmaktadır. Günümüzde greft nakli, en çok deri greftleme de kullanıldığı için, bu işlem greft kelimesi ile özdeşleşmiş gibidir. Oysa birçok greft türü bulunmaktadır. En çok uygulanan greft çeşitleri şu şekilde sıralanabilir;

Deri grefti: Eğer yanık, yaralanma veya ameliyattan kaynaklı cilt hasarı dikişlerle tedavi edilemeyecek kadar büyükse deri grefti yapılabilmektedir. Bu işlem sırasında hasar görmüş olan cilt tabakası çıkarılarak yerine sağlıklı bir cilt yaması yapılmaktadır. Sağlıklı cilt dokusu genellikle kol ya da bacaktan alınabilmekle beraber, vücudun başka bir alanından da aktarılabilir. Taşınan bu deri grefti, taşındığı yerde kan damarları tarafından beslenerek ciltle birlikte iyileşme sağlamaktadır.

Kemik grefti: Kemik grefti, hasarlı bir kemiğin iyileşmesi için çoğunlukla belin alt tarafından(pelvis kemiğinden) alınmakta olan ve bir kemikle uygulanan bir prosedürdür. Zaman içinde sağlıklı kemik grefti taşındığı alanda büyüyerek iyileşme sağlanmakta ve bu alanda hasar düzeltilmiş olmaktadır.

Tendon grefti: Ligament (bağ doku), kemik veya kıkırdağı bir arada tutan sert doku bantlarıdır ve yırtıldıklarında iyileşmezler. Dizdeki ön çapraz bağlar (ACL) hasar gördüğünde onarılması için diz çevresi kasları kirişlerinden greftler elde edilir. Bu greftler ön çapraz bağlarda bulunan yapışma yerine açılmakta olan kemik tünellerine uyacak gerginlikte yerleştirilirler. Böylelikle o alanın iyileşmesi sağlanır.

Koroner arter bypass grefti: Koroner arterde tehlikeli olabilecek bir tıkanıklık ya da daralma varsa, koroner arter bypass greft yapılması gerekebilir. Bu işlemde genellikle bacaktan çıkarılan bir damar sorunlu bölgenin her iki tarafındaki artere bağlanmaktadır.

Diş eti grefti: Sakız grefti olarak da bilinen diş eti grefti, diş etleri hasar gördüğünde veya çekildiğinde açığa çıkan diş köklerine uygulanır. Diş etlerini iyileştirmek ve dişleri korumak için sağlıklı dokularla greft aşılaması yapılması gerekir. Bu greftler genellikle ağız çatısından veya bir donörden elde edilebilirken, ayrıca bağ dokusu grefti ya da kemik grefti de uygulanabilir.

Kornea grefti: Kornea grefti, korneanın tüm kalınlığının (penetran keratoplasti) çıkarılmasını içeren ve bir donörden alınan kornea ile değiştirildiği bir nakil operasyonudur. Bu donör kornea, ölen bir kişinin sağlıklı gözünden alınarak uygulanır.

Sinir grefti: Sinir greftleri, vücuttaki hasarlı sinirleri yeniden yapılandırmak için kullanılan sinir veya sinir benzeri materyallerden yapılır. Tek başına dikişlerle onarılamayan bir sinir boşluğu olduğunda grefte ihtiyaç duyabilir.

Kozmetik cerrahi greftleri: Kozmetik greftlerin birçok türü vardır. Örneğin, kellik tedavisi için saç greftleri kullanılabilirken bu işlemi öncesi greft hesaplama işlemi yapılır. Bunun yanında fazla yağ hücrelerini vücudun bir bölgesinden alıp başka bir yerine transfer edildiği yağ grefti yapılabilir (yüz gerdirme veya göğüs büyütme).

Bu greft türlerinde, gereken greftler farklı kaynaklardan elde edilebilir. Kaynaklarına göre de 4 çeşidi bulunmaktadır. Bu çeşitler şunlardır;

• Otogreft: Bu greft türünde, greft kişinin kendi vücudundan alınarak yapılır.
• Allogreft: Bu türde doku veya kemik bir donörden veya doku bankasından alınır.
• Ksenograft: Bazı hayvanlardan alınan doku greftlerinin kullanılmasıdır.

Greft Neden Yapılır?

Birçok türü olan greft operasyonun yapılmasının birçok nedeni olabilir. Farklı nedenlerde hasar görmüş cilt için uygulanan deri grefti en fazla uygulanan greft türüdür. Bunun yapılmasının nedenleri arasında şunlar bulunur;

• Enfeksiyon
• Yanık
• Venöz (varisli) ülserler
• Basınç ülserleri (yatak yaraları )
• Diyabetik ülseri
• Cilt kanseri
• Kontraktür (iyileşirken cilt çok gerginleştiğinde ve eklemlerin hareketini sınırladığında)
• Meme ucu ve areola rekonstrüksiyonu (onarımı)
• Vitiligo (deri hastalığı)

Deri grefti haricinde diğer greft türlerinin uygulanmasının nedenleri arasında şunlar bulunur;

• Kellik tedavisi için saç grefti
• Diş eti çekilmelerinde ve diş problemlerinde bağ doku ve diş eti grefti ya da kemik grefti
• Damar tıkanıklığı ve hasarı gibi nedenlerle damar grefti
• Estetik amaçlı iyileşme sağlamak için yağ grefti
• Sinir hasarında tedavi amaçlı sinir grefti
• Spor yaralanmalarında diz çapraz ön bağlar hasar gördüğünde tendon grefti
• Herhangi bir nedenle kornea hasarında kornea grefti

Greft Nasıl Yapılır?

Farklı artıları ve eksileri olan birçok greft türü vardır. Ve her türün kendine has özellikleri, teknikleri, avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Bu işlem ciddi bir ameliyat prosedürü ile yapılabilirken, bir klinikte lokal anestezi ile ayakta tedavi prosedüründe uygulanabilmektedir. Bunun yanında kişinin eğer kendi vücudundan alınan bir greftle işlem yapılacaksa, iki aşamalı ameliyat yapılmasına ihtiyaç duyulur. Çünkü ilkinde greft alınırken, ikinci operasyonda aşılanması gereken yere yerleştirilir.

Yapılan greft naklinin komplikasyonları arasında enfeksiyonlar, kanamalar, pıhtı oluşması, nefes almada güçlük, işlem başarısızlığı sayılabilir. Greft yapılan alanın iyileşmesi zaman alabilirken, iyileşme süresi boyunca bu alanın korunmasında hassasiyet gösterilmelidir. Bunun yanında yapılan işlem her zaman başarılı olmayabilir. Bazen deri greftleri yapıldıktan sonra vücut tarafından kabul edilmez ve çıkarılması gerekebilir. Ayrıca damar greftleri gibi bazı greft türlerinde aşılanan greft, zaman içinde yıpranır ve işlemin tekrarlanması gerekebilir. Yapılan greft işlemi şayet başarısız oldu ise yenilenmesinin gerekli olup olmadığı veya farklı bir yaklaşıma ihtiyaç olup olmadığı konusuna karar verilmelidir.

Greft Kimlere Yapılamaz?

Her greft türünün kendine has riskleri vardır. Dolayısıyla bu tedavi yönteminin kişi için uygun olup olmadığı, kişinin genel sağlık durumu ve bu işlemin yapılmasını gerektiren koşul ile alakalı olarak değişir. Genel itibari ile greft işlemi şu koşullarda uygulanmaz;

• Küçük bebeklerde
• 60 yaşın üzerindekilerde
• Yüksek tansiyon, kas gevşetici ve insülin gibi ilaçların alınmasını gerektiren kronik hastalıkları olanlarda 
• Sigara içenlerde 
• Kanser hastalığı devam edenlerde 
• Aktif enfeksiyon bulunanlarda
• Zihinsel ve psikolojik sağlığı yerinde olmayanlarda

Greftler genellikle uzun vadeli etkiler için yapılır. Mesela bir deri grefti, büyük alan yanığı olan ağır vakalarda yüzeyden sıvı ve protein kaybını önleyerek hayat kurtarabilir. Greft ayrıca enfeksiyon oluşmaması için bakterilere dayanıklı bir kaplama sağlamaktadır.