Vazovagal Senkop

Vazovagal Senkop Nedir?

Senkop; beyne giden kan akımının kısa süreliğine düşmesi sonucu, kendiliğinden düzelen kısa süreli şuur kaybıdır. Senkop bazı özellikleri ile diğer geçici bilinç kayıplarından ayrılır. Bu özellikler senkopun hızlı başlayıp kısa sürmesi, hastanın vücudunda kas tonusu kaybı olması ve senkopun kendiliğinden ve tamamen düzelmesidir. 

Senkopun bazı alt tipleri vardır. Bunlar refleks senkop, ortostatik hipotansiyona sekonder senkop ve kalp kaynaklı senkoptur. Vazovagal senkop refleks senkop tipinin içine girmektedir. 

Vazovagal senkop, kişinin bazı uyarıcılarla karşılaşması ya da maruz kalması (ayakta uzun süre durma, korku, ağrı, kan görme vs.) sonucu kişide kısa süreli bayılma oluşmasıdır. Vazovagal senkop, senkop türleri içinde en sık karşılaşılan senkop türüdür. Genellikle gençlerde gözlenip 40’lı 50’li yaşlara kadar da görülebilir. Vazovagal senkop iyi huyludur ve kişi kendini kısa sürede hızlıca toparlar. Bazı hastalarda senkop tekrarı görülebilse de genellikle senkop tekrar etmez.

Vazovagal Senkop Belirtileri Nelerdir?

Senkop olayı gelişmeden önce kişide bazı senkop öncesi döneme özgü belirtiler ortaya çıkar. Bayılmadan önce kişide baş dönmesi, göz kararması, bayılacakmış hissi, kuvvetsizlik, yorgunluk, görme veya işitme bozukluğu gibi belirtiler oluşabilir. 

Vazovagal senkop özellikleri içinde yer alan bir diğer belirti ise bu senkop türünün hastanın genellikle ayakta bulunduğu sıra gerçekleşiyor olmasıdır. Hastanın bayılmasına neden olan durum kişide hipotansiyona neden olur ve kişi ayakta iken bu duruma yakalanır. Vazovagal senkop kişide ilk kez olabileceği gibi birden fazla sayıda da gerçekleşebilir. Kişinin karşılaştığı durum, yaptığı aktivite ve bayılma öncesinde yaşadığı durumlar gibi belirtiler vazovagal senkop tanısı için önemli bilgilerdendir.

Vazovagal Senkop Nedenleri Nelerdir?

Senkop oluşmasında ana olarak 2 mekanizma vardır. Kalp gerektiği kadar kanı vücuda gönderemiyordur ya da damarlarda direnç azalması vardır. Bu iki mekanizma birlikte de seyredebilir. Vazovagal senkopta da bu iki mekanizma birlikte seyreder.

Vazovagal senkopta kişinin bir durumla karşılaşması sonucu vücutta bazı olaylar gerçekleşir. Kişinin uzun süre ayakta durması, sıvı açığının olması, korku duyması, kan görmesi, sıcağa veya neme maruz kalması, duygusal strese maruz kalması bu durumların en sık görülenleridir. 

İnsan vücudunda kanın büyük bir kısmı alt bölgelerde bulunur (bacaklar ve karın bölgesi). Bu bölgelerde kan göllenir. Toplardamar aracılığıyla kan, bu bölgelerden üst bölgelere taşınır. Kişi uzun süre ayakta durur ve bu saydığımız durumlardan bazıları vagal sistemi aktive (vücut aktivitesini düşüren sistem) eder ve toplardamarlarda bu dönüş gerçekleşmez. Kalbe giden kan azalır ve kan basıncı düşer. Beyne yeterince kan gönderilemez. Bu süreç sonucunda senkop gerçekleşir.

Beyin kan akımı 6-8 saniye gibi kısa bir süre için kesilir. Bu süreçte büyük kan basıncı 50-60 mmHg'nin altına düşer. Bu durumların sonunda kişide sempatik aktivite (vücut aktivite ve hızını artıran sinir sistemi) artar ve vagal aktivite azalır. Böylece kişi tekrardan kendine gelmiş olur. 

Vazovagal Senkop Teşhisi

Vazovagal senkop, senkop türleri içinde en sık görülen ve en iyi seyirli türüdür. Vazovagal senkop tanısı için hasta yakınlarından ve hastadan alınacak bilgiler çok önemlidir. Tanı için hastadan ve yakınlarından alınan hikayenin yanı sıra diğer senkop türlerini dışlamamız da gerek. Hayati önemi olan kalp kaynaklı senkopu dışlamak için EKG önemli bir tanı aracıdır. Ayrıca hastanın uzun süre ayakta durması sonucu tansiyon düşüklüğü yaşayıp yaşamadığını öğrenmek için Tilt Table Testi (Eğik Masa Testi) yapılır.

• Hikaye: Vazovagal senkop tanısında bizlere en iyi yol gösterici araç hastanın hikayesidir. Kişinin bayılmadan önceki durumu sorularak bayılmayı tetikleyen durumlar incelenmelidir. Kişinin gıda ve sıvı alım durumu, ayakta ne kadar süredir durduğu, bayılma esnasında karşılaştığı duygu ve durum gibi bilgiler vazovagal senkop tanısını koymada son derece faydalıdır. Hastanın yaşı ve yaşadığı ortam da alınacak faydalı bilgilerdendir.
• EKG: EKG kalpteki herhangi bir çalışma bozukluğu hakkında bize bilgi verebilir. Kalpte aritmik bozukluklar sonucu hastanın senkop yaşaması çok ciddi ve hayati bir durumdur. Bu gibi bir durumu dışlamak için hastaya EKG testi yapılmalı ve tedavisi buna göre ilerletilmelidir.
• Tilt Table Testi: Vazovagal senkopun bir nedeni de kişinin uzun süre ayakta durması sonucu kanının alt bölgelerde göllenmesi ve geçici olarak hipotansiyon yaşayıp senkop geçirmesidir. Bu durumun varlığını öğrenmek için öncelikle hastadan bu ve benzeri durumları daha önce de yaşayıp yaşamadığı öğrenilmelidir. Benzer şekilde senkop geçirmişse kişi bu testi yapmak faydalıdır.

Kişi düz bir zeminde uzandırılır. Belirli bir süre bekletilir. Daha sonra hasta zemine eğim verilerek ayağa doğru kaldırılır. Hastanın tansiyon ve nabzı bu süreler içinde kontrol edilmektedir. Hastanın eğimi arttıkça ve zaman ilerledikçe kişide baş dönmesi ve tansiyon düşmesi gözlenirse kişide buna yönelik bir duyarlılık vardır diyebiliriz. 

Kişiden veya ailesinden alınacak hikaye ile yüksek oranda tanı konur ve tedavisi planlanır.

Vazovagal Senkop Tedavisi

Vazovagal senkop iyi seyirli bir hastalıktır. Hastaların çoğunluğunda ciddi bir durum yoktur. Hastadan ve hasta yakınlarından alınan hikaye ile tanı büyük oranda konur. Hastalığın sık görülmesi ve hastanın yaşam standartlarını düşürmesi sonucu Tilt Table Testi yapılabilir. Testin sonuçlarına göre ve hastanın tekrardan senkop geçirmesi durumuna göre tedavi planı tekrardan şekillenebilir.

Tedavide hasta eğitimi önemli yer kaplamaktadır. Vazovagal senkop ciddi ve kötü bir seyir göstermediğinden, kişinin hayatında alacağı bazı yeniliklerle bu durumun tekrarı önlenebilir. Bunun yanı sıra hastada senkop sık yaşanıyorsa ve Tilt Table Testi'nin sonuçlarına göre ilaç tedavisi ve kalp pili düşünülebilir. 

• Hasta Eğitimi: Çoğunlukla hastanın eğitilmesi ile bu sorun büyük ölçüde ortadan kalkar. Hastanın gıda ve sıvı dengesine dikkat etmesi, tuz tüketimini düzenlemesi, ayakta kalma süresini kısaltması, stresli durumlardan uzak durması tedavi planı içinde önemli yer almaktadır.

Hastanın ayakta uzun süre kaldığı ya da bayılma durumu oluşacağı zaman oturması tavsiye edilir. Oturma imkanı yoksa vazovagal senkop egzersizleri olarak tanımladığımız basınç artışına ve kanın üst bölgelere geçişini artırıcı hareketler yapması tavsiye edilir. Bu hareketler bacaklarını çapraz yapıp duvara dayanması, avuç içini sıkça sıkması, ellerini kenetleyip birbirinden uzağa çekmesi gibi hareketlerdir. Kişinin bu hareketleri gün içinde yapması hastaya fayda sağlar.

• İlaç Tedavisi: Hastanın ayda birden fazla atağı oluyorsa, hastanın yaşam standartlarını yükseltmek için hastaya ilaç tedavisi veririz. İlaç tedavisinin amacı damarlarda direnç oluşturarak kan basıncının artması ve kanın böylece alt bölgelerden yukarılara çıkmasını sağlamaktır. Fludrokortizon sodyum ve su geri alınımını sağlayarak bu etkinin oluşmasına neden olabilir. Aynı zamanda midodrin ilacı da damarlarda direnç oluşmasına neden olup bu hastalık için kullanılabilecek bir ilaçtır.
• Kalp Pili:  Hastanın senkop ataklarının tekrarı ve verilmiş olan eğitim ile ilaç tedavisinin başarısız olması sonrası hastaya kalp pili takılabilir. Tilt Table Testi'nde hastanın tansiyon düşüklüğü ve kalp hızında düşme olması, hatta kalbinde 3 saniye gibi kısa bir sürede kalp durması durumlarında hastaya kalp pili takılması uygundur.

Vazovagal senkop tedavisinde en önemli yer hasta eğitimidir. Hastaya öğretilecek hareketlerin yapılması tembihlenmeli, hastayı senkopa sokacak durumlardan uzak durması öğütlenmelidir. İyi bir beslenme ve uyku düzeni yapmalıdır hasta. Bunların yapılması durumunda genellikle ilaç tedavisine gerek kalmamaktadır.

Vazovagal Senkop Tedavi Edilmezse

Vazovagal senkop iyi seyirli bir hastalıktır. Vazovagal senkop geçiren bir kişide senkop tekrarı genellikle olmaz. Kişinin günlük hayatında alacağı bazı önlemlerle (gıda ve sıvı alımına dikkat etmesi, senkopu tetikleyecek durumlardan uzak durması gibi) vazovagal senkopun tekrarının önüne geçer.

Eğer hastada senkop tekrarlarsa kişinin hayat standardı düşer. Senkop sırasında bulunduğu ortamla alakalı olarak düşme, yaralanma gibi durumlar olabilir. Bu durumları önlemek için senkop tekrarlarını önlemek gerekir. Hastanede yapılacak testler ve yapılacak olan ileri tedavilerle bu tekrarların önüne geçilebilir.

Vazovagal Senkopa Ne İyi Gelir?

• Senkop geçiren kişi günlük yaşantısına dikkat etmelidir. Günlük gıda ve sıvı alımına dikkat edip eksik bırakmamalıdır. Hipotansiyon oluşmaması için hastanın tuz ve su alımını artırması faydalıdır.
• Hastanın senkop geçirmesine neden olabilecek durumlardan uzak durması gerekir. Uzun süre ayakta durmaması, sıcaktan ve nemden korunması, duygusal stres ve korku oluşturacak durumlardan uzak durması faydalıdır.
• Vazovagal senkopu önleyecek basınç artışını sağlayan hareketler yapması senkopu önler. Bu hareketler bacaklarını çapraz yapıp duvara dayanmak, ellerini kenetleyip birbirinden uzağa çekmek, eline bir cisim alıp onu sıkıp bırakması gibi hareketlerdir. Bu hareketler basınç artışına sebep olarak kanın alt bölgelerde göllenmesini engeller.

Vazovagal Senkopa Ne İyi Gelmez?

• Vazovagal senkop geçiren kişinin uzun süre ayakta durması kişinin tekrar senkop geçirmesine neden olabilir. Kişinin aralıklarla oturması faydalıdır.
• Senkop geçirmiş olan kişi kendisini aç ve susuz bırakmaması gerekir. Hatta sıvı ve tuz alımını bir miktar artırması kişide hipotansiyon oluşmasını engeller.
• Senkop geçirmiş olan kişi egzersiz sonrası dinlenmeli ve oturmalıdır. Uzun süre kapalı, sıcak, nemli ortamlarda durmamalıdır.
• Alkol alımını azaltmasında fayda vardır.
• Stresli durumlardan uzak durması gerekir kişinin.

Vazovagal Senkop İlaçları

Vazovagal senkop tedavisinin ilk aşamasında ilaç tedavisi yoktur. Hastanın eğitilmesi ve hastanın uygulayacağı uygulamalar sonucunda hastada senkop tekrarı gelişmez. Gelişmesi sonucunda ise bazı ilaç tedavileri kullanılabilir.

İlaç tedavisinin amacı düşmüş olan damar direncinin artması ve hastanın tansiyonunu artırmaktır. Bu da alfa reseptör etkili olan midodrin ve sodyum ile su geri emilimini artıran fludrokortizon sayesinde yapılabilmektedir. Midodrin damarların genişlemesinin önüne geçerek direnç oluşturur. Fludrokortizon ise damar içi hacmin artışını sağlar.

Bu ilaçların yanı sıra Beta Blokör ve Seratonin Geri Alım İnhibitörleri de kullanılan ilaçlardandır.

Tüm bu ilaçların kesin sonuç doğuracağı gibi bir durum yoktur. İlaç tedavisinden ziyade hastanın uygulayacağı yöntemler daha başarılı sonuç doğurur.

Bu ilaçların doktor tavsiyesi olmadan kullanmak ciddi sonuçlar doğurabilir. Doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır.

Vazovagal Senkop için Hangi Doktora Gidilir?

Vazovagal senkop hayatı tehdit eden bir senkop türü ve hastalık değildir. Ciddi olmayan, kısa süreli ve kendiliğinden düzelen bir senkoptur. Genellikle her insan hayatında bir kez ya bu tür bir senkop geçirmiştir ya da senkop öncesi dönemi yaşamıştır. Bu tür senkop geçiren kişiler için risk olabilecek şey ise düşerken kendilerini yaralamaları durumudur. Böyle bir durum varsa hastanenin acil bölümüne başvurulabilir.

Ayrıca vazovagal senkopu kişi hayatında ilk kez yaşıyorsa ve belirtiler tam olarak vazovagal senkopa uymuyorsa, diğer ciddi olabilecek senkop türlerinin dışlanması için kişi kardiyoloji bölümüne başvurabilir. Baygınlık süreci içinde acil bölümüne ya da kişinin ayıldığı zaman kendini iyi hissettiği bir zaman diliminde kardiyoloji bölümüne başvurması faydalı olabilir.