İçe Basma

İçe basma yürüme veya koşma sırasında her iki ayak uç kısmının içe gösterecek şeklinde pozisyon almasıdır. Halk arasında “Güvercin yürüyüşü” olarak da bilinmektedir. Bu sorun genellikle çocukların yürümeye başladığı dönemde (12. aydan itibaren) ortaya çıkmaktadır. Bazı durumlarda yetişkinlikte de içe basma sorunu devam etmektedir. Özellikle kısa mesafe koşucularında ve futbolcularda problem yaratmayacak derecede içe basma vakalarına rastlanmaktadır.

Bu durum karşısında aileler endişeye kapılabilmektedirler. Özellikle bu endişenin temelinde çocuklarda geç kalınmış bir sakatlığın olabileceği şüphesi vardır. Bu nedenle çocukların ortopedi kliniklerine en sık getirilme nedenlerinden birisi de içe basmadır.

Çocuklar içe basma durumunda sadece yürüme ya da koşma sırasında farklı pozisyon almaz, ayrıca otururken, uzanırken veya yatarken de içe basmaya has birtakım pozisyonlar alırlar. Kız çocuklarında daha sık görülen içe basma, ayak deformitesi (şekil bozukluğu) olarak kabul edilmez. Genelde kalça ve kaval kemiğinin açısal farklılıklardan kaynaklanan bir kliniktir. Genel olarak tedavi gerektirmeyen ve zamanla kendiliğinden düzelebilen bir ortopedik durumdur. Zamanla düzelmeyen nadir vakalarda takip ve tedavi önemli olmaktadır.

İçe Basma Belirtileri

İçe basmanın belirtileri genelde nedenleri ile paralellik gösteren patolojik yürüme tipidir. Çoğunlukla ciddi belirtileri olmayan bir ortopedik problemdir.

 İçe basmanın en sık görülen belirtileri şunlardır: 

• İçe basma yaşayan hastaların ayak uç kısımları içe dönük bir pozisyondayken, diz kapakları arasındaki mesafe daralmıştır. Özellikle yürüme anında diz kapakları içe doğru dönmektedir (şaşı patella).

• Çocuklar gün sonunda veya yatma vakitlerinde ayak ağrısı ya da genel bir yorgunluktan şikayet edebilir.

• Çocuklar otururken dizlerini büküp, ayaklarını yana doğru açtıkları ve yukarıdan bakıldığında “W” harfine benzer bir pozisyon sergilendikleri görülür.

• Çocuklar hızlı yürüdüklerinde veya koştuklarında anatomik olarak farklı görünürler.

• Özellikle ayak bileğinin diz eklemine göre içe doğru dönük olduğu durumlarda (mediyal tibiyal torsiyon) çocuklar koşarken tökezler veya düşebilir.

• Ayağın birinci ve ikinci parmağı arasındaki boşlukta artış görülür.

• Ayak tabanları “C” harfi şeklinde olduğundan hastaların küçük parmak kemiğinde (5. metatars) belirginlik artmıştır.

• İçe basma kliniğine topuk kemiğindeki eğrilikler eşlik edebilir.

• İçe basan ayakların iç kısımlarındaki deri yüzeyinde kırışıklıklar görülebilir.

• Ayakkabıların iç tarafında ve arka iç bölümünde aşınmalar görülür. 

İçe Basma Nedenleri

İçe basma; ayakların, normalde yere basarken düz karşı yöne bakması gerekirken, içe doğru bakmasıdır. Çocuklarda içe basma üç ana fiziksel sorundan kaynaklanır ve çocukların bu üç sorunu da aynı anda deneyimlemesi mümkündür. Bu fiziksel bozuklukların her biri çocukların ailesinde de olabilir. Bu sorunlar gelişimsel veya genetik problemlerden kaynaklandığından ötürü önlenmesi mümkün olmayabilir.

18 aylık ve daha küçük olan çocuklarda, ayağın ön bölümünün içe doğru dönük olması çok sık görülmektedir. Bu durumun tıp dilindeki adı Metatarsus adduktus olarak geçer ve çocuklarda görülen ayak problemleri arasında sıklığı artmaktadır. Bu durum bebeğin anne karnındaki pozisyonundan kaynaklı gelişimsel bir şekil bozukluğu olduğu düşünülmektedir.

Fasulye şeklinde eğrilik her iyi ayakta da görülür ama sol ayakta daha belirgin olur ve genellikle aileler tarafından bir yaş civarında farkedilir. Bu çocuklarda 18 aylıktan itibaren içe basma kendiliğinden ortadan kalkmaktadır.

18 aylıktan 3 yaşına kadar olan sürede fark edilen içe basmanın en sık nedeni ise mediyal tibial torsiyondur (kaval kemiğinin içe dönmesi). Çocuklarda normal anatomik düzen içinde kaval kemiği dışa doğru açı alarak gelişimini tamamlarken burada ise kaval kemiğinin içe doğru dönmesi söz konusudur. Bu çocuklarda ayak bileği dizin pozisyonuna göre içe doğru dönüktür. Genellikle çocuklarda 18. aydan itibaren gelişen içe basarak yürümenin en sık nedenidir. Bu çocuklarda sık sık tökezleme ve düşme şikayetleri yaşanır. Ayrıca bu çocuklar, oturacakları zaman ayaklarını altına alarak otururlar. Vakaların yüzde 95’i 5 yaşına geldiğinde kaval kemiği dışa doğru dönüşümünü ve büyümesini tamamlayarak normal fiziksel yapısını alır. Böylece içe basma şikayeti ortadan kalkar.

3 yaşından 8 yaşına kadar olan çocukluk döneminde farkedilen içe basmanın en sık nedeni uyluk kemiğinin pozisyonudur. Uyluk kemiğinin kalça kemiği ile eklemleştiği yer ile diz bölgesindeki eklemleştiği yer arasındaki açının normalden büyük olmasıdır (femoral anteversiyon). Çocuklar yürüdüğünde özellikle önden bakıldığında diz kapakları birbirine doğru baktığı bir pozisyondadır (şaşı patella). Bu çocuklar oturduklarında bacaklarını klasik “W” pozisyonunda tutarlar. Genelde çocuklarda koşma ve yürümede zorluk yaşayabilirler. Vakaların neredeyse tamamı 10 yaşına gelmeden şikayetlerinden kurtulmaktadır.

İçe Basma Teşhisi

Çocuklarda içe basma kolay fark edilmeyebilir ya da bazen de açık bir şekilde erken dönemde aileler tarafından ayırt edilebilir. Fark edildikten sonra çocuklar aileleri tarafından telaş içinde doktor muayenesine getirilir. Ortopedi kliniklerine içe basma şikayeti ile getirilen çocuk sayısı fazladır.

Doktorlar, çocukların ayaklarını ve yürüyüşünü dikkatli bir şekilde gözlemleyerek olası nedenleri teşhis etmeye çalışır. Çocukların diz ve ayak bileği eklem hareket genişlikleri ölçülür.

Ölçümler şu teknikler ile tek tek muayene edilir:

Kalça öne dönüklük açısı, çocuklar yüzüstü pozisyonda iken dizlerin dik açı şeklinde (fleksiyon) içe ve dışa doğru dönüş açısı değerlendirilir. Bebeklerde normal içe dönme açısı 40 derece iken çocuklar büyüdükçe bu açı 50 derece olarak ölçülür. Uyluk kemiğinin içe dönme açısı 80 derecenin üstünde ise femoral anteversiyon (uyluk kemiğinin öne doğru açılanması) kabul edilir.

Uyluk ayak açısı normal değeri 15 derece dışa doğru dönüşlü olmasıdır. Bu açının azalması çocuklarda mediyal tibial torsiyon (kaval kemiğinin içe doğru dönmesi) varlığına işaret eder.

Topuk orta hat çizgisi ile çocukların ayak tabanı değerlendirilir. Ayak tabanından çekilen çizgi normal anatomisi olan çocuklarda ikinci veya üçüncü parmakların ortasından geçer. Metatarsus adduktus durumunda yani doğuştan çarpık ayak durumunda bu çizgi dördüncü veya beşinci parmak arasından geçer. Bu sayede çocuklarda içe basmanın teşhisi konulur. 

İçe Basma Tedavisi

Hafif veya orta şiddetteki içe basma vakalarında, çocuklara herhangi bir tedavi uygulanmadan düzenli yapılan yıllık kontrollerle takip edilir. Zamanla kemikler kendi kendilerine uygun bir pozisyona gelerek içe basma sorunu ortadan kalkmaktadır. 

Ciddi metatarsus adduktus (doğuştan çarpık ayak) vakalarında tek ya da her iki ayağa birden alçı tedavisi verilir. Alçı uygulaması 6 aylıktan itibaren çocuklara uygulanır. Yapılan alçı sayesinde çocukların uyluk veya kaval kemiğinin yürümeye başlamadan önce doğru pozisyonda gelişmesi sağlanmaya çalışılır. Doktorlar bebeklerin kemiklerinin doğru yönde gelişmesine yardımcı olması için içe basma egzersizlerini ailelere gösterebilir. 

İçe basma tedavisinde bilimsel yapılan araştırmalar neticesinde egzersizlerin, ortopedik ayakkabı, tabanlık veya cihazların tedavide yararlı olduğu gösterilmemiştir. Buna rağmen egzersizler ile uyluk ve kaval kemiğimin içe dönüş gücü azaltılmaya çalışılır. Çocuklara geriye doğru yürüme, merdiven çıkma, yokuş tırmanma ve çömelme egzersizleri belli bir program dahilinde verilmektedir.

Genel olarak 9 veya 10 yaşına kadar gerçek anlamda çocuklarda bir iyileşme olmadıysa, kemikleri normal anatomik pozisyona getirmek için cerrahi yöntem uygulanır.

İçe Basma Tedavi Edilmezse

İçe basma genellikle başka bir sağlık sorununa neden olmaz. Çocukların yürümesi ve koşması etkilenebilir, bu da çocukların spor yapmasına, dans etmesine veya başka aktiviteler ile uğraşmasına olumsuz etki yapabilir.

Çocuklar, kendilerinde olan içe basmanın bilincinde olabilir. Bazen arkadaş ya da akranları tarafından alay konusu olabilirler. Aileler, çocukları ile bu durumun geçici olduğu konusunda karşılıklı bir iletişim kurmamış ise çocukların arkadaş çevresi ile yaşadıkları olumsuz durumlar çocukların duygusal anlamda zorlukla karşılaşmasına sebep olmaktadır

İçe Basma İçin Ne İyi Gelir?

• Çıplak ayak ile yere basmak çocuklarda ayak bölgesindeki kasların gelişimine olumlu etki yaparak içe basma sorununu erken dönemde iyileşmesine yardımcı olabilir

• Aileler çocukların ayak gelişimini yakından takip etmelidir

• Kalçanın dışa doğru dönmemeye karşı esnekliğini uyarmak için egzersizler yapılmalıdır. 

• Özellikle bale ve paten kalçanın esnekliğini artırmaya yardımcı olur.

• Ebeveynler, bu durumun kendiliğinden iyileşebileceğini bilmeli ve çocuklarına bu yönde telkinlerde bulunmalıdır.

• Çocukların oturma ve uyuma pozisyonları takip edilmeli ve doktorun tavsiye ettiği pozisyonlar ile yer değiştirilmelidir.

• Uyku pozisyonları için ayak bileklerine atel veya bandaj uygulaması yapılabilir.

• Ortopedik diye alınan ayakkabılar içinde ayak içe doğru dönmeye zorlanır ve bu da çocuklarda huzursuzluk veya ayakkabıyı giymemek için direnme geliştirir. Bu nedenle doktor tavsiyesi olmadan ayakkabı tercihi yapılmamalıdır.

İçe Basma İçin Ne İyi Gelmez?

• İçe basma sorunu yaşayan her çocuğa ortopedik adı altında satılan ayakkabıları zorla giydirmek

• Çocuklara yaşadıkları yürüme bozukluğunun geçici bir durum olduğu hakkında bilgi vermemek

• Çocukları spor faaliyetlerinden uzak tutmak

• Erken teşhis ve tedaviden uzak kalmak

• Özellikle ailesinde de içe basma problemi yaşayan çocukların doğumdan itibaren düzenli takibinin yapılmaması

• Düzenli uyku ve beslenmeden çocukların uzak kalması

• Düzenli doktor takibinin aksatılması

İçe Basma Ameliyatı

İçe basma vakalarında ameliyat tercihi çok nadir vakalarda uygulanmaktadır. Genellikle çocuklar 9-10 yaşına geldiklerinde içe basma problemleri sorunsuz bir şekilde düzelmektedir. Nadir durumlarda bu yaşlarda iyileşme sağlanamazsa kemikleri normal anatomik düzeni içinde hizalamak için cerrahi müdahale gerekli olabilmektedir.

Özellikle 5 yaşından büyük çocuklarda olan dirençli metatarsus adduktus (doğuştan çarpık ayak) vakalarında osteotomi uygulanmaktadır. Cerrahi müdahale sonrasında ayak düzeltilmiş pozisyonda alçıya alınır. Yaklaşık 2 ay sonra alçı çıkarılır ve ayak üstüne yük verilmeye 3. haftadan sonra (yürüme alçısı) başlanır. 

Bebeklerde içe Basma

İçe basma bebeklerde sık görülen ortopedik problemdir. Doktorların metatarsus adductus (doğuştan çarpık ayak) olarak adlandırdığı bu durum bebeklerin ilk 6 ayı doldurması ile ortadan kalkmaktadır. Özellikle yürüme çağında görülen içe basma vakalarında kaval kemiğinin içe fazla dönmesinden kaynaklanmaktadır. Bu çocuklar 5 yaşına geldiklerinde çok büyük bir oranda içe basma problemi kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Burada önemli olan nokta ise ebeveynlerin çocuklarını düzenli periyotlarla ve doktor kontrolünde takibidir.

Çocuklarda İçe Basma

Özellikle 3 yaşından sonra farkedilen içe basma nedeni ise uyluk kemiğinin diz ve kalça ile eklemleştiği hat üzerindeki açısal farklılaşmasıdır. Bu çocuklar çok sık bacaklarını altına alarak oturmakta ya da otururken bacakları “W” şeklini tutmakta ısrarcıdır. Genellikle çocuklar 10 yaşına gelmeden uyluk kemiğinin gelişimi normal anatomik pozisyonda sonlanır ve içe basma bu çocuklarda ortadan kaybolur. Bazı nadir durumlarda iyileşmeyen çocuklara cerrahi müdahale uygulanmaktadır. Cerrahi müdahale genellikle 14 ila 16 yaş arasında yapılmaktadır.

İçe Basma için Hangi Doktora Gidilmeli?

Genelde yürüme bozukluklarının tanı ve tedavisinde ortopedi ve travmatoloji bölümünden randevu alınması gereklidir. Bazı hastanelerin çocuk ortopedi ve travmatoloji şeklinde (pediatrik ortopedi) bölümleri vardır. Daha sonra uzman bir ortopedi doktoru tarafından muayene edilen her çocuğun yaşına ve altta yatan bozukluklara uygun tedaviler uygulanır.

• Çocuklarda gelişen şu belirtiler varlığında uzman bir doktor ile görüşülmesi gereklidir 

• Çocuklar, ayaklarının içe dönmesi ile “güvercin” şeklinde yürüyor ise

• Çocuklar, ayakları birbirine yaklaşık pozisyonda ya da bacakları düz şekilde iken yürüyemiyorsa

• Çocuklar, akranlarına göre daha fazla tökezliyor ya da düşüyor ise

• Çocuklar, “W” şeklinde bir pozisyonda oturmayı alışkanlık haline getiriyorsa (diz ve ayaklar iki tarafa yayılır)