Nevrasteni

Nevrasteni Nedir?

Nevrasteni; hormonal, sinirsel ve bazı bağışıklık sorunlarının eşlik ettiği aşırı yorgunluk ile seyreden ve 6 aydan uzun süren multisistemik bir hastalıktır. İlk olarak 1869 yılında Amerika kıtasında tanımlanmış olan bu hastalık aynı yıllarda Asya kıtasında da kabul görmüştür. Asya kıtasında Avrupa ve Amerika’dan farklı olarak hastalığın fiziksel sebeplere bağlı oluştuğu iddia edilmiş bu teori üzerinden çeşitli tedavi yöntemleri denenmiştir.

Hastalık ikinci kez gündeme 1950’li yıllarda gelmiştir. Bu dönemde nöroloji ve psikiyatri hekimlerine yapılan başvuran hastaların önemli bir kısmına nevrasteni tanısı konulmuştur. 1980’li yıllarda hastalığın üçüncü kez yaygınlaşması ile yeniden gündeme gelmiştir. Hastalığın dalgalı bir seyir göstermesi, belirli dönemlerde hızlı artışların yaşanması sebebiyle çeşitli viral enfeksiyon salgınlarından sonra ortaya çıkıp yaygınlaştığı iddiası da gündeme gelmiştir.

1980’li yıllarda salgınlara sebep olan Ebstein Barr virüsü o dönemde nevrasteniye sebep olmakla suçlanmıştır. Virüsün oluşturduğu klinik durumun yeterince spesifik olmadığı gerekçesiyle bu iddia kabul görmemiştir.

Nevrasteninin kadınlarda daha sık görüldüğü bilinmekle beraber, etnik kökenler arasında belirgin bir fark gözlenmemiştir.

Nevrasteni Belirtileri Nelerdir?

Nevrastenide en temel belirti 6 aydan uzun süren yorgunluk ve bitkinlik halidir. Hastalar en sık günlük yaşamlarında yapmaları gereken işleri bile yapacak gücü bulamadıklarından, okul veya iş yaşamlarında gösterdikleri başarının düşmesinden yakınırlar.

Yorgunluk; basit bir üst solunum yolu enfeksiyonundan, kanserler gibi önemli hastalıklara kadar hem fiziksel hem de ruhsal hastalıklarda sık görülen bir belirtidir. Bu sebeple sadece yorgunluk şikayeti olan hastalarda hastalığın nevrasteni olduğu düşünmemek gerekir. Egzersizden sonra artan yorgunluk nevrasteni için daha tipiktir.

Nevrastenili hastalarda yorgunluğa eşlik eden boğaz ağrısı, servikal ve aksiller lenf düğümlerinde büyüme ve ağrı, kas ağrıları, eklem ağrıları, eklemlerde kızarıklık ve şişlik, şiddetli baş ağrıları da görülebilir.

Hastaların yaşamlarında çeşitli zorluklara sebep olan bir belirti de hafıza ve dikkatle ilgili sorunlardır. Özellikle eğitimine devam eden hastalarda ders başarısında düşme ile kendini gösterir.

Neredeyse tüm hastalarda gördüğümüz ana belirtiler dışında bazı hastalarda görüp bazılarında görmediğimiz belirtilerde bulunmaktadır. İshal, göğüs ağrısı, alkol intoleransı, kulak ağrısı, göz kuruması, bulantı, kusma, çarpıntı, gece terlemesi, endişelilik hali bu belirtilere örnektir.

Genç yaştaki hastalarda seksüel bozukluklara ait belirtiler de görülebilir. Bu belirtilerin eşlik ettiği nevrasteni tipine seksüel nevrasteni denir.

Nevrasteni Nedenleri Nelerdir?

Nevrasteninin oluşmasına neden olan temel sebep henüz bilinmemektedir. Nevrasteni vakalarında artışın saptandığı dönemlerde viral salgın hastalıkların artış göstermesi hastalığın viral enfeksiyonlarla ilişkili olabileceğini düşündürmüş ancak ispatlanmasını sağlayacak yeterli veri elde edilememiştir.

