Bebeklerde Gaz Sancısı

Bebeklerde Gaz Sancısı Nedir?

Bağırsaklarda bulunan yararlı bakteriler, tüketilen besinlerin sindirim anında veya yutulan havayla birlikte fermente olarak mide ve bağırsaklarda gaz oluşturur. Oluşan bu gaz, vücuttan sağlıklı olarak atılamadığında, birikerek gaz sıkışmasına ve dolayısıyla gaz sancısına neden olur.

Gaz sıkışması her yaş grubunu etkilese de genelde bebeklerde daha sık görülür. Bebeklerde gaz sancısına neden olan bu durum, doğumdan itibaren bebeğin dış dünyaya adaptasyon sürecinde vücudunun gösterdiği fizyolojik bir tepkidir. Çünkü bebekler doğumdan 2 - 3 hafta sonra daha fazla süt tüketmeye başlarlar. Ayrıca sindirim sistemleri tam olarak gelişmedikleri için gaz çıkarmaları zordur. Bu yüzden gaz miktarı daha fazla artarak gaz sancısının oluşmasına sebep olur.

Bebeklerde Gaz Sancısı Belirtileri Nelerdir?

Bebeklerin acıya karşı dirençleri oldukça düşük olduğundan dolayı, gaz sancısı yaşadıklarında genelde sık sık yüksek sesli ağlarlar. Aniden başlayan ağlamalar birkaç dakika sonra sonlanırken, aradan 1-2 dakika geçtikten sonra tekrar başlar. Bu nöbet şeklinde başlayan ağlamalar yaklaşık 3-4 saat süren ağlama krizine dönüşür.

Yeni doğan bebeklerde gaz sancısının şiddeti, biriken gaz miktarına göre farklılık gösterirken bebekler kendilerini ifade edemediklerinden dolayı belirtileri genellikle ağlama ile kendini gösterir. Bebekte gaz sancısı belirtileri gün içerisinde meydana gelse de özellikle akşam saatlerinde artan fiziksel belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Huzursuzluk, 
• Daha fazla emme isteği,
• Kusma,
• Karında şişkinlik ve gerginlik,
• Geğirme,
• Bağırsak seslerinin duyulması,
• Kramp oluşumu,
• Ağlama krizleri,
• Yüz kızarması,
• Bacakları karna doğru çekme,
• Yumruk sıkma,
• Kabızlık ya da ishal,

Bebeklerde Gaz Sancısı Nedenleri Nelerdir?

Bebeklerde gaz sancısının sebebi tam olarak bilinmese de en yaygın nedeni olarak, gelişimi henüz devam eden sindirim sistemi görülür. Anne sütü ve mama ile beslenen bebekler, sadece anne sütü ile beslenen bebeklere göre daha fazla gaz sancısı yaşarlar. Fakat emziren annelerin tükettiği tüm besinlerin sütten direkt bebeğe geçtiği düşünüldüğünde, yetişkinlerde de gaza neden olan bazı gıdalar bebeklerde gaz oluşumunu tetiklemektedir. Anne sütü alan bebeklerde bebekteki gaz oluşumu, annenin beslenme şeklinin yanında bebeğin beslenme şekli, düzeni, bulunduğu ortam veya çevresel faktörlerden de etkilenebilir.

Bebeklerde gaz sancısına neden olan etkenler şu şekilde sıralanabilir:

• Bağırsak  ve sindirim sistemi bozuklukları ve tam olarak gelişmemesi,
• Altının uzun süre ıslak kalması,
• Uzun süre aynı pozisyonda yatırılması,
• Uzun süre gaz çıkaramaması,
• Sık veya düzensiz beslenme,
• Şekerli su verilmesi,
• Ayak ve karın bölgesini üşütme,
• Bakteriyel hastalıklar,
• Son kullanma tarihi geçmiş olan mama ve besinlerin verilmesi,
• Bulunduğu ortamın uygun sıcaklıkta olmaması,
• Beslenirken veya nefes alış verişi esnasında hava yutması,
• Çok erken dönemde nişastalı veya ek gıdalar verilmesi, 
• Gereğinden fazla veya az su verilmesi,
• Annenin veya bebeğin herhangi bir besin maddesine karşı alerjik olması,
• Kundaklama veya bebeğin hareket etmesini kısıtlayan kuşak sarılması,
• Meyve ve meyve suyunun gereğinden çok fazla verilmesi,
• Tam olgunlaşmamış meyve verilmesi,
• Annenin stresli olması veya bebeğe vakit ayırmaması,
• Biberon, emzik, tabakların veya kaşıkların yeterince temizlenmemesi,
• Antibiyotik, ağrı kesici, vitamin veya ateş düşürücü şurup şişe ağızlarının açık bırakılması ve uygun koşullarda saklanmaması,
• Emziklerin bala veya pekmeze batırılması,
• Annenin gazlı içecek tüketmesi, 
• Annenin gaz yapan yiyecekler tüketmesi,
• Laktoz intoleransı,
• Anne sütüne alerjik olması,
• Hamilelik sürecinde annenin bazı sağlık problemleri yaşaması,
• Doğumun travmatik geçmesi,
• Hamilelik sürecinde annenin sigara içmesi,
• Düşük doğum ağırlığı,
• İnek sütüne alerjik reaksiyon

Bebeklerde Gaz Sancısı Teşhisi

Bebeğin gaz sorunu genelde doğumdan 2-3 hafta sonra başlar ve 1-2 aylık bebek gaz sancısını daha fazla yaşamaya başlar. Bebeğin 3. veya 4. aydan sonra fizyolojik gelişiminin ilerlemesi ve karnının üzerinde dönme hareketlerini yapmaya başlamasıyla, hareket kabiliyeti artar. Genelde 4 aylık bebekte gaz sancısı sıklığı azalırken, bebek 1 yaşına geldiğinde gaz sancıları sona ermiş olur.

Böyle durumlarda gaz sancısı teşhis edilirken bebeğin tıbbi geçmişi ve beslenme alışkanlıklarına bakılarak fiziki muayene yapılır. 

Fiziki muayene esnasında bebeğin karnında herhangi bir anormallik olup olmadığının tespiti için stetoskop aracılığıyla dinlenir. Bebeğin sindirim sisteminin görevini yerine getirip getirmediği hakkında bilgi edinilmesi için bebeğin beslenme düzenine göre kilo alımı veya kaybı olup olmadığı incelenir. Ayrıca gaz sancısına neden olan başka bir hastalığın varlığından şüphe duyulduğunda idrar veya dışkı testleri yapılırken, iltihaptan kaynaklı gaz sancısı oluştuğu kanaatine varılırsa kan testi uygulanabilir.

Bebeklerde Gaz Sancısı Tedavisi

Genelde gaz problemlerinin, bebeklerin fiziksel ve gelişimsel süreçlerinin tamamlanmasıyla birlikte, aynı zamanda alınan bazı tedbirlerle önüne geçilebilir. Gaz sancısı tedavisi yapılırken, bebeğin yaşı, gaz sancısının şiddeti, süresi, bebeğin veya annenin beslenme düzeni ve şekli gibi faktörler göz önünde bulundurularak tedavi planı uygulanabilir. Bu tedavi planında genellikle 0-6 ay arası olan bebeklerin tedavisi için ilk olarak ilaç önerilmez. Çünkü genellikle 6 aylık bebekte gaz sancısı geçmiş olur. Bu yüzden beslenme düzeni ve şekli belirlenerek uygun bir beslenme programı çıkarılır.

Fakat şiddetli ve geçmek bilmeyen sancıların olması durumunda sebep olan rahatsızlığa veya nedene göre tedavi uygulanır. Gaz sancısı, gaz sıkışmasından kaynaklanıyorsa, sancının tamamen geçmesi için herhangi bir kanıtlanmış tıbbi tedavi yöntemi bulunmazken, uzman kontrolü altında damla veya şurup şeklinde ilaçlar gaz problemlerine yardımcı olabilir. Bebeklerde gaz sancısı ilaçları arasında, etkin madde olarak probiyotik veya simetikon içeren damlalar önerilir. Bu damlalar gazın oluşmasını ve çıkmasını kolaylaştırıcı özelliktedir.

Sindirim sisteminin gevşemesi ve krampların giderilmesine yardımcı olmak için kimyon fitilleri bulunur. Ancak bebeklerde gaz sancısı için fitil kullanımı uzman tarafından önerilse de, fitil dışkı yapılmasını tetiklediğinden dışkı ile birlikte fitil tekrar dışarı atılabilir.

Bebeklerde Gaz Sancısı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Bebeklerde gaz sancısı şişkinlik, kabızlık ve ishal gibi durumlarla daha şiddetli olabilir. Bu durum sinir ve sindirim sistemi geliştikçe kendiliğinden düzelir. Fakat gaz problemleri şiddetli ve uzun süreli olmasının yanında tedavi edilmediği takdirde bebeğin hem sağlığını hem de fiziksel gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Örneğin, bebeğin gaz sancısı şiddeti arttıkça ağlama krizleri oluşarak uyumasını zorlaştırabilir ve bu da uyku sorunlarıyla birlikte fiziksel ve zihinsel gelişimini olumsuz etkiler.

Gaz sancısı bakteriyel bir hastalıktan kaynaklanıyorsa, tedavi edilmediği veya tedavisine geç kalındığı takdirde bakteriler vücuda yayılarak daha ciddi hastalıklara neden olabilir.

Bebeklerde Gaz Sancısına Ne İyi Gelir?

Bebeklerde gaz sancısının tamamen giderilmesine yönelik tıbbi bir tedavi olmadığından dolayı ebeveynler genelde, sıcak su torbası kullanımı veya bitkisel tedavi yöntemleri ile şikayetleri azaltmayı çalışırlar. Fakat tercih edilen gaz giderici çayların, 0-6 ay arası olan bebeklere direkt verilmesi önerilmez. Annenin bu çayları tüketerek sütünden bebeğine geçmesi sağlanabilir.

Bebeklerin 6. ayı doldurmalarından itibaren ise günde 3 defadan fazla olmamak şartıyla bu çaylar verilebilir. Ancak rezene gibi gaz giderici olan çaylar, bağırsakların daha hassas olmasına neden olabilir. Dolayısıyla bebeklerde gaz sancısı için rezene çayı gibi bitkisel çaylar uzman kontrolü altında verilmelidir. Bunun yanında örneğin papatya, meyan kökü, rezene, melisa veya anason gibi bebeklerde gaz sancısına iyi gelen bitkilerle hazırlanmış çaylar veya damla şeklinde verilerek gazın çıkmasına ve azalmasına yardımcı olur.

Gaz sancısı olan bebeklerde gaz sancısı masajı yapmak ve ılık bez koymak faydalı olur. Masaj yaparken ise bebeğin karın ve sırt bölgesine uygun bir bebek yağıyla, yavaş ve dairesel hareketlerle uygulanması etkili bir yaklaşımdır.

Bu bitkisel tedavilerin yanında bebeklerde gaz sancısı giderme yolları şu şekilde sıralanabilir:

• En az ilk 6 ay anne sütü verilmeli, 
• En az 2 saat arayla emzirilmeli, 
• Bulunulan ortamın sıcaklığına dikkat edilmeli,
• Bebek beslendikten sonra gözetim altında, 5-10 dakika yan veya karın üstü yatırılmalı,
• Dar ve üst üste kıyafetler giydirilmemeli,
• Bebek emzirilirken hava yutmasını engellemek için uygun pozisyonda tutulmalı,
• Karna ve ayaklara ılık bezler koyulmalı,
• Her beslenme sonrası bebek dik tutularak gazı çıkarılmalı,
• Bebeğin karnına masaj yapılmalı ve ayakları yavaş hareket ettirilmeli,
• Emziren anne, kuru baklagil, karnabahar, ceviz, pırasa, lahana ve süt ürünleri gibi gaz yapan gıdaları fazla tüketmemeli,
• Anne kafein içeren ve gazlı içeceklerden uzak durmalı, 
• Bebek hafif hafif sallanmalı,
• Kucakta veya bebek arabasında gezdirilmeli,
• Özellikle yaz aylarında bebek her gün yıkanmalı,
• Bebeğin altı kuru ve temiz tutulmalı,
• Karnı ve ayakları sıcak tutulmalı,
• Emzirirken bebeğin meme başını ve biberonu doğru tuttuğundan emin olunmalı,
• Biberon, emzik, tabak veya kaşık hijyenine dikkat edilmeli,
• Biberon içindeki hava çıkartılmalı ve boş biberon emmesine izin verilmemeli,
• Uzman kontrolü altında bitkisel çay veya damlalar verilebilir,
• Ayrıca sakinleştirmek için ninni söylenebilir.

Bebeklerde Gaz Sancısına Ne İyi Gelmez?

Bebeklerin gün boyu ağlama krizlerine neden olan gaz sancısı, bebeklerin büyüdükçe sinir sistemlerini kontrol edebildiklerinden dolayı 4. aydan sonra azalır. Fakat şiddetli ve uzun süren gaz problemleri söz konusu olduğunda, bebeğin altının ıslak tutulması, oda sıcaklığının çok sıcak veya çok soğuk olması gaz şiddetini arttırabilir.

Ayrıca bebeği 1 saat arayla veya daha sık emzirmek gaz sıkışmasına neden olur. Çünkü sindirilmiş ve sindirilmemiş süt birbirine karışarak gaz oluşumunu tetikler. Bunun yanında annenin gazlı içecekler veya gaz üreten yiyecekler tüketