Kalp Ameliyatı Nedir?

Kalp ile ilgili sorunlar her zaman ameliyat gerektirmez. Bazen yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar veya cerrahi olmayan prosedürler ile tedavi edilebilirler ancak kalp yetmezliği, koroner arterdeki kan akışını kısmen veya tamamen engelleyen plak birikmesi, kusurlu kalp kapakları, genişlemiş veya hastalıklı ana kan damarları (aort gibi) ve anormal kalp ritimleri gibi sorunları gidermek için kalp ameliyatı yapılması gerekir.

Kalp Ameliyatı Çeşitleri

Pek çok kalp ameliyatı türü vardır. En yaygın kalp ameliyatı prosedürler arasında şunlar bulunmaktadır;

Koroner Arter Bypas Greftleme (CABG)

Koroner arter bypas greftleme, en yaygın uygulanan kalp ameliyatı çeşitleri arasındadır. Bu işlem en fazla açık kalp ameliyatı tekniği ile yapıldığından, halk arasında açık kalp ameliyatı olarak da bilinmektedir. Bu işlemde vücudun başka bir yerinden sağlıklı bir arter veya toplardamar alınarak tıkalı olan damarla değiştirilir.  

Aort Cerrahisi

Aort, kanı kalpten taşıyan ve karın boyunca uzanan vücuttaki en büyük arterdir. Aort kapağı, sol tarafta aort ile kalbin alt odası(ventrikül) arasında bulunur. Kalpten kan akışına izin vermek için açılır ve ardından kanın kalbe geri akışını önlemek için kapanırken yaşanan problemler bu akışı engeller. Aortta oluşan problemleri onarmak veya değiştirmek için sıklıkla aort ameliyatı uygulanmaktadır.

Kalp Kapakçığı Onarımı veya Değişimi

Bu işlemde kalp kapağı ya onarılır ya da yapay bir kapakçık ile değiştirilirken, yapay kapakçık yerine domuz, inek ya da insan kalp dokusundan yapılmış biyolojik bir kapakçıkla değiştirebilir. Bu işlem düzgün çalışmayan aort kapağını onarmak veya değiştirmek için yapılan bir ameliyattır.

Transkateter Yapısal Kalp Cerrahisi

Bu işlemde kasık, uyluk, karın, göğüs, boyun veya köprücük kemiğinde bulunan kan damarları vasıtasıyla kalbe kateter adı verilen uzun, ince, esnek bir tüpün yönlendirilmesi yapılır.

Kalp Pili Yerleştirilmesi

Bu işlem, genellikle kalpte ritim bozukluğu olduğunda ilk tedavi seçeneğidir. İlaçlı tedavinin işe yaramadığı durumlarda kalp odalarına bağlayan tellerle göğüs veya karın derisinin altına bir kalp pili yerleştirilir. 

Atrial Fibrilasyon için Maze (Labirent) Yöntemi

Kalpteki elektrik sinyallerini kontrollü bir şekilde alt kalp odalarına yönlendirmek için yapılan bir yöntemdir. En yaygın ciddi ritim bozukluğu türü olan atriyal fibrilasyon tedavisinde kullanılır.

Anevrizma Onarımı

Kalp kasının atardamarında veya duvarında balon benzeri bir çıkıntı ve bunun getirdiği damar zayıflamasını onarmak için arterin veya kalp duvarının bir bölümünün yama veya doku ile değiştirilme işlemidir.

Transmiyokardiyal Revaskülarizasyon (TMR)

Bypass ameliyatı veya anjiyoplasti (stent) için aday olmayan hastalarda şiddetli anjina yani göğüs ağrısını hafifletmek için kullanılan bir prosedürdür. İşlem sonucunda hastalardaki göğüs ağrısında azalma görülür.

Koltukaltı Kalp Ameliyatı

Bebeklerin ve çocukların kalp kusurlarını onarmak için göğüs yerine koltuk altından kesi yapılarak uygulanan bir kalp ameliyatıdır. Bu işlem risk seviyesini indirirken çocukluk yaşlarında oluşabilecek cerrahi izlerin önüne geçer.