Bazı epidemiyolojik çalışmalarda hipotansiyonu (tansiyon düşüklüğü) olan olgularda nevrasteni sıklığının artmış olduğu gerekçe gösterilerek nevrastenin beynin az kanlanması sonucu oluştuğunu ileri sürmüştür. Bu çalışmalarda da kanıt düzeyinde veri elde edilememiştir. Ancak bu araştırmalar sonucunda nevrastenili hastaların sempatik sinir sistemlerinde aktivite artışı olduğu tespit edilmiştir.

Bağışıklık sistemi kaynaklı bazı sorunların nevrasteniye sebep olabileceğini savunan bazı bilim insanları bu konuyu da detaylı olarak incelemiş Natural Killer adı verilen kan hücrelerinin bu hastalarda düşük düzeyde olduğunu tespit etmiştir. Bu hücre sayısındaki azalma kişileri enfeksiyonlara açık hale getirmektedir. Natural Killer hücrelerindeki azalma ruhsal strese bağlı olarak oluşabileceğinden nevrasteninin kesin sebebi olarak gösterilememiştir.

Nevrasteniye sebep olduğu düşünülen fiziksel hastalıkların yanı sıra bazı psikiyatrik hastalıklar da nevrasteni nedeni olarak araştırılmıştır. Depresyon ve anksiyete bozuklukları gibi psikiyatrik hastalıkların nevrasteniye yatkınlığı arttırdığı sonucuna varılmıştır.

Nevrasteni Teşhisi 

Nevrasteni tanısında kullanılan direkt bir test bulunmamaktadır. Tanı çoğunlukla belirtileri oluşturan bir fiziksel sebep bulunamadığında konur. Belirtiler neredeyse bütün sistemleri ilgilendirdiğinden genel sistemik bir inceleme yapılmalıdır.

Hastanın ilk başvurusunda detaylı bir anamnez alınmalıdır. Hastanın hangi şikayetle geldiği bu belirtinin ne kadar zamandır var olduğu, öncesinde geçirilmiş bir hastalığının olup olmadığı sorgulanmalıdır. Bilinen bir hastalığı olup olmadığı, sürekli kullandığı ilaçları gibi geçmişe ait tıbbi bilgileri kaydedilmelidir. Anamnez hastanın verdiği bilgilere göre daha detaylandırılabilir. Anamnez tamamlandıktan sonra muayene basamağına geçilir.

Nevrasteni vücuttaki tüm sistemleri ilgilendiren belirtileri olan bir hastalıktır. Bu nedenle hastaların nörolojik, kardiyolojik, gastrointestinal sistemleri fizik muayene ile değerlendirilmelidir. Bu değerlendirmeler tamamlandıktan sonra tetkik aşamasına geçilir.

Hastaların tam kan sayımı değerlendirmesinde; Hb, Hct, WBC, Platelet gibi belirteçlerine bakılır. Rutin biyokimya tetkiklerinden böbrek fonksiyon testleri (Üre, Kreatinin), tiroid fonksiyon testleri (T3, T4, TSH), karaciğer fonksiyon testleri (ALT, AST, ALP, GGT) incelenmelidir. Bu testler herhangi bir sistemi işaret ediyorsa o sistem için görüntüleme yöntemleri de kullanılmalıdır.

Hastaların tüm bu değerlendirmelerinde herhangi bir anormal durum olmaması ve hastada nevrasteni belirtilerinin olması nevrasteni tanısına yönlendirir.

Nevrasteni her hastada aynı ağırlıkla seyretmediğinden hastaların klinik durumlarına göre bir derecelendirme sistemi kullanılmaktadır. Bu sisteme göre;

Hafif dereceli nevrasteni: Hastanın hayatı belirtilerden çok fazla etkilenmemiştir. Performansı bir miktar azalmış olsa da iş veya okul yaşamını desteksiz sürdürebilmektedir.

Orta dereceli nevrasteni: Hastanın hareketleri azalmıştır. Günlük işlerini yapmakta zorluk yaşamaktadır. Yaşamını sürdürebilmek için yardıma ihtiyaç duyar.

Ağır dereceli nevrasteni: Hasta hareketsizdir. Neredeyse tüm yaşamsal faaliyetleri için yardıma ihtiyaç duyar. Tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyabilirler.

şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Nevrasteni Tedavisi

Nevrasteninin tedavisinde kullanılan herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Tedavi psikiyatrik terapiler ve fizik tedavi programlarından oluşmaktadır.

Psikiyatrik terapi çeşitlerinden Kognitif Davranışçı Terapi Yöntemi nevrastenili hastalara fayda sağlamaktadır. Bu terapi yöntemiyle bireylerin hislerini ve davranışlarını düzenleme, hastalığı hakkında düşüncelerini değiştirme hedeflenir. En az 6 en fazla 20 seanstan oluşmaktadır. Terapi sırasında hastalardan günlük yaşamlarını anlatan günlükler tutmaları istenir. Bu sayede hastanın hayatının hangi bölümlerinin etkilendiği tespit edilir. Hastadan bu sorunlara çözümler üretmesi istenir ve bu süreç terapist tarafından desteklenir.

Fizik tedavi programları ise hastanın klinik durumuna göre oluşturulur. Hafif dereceli nevrasteni hastaları fizyoterapiye genellikle ihtiyaç duymazlar. Bu hastalara düzenli bir egzersiz programı oluşturmak yeterli olur. Orta ve ağır dereceli nevrasteni hastaları fizik tedavi programlarına ihtiyaç duyarlar. Bu programlar hastanın yaşı, klinik durumu ve cinsiyetine göre özel olarak oluşturulmalıdır.

Nevrasteni Tedavi Edilmezse

Nevrasteni hastalığı ilerleyici bir hastalıktır. İlerleme göstermesi hastalarda yeti yitimine sebep olmaktadır. Hastaların iş ve okul yaşamlarının etkilenmesi depresyon gibi ruhsal hastalıkların oluşumuna neden olabilir. Bunun yanı sıra hastaların uzun süre hareketsiz kalmalarına bağlı olarak kas dokularında azalma ve bazı organların fonksiyonlarında bozulma görülebilir. Tedavi edilmemiş nevrasteni hastalığının ölümcül olabileceği akılda tutularak tedavi programlarına uyum gösterilmelidir.

Nevrasteniye Ne İyi Gelir?

Nevrasteni hala çok fazla bilinmeyeni olan bir hastalıktır. Etkin bir ilaç tedavisi olmadığından hastaların önerilen destek tedavilerine uyumu çok önemlidir. Bu sebeple hastaların tedavi süreçleri aileleri ve arkadaşları tarafından desteklenmelidir. Hastaların düzenli beslenip uygun egzersiz programını takip etmeleri iyileşme süresini kısaltmaktadır. Sık sık açık havaya çıkmaları ve güçlü sosyal ilişkiler kurmaları daha kolay bir iyileşme süreci geçirmelerini sağlar.

Nevrasteniye Ne İyi Gelmez?

Nevrastenili hastaların tedavi süreçlerini yalnız geçirmeleri iyileşmeye yönelik motivasyonlarını azaltmaktadır. Mümkün olduğunca yakınlarıyla birlikte olmaları iyileşme süreçlerine katkı sağlar. Uyku düzensizliği, biyolojik ritmin bozulması gibi durumlar da hastalığın seyri ve iyileşme sürecine olumsuz etkilerde bulunmaktadır. Bu sebeple hastanın uyku ile ilgili bir düzen oluşturup ona sadık kalması önemlidir.

Nevrasteni için Hangi Doktora Gidilir?

Nevrasteni belirtileri çok çeşitli olduğundan hastalar ilk başvuruyu en belirgin semptomlarının özelliğine uygun bir kliniğe yapar. Nöroloji, İç hastalıkları ve Psikiyatri klinikleri ilk başvurunun yapıldığı kliniklerdir. Nevrasteni belirtileri ile ortak belirtiler gösteren çok sayıda fiziksel hastalık olduğundan detaylı araştırmalar bu üç kliniğin ortak çalışması ile yapılır. Başka fiziksel hastalığa bağlı olmadığı tespit edildiği takdirde hasta takibi psikiyatri kliniğince yapılır.