Pediatrik Kalp Ameliyatı

Bebeklerde kalp ameliyatı yapılması doğumsal olan genetik bir kalp kusurunu düzeltmek veya tedavi etmek için kullanılan bir cerrahidir. Bebek sağlığını riske atmayacak şekilde düzenlenir. İlerleyen dönemlerde yaşayabileceği sorunların da önüne geçilmiş olur.

Sol Ventrikül Yeniden Şekillenmesi 

Kalp krizinden sonra kalbe daha normal bir şekil veren ve kanı daha verimli bir şekilde pompalamasını sağlayan bir tekniktir. Bu teknik, ikinci kalp krizi riskini azaltır.

Yapay Kalp Nakli  

Yapay kalp ameliyatı; kalp nakli bekleyen ancak daha fazla beklemeye zamanı olmayan kalp hastalarına kalp fonksiyonunu ve kan akışını destekleyen mekanik bir cihazın nakledilmesi işlemidir. Yapay kalp, hayati fonksiyonların devamını sağlar ve kalple aynı görevi üstlenir.

Miyektomi / Miyotomi 

Büyümüş kalp duvarının bir bölümünü ortadan kaldıran cerrahi bir tedavi seçeneğidir. Büyümüş kalp duvarının oluşturduğu rahatsızlıkları sonlandırmak ve daha fazla hasara yol açmasını önlemek için tercih edilir.

Kalp Nakli

Son aşamada fonksiyonunu tamamen yitirmiş kalbin çıkarılarak yerine ölen bir donörden alınan sağlıklı bir kalbin naklinin yapılmasıdır. Kalp naklinin yapılabilmesi için doku ve kan uyumunun oluşması gereklidir. Zor bir ameliyattır ancak başarılı sonuç alınır ise hasta yaşamsal faaliyetlerine devam edebilir.

Kalp Ameliyatı Neden Yapılır?

Kalbin işlevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getiremediği durumlarda kalp ameliyatları tercih edilmektedir. Kalp ameliyatı zorlu bir süreç olduğu için öncesinde ilaçlı ve diğer tedaviler kullanılır. Bu tedavilerden sonuç alınmadığı takdirde hastanın yaşamsal faaliyetlerini sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmesi için kalp ameliyatı olması gereklidir.

Açık kalp ameliyatı gerektiren kalp sağlığı koşulları şunlardır;

• Amiloidoz (protein birikimi)
• Aort damarı hastalıkları
• Ritim bozukluğu
• Kardiyomiyopati (kalp kası işlevinin bozulması)
• Doğuştan kalp hastalıkları
• Koroner arter hastalığı (arter daralması veya tıkanması)
• Kalp yetmezliği
• Hipertrofik kardiyomiyopati (kalp kasının patolojik büyümesi)
• Perikardit (Kalp zarı iltihaplanması)
• Kalp kapak hastalıkları

Kalp Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Her cerrahi prosedürde olduğu gibi açık kalp ameliyatı öncesi bazı hazırlıkların yapılması gerekir. Kalp ameliyatı öncesi yapılması gereken hazırlıklar şu şekilde sıralanabilir;

Ameliyat Öncesi 

• Psikolojik destek verilir.
• Akciğer, böbrek fonksiyon testleri yapılır.
• Anjiyo, EKG gibi kardiyolojik testler yapılır.
• Kan sulandırıcı gibi ilaç alımlarına ara verilmesi gereklidir.
• Kanama ve alerji aile öyküsü varsa ameliyat öncesinde belirlenmelidir.
• İşlemden 6 saat öncesi yeme içme kesilmelidir.
• Diş implantı ve takı gibi metal aksesuarlar çıkarılır.
• Vücudun sıvı tutma durumunu kontrol amacıyla kilo ölçümü yapılır.
• Kesi alanı tıraş ve sterilize edilir.
• Damar yolu açılır.
• Solunum destek ünitesi takılır.
• Sonda takılır.
• Kalp atış, nabız gibi yaşamsal değerler alındıktan sonra genel anestezi yapılır.

Ameliyat Sırasında

Açık kalp ameliyatı, göğüs boşluğunun açılarak kalbin bir kısmına veya bununla ilişkili kan damarlarına cerrahi işlemin uygulandığı bir ameliyat türüdür ve işlem aşamaları şu şekilde yürütülmektedir.

• Hasta göğsü üstte kalacak pozisyonda ameliyat koltuğuna yatırılır. 
• Göğüs kafesinde 20-25 cm’lik kesi yapılır.
• Kalp geçici olarak durdurularak, kalp-akciğer makinesine bağlanır. (Bazı durumlarda bu makineye ihtiyaç olmadan yani kalbi durdurmadan da işlem yapılabilir.)
• Hasarlı damar yerine takılacak olan toplardamar bacaktan alınır.
• Alınan damar arterin bir ucuna bağlanır.
• Açık kalp ameliyatı sonrası kaburgadaki göğüs kemiği teller yardımı ile kapatılır.
• Kesi yeri zımba veya dikişle kapatıldıktan sonra pansuman yapılarak bandajlama ile işlem sonlandırılır.

Açık Kalp Ameliyatı Yan Etkileri

Açık kalp ameliyatı yapılan hastalarda anestezi yan etkileri gelişme riski diğer cerrahilere göre nispeten daha yüksektir. Dolayısıyla daha yakından izlenmeleri gerekir. Kalp ameliyatı sonrası olası yan etkiler şu şekilde sıralanabilir;

• Kandaki oksijen seviyelerinin düşmesi
• Ateş
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrıları
• Enfeksiyon 
• İşlem alanında kızarıklık, şişlik, drenaj ve kanama 
• Kesi alanında yanma, batma ve ağrı 
• Ritim bozukluğu
• Açık kalp ameliyatı sonrası nefes darlığı

Açık kalp ameliyatı genellikle 3-6 saat süren cerrahi bir işlemlerdir ancak bazı karmaşık işlem gerektiren kalp ameliyatlarında süre 10 saate kadar uzayabilir. Bunun yanında göğüs kafesini açmadan, robotik kalp ameliyatı gibi yeni cerrahi tekniklerin ortaya çıkmasıyla birlikte bu süre kısalmış ve ayrıca yan etkiler ve risk oranları da düşmüştür.

Açık Kalp Ameliyatı Riskleri

Açık kalp ameliyatı, diğer cerrahi işlemlere oranla daha fazla risk taşır. Kalbin temel işlevini koruması için ameliyat sırasında hiçbir hataya yer yoktur. Açık kalp ameliyatı riskleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Kalp krizi ya da felç 
• Göğüs yarası 
• Ritim bozukluğu
• Böbrek ve akciğer yetmezliği
• Şiddetli göğüs ağrısı 
• Kan kaybı
• Kan pıhtısı oluşması
• Şuur ve hafıza kaybı
• Karaciğer sorunları
• Gastrointestinal sorunlar (sindirim sistemi bozuklukları)
• İskemi (Dokuların Yeterli kan akımı alamaması)
• Kalp ameliyatı sonrası akciğer sorunları (Akciğer iltihaplanması)
• Kalp zarına bağlı sorunlar (kalp zarının su toplaması ve enfeksiyonu)
• Gögüs duvarı sorunları
• Damar sorunları
• Nörolojik sorunlar 
• Kan sorunları
• Kalp ameliyatı sonrası enfeksiyon
• Nadiren de olsa her cerrahi operasyon ölüm riski içermektedir.

Ayrıca açık kalp ameliyatı riskleri, kişinin diğer organlarındaki kronik hastalıklarla birlikte artabilmektedir.

Ameliyat Sonrası İyileşme ve Bakım

Açık kalp ameliyatı sonrası iyileşme sürecinin iyi yönetilmesi en az işlem başarısı kadar önemlidir. Bu yüzden açık kalp ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler hastanede yatış süresi ve taburcu sonrası olarak iki şekilde sıralanabilir;

Kalp Ameliyatı Sonrası Yoğun Bakım

Kalp ameliyatı sonrası hastanın en az 24 saat yoğun bakım ünitesinde kalması gerekir. Bu süre işlem başarısına ve hastanın durumuna göre 2-5 güne kadar uzayabilir. Bu süreçte;

• Hastanın yaşamsal değerleri yakından izlenir.
• Sıvı dengesi kontrol edilir.
• Yara iyileşmesi gözlemlenir.
• Gerektiği durumlarda kalbi güçlendirici ilaçlar verilebilir ve durumu izlenir.
• Komplikasyon yoksa damar yolu, sonda, solunum destek ünitesi çıkartılarak, hasta normal odaya alınır.

Hastanın durumuna göre normal birimde yatma süresi 5-15 gün arası değişebilmektedir.

Kalp Ameliyatı Sonrası Evde Bakım

Açık kalp ameliyatı sonrası bakıma en az 6-8 hafta arası çok dikkat edilmesi gerekirken, tamamen iyileşme süresi ise 3 ayı bulmaktadır.

• Taburcu olduktan sonraki ilk ay haftada bir, sonraki dönemde ayda bir kontrole gidilmelidir.
• Kalp ameliyatı izinin bakımı titizlikte yapılmalıdır.
• Göğüs kafesinin iyileşmesi için önerilen korse ve yatış pozisyonuna uyulmalıdır.
• Kalp ameliyatı sonrası beslenmede şeker, tuz ve yağ alımı azaltılmalı, lifli yiyecekler tüketilmelidir.
• Hasta taburcu edildikten 4-5 gün sonra ılık su ile banyo yapabilir. Banyoda tek başına kalmamaya dikkat edilmelidir.
• Belirlenen ilaçlar zamanında alınmalıdır.
• Yorucu spor ve aktivitelerden kaçınılmalıdır.
• Hamam, sauna, havuz gibi alanları kullanmaktan ilk özellikte üç ay kaçınılmalıdır.
• Cinsel hayat konusundaki kısıtlamalara uyulmalıdır.
• Uyku ve dinlenme düzenine dikkat edilmelidir.
• Kalabalık ortamlar enfeksiyon riski içerdiği için kaçınılmalıdır.
• Alkol ve sigara kullanmamaya dikkat edilmelidir.
• Belirtilen ağrı kesiciler kullanılmalıdır.
• Kolesterol ve tansiyon sürekli izlenmelidir.
• Belirlenen süre boyunca damarın alındığı ayağa varis çorabı giyilmelidir.
• Kesi yerinde şişlik, ağrı, kızarıklık ve drenaj giderek artıyorsa uzmana başvurulmalıdır.
• Şayet enfeksiyon varsa bir an önce kalp ameliyatı sonrası enfeksiyon tedavisi başlatılmalıdır.
• Tavsiye edilen nefes egzersizleri yapılmalıdır.
• Ameliyat yerine temas ve darbe riski olan aktivitelerden uzak durulmalıdır.

Kalp ameliyatı sonrası evde bakım uyarı ve tavsiyeleri dikkate alınmalıdır. Bu sürecin dikkatli yürütülmesinin ardından hızlı ve sağlıklı bir iyileşme görülmektedir.

Bebeklerde Kalp Ameliyatı

Doğuştan kalp hastalığı bulunan bebeklerde erken tanı ve teşhis çok önemlidir. Erken dönemde bebeklerde kalp ameliyatı yapılarak tamamen iyileşme sağlamak mümkündür. Örneğin, akciğere giden kanın yetersiz olmasından kaynaklanan mavi bebek hastalığı, kalp kapakçıkları ve damarları ile ilgili sorunlardan kaynaklanmaktadır ve hemen tedavi edilmesi gerekir.

Özellikle son yıllarda yaşanan anestezi, cerrahi ve yoğun bakım gelişmeleri sayesinde bebeklerde kalp ameliyatı sonrası ölüm riski oranları oldukça düşüktür.

Çocuk kalp cerrahisinin gelişmesi sayesinde daha karmaşık ve uzun sürecek cerrahi prosedürlerde:

• Hastanın vücut ısısı 18-20 dereceye kadar düşürülebilir,
• Tüm dolaşım bir saate kadar durdurulabilir,
• Bu işlemlerin ardından kalp hasarları düzeltilebilir. 

Özellikle bebeklerde kalp ameliyatı sonrası riskleri daha az ve sonuçların daha başarılı olması için erken tanı önemlidir. Bu yüzden doğuştan itibaren kalp hastalıkları semptomları yakından takip edilmelidir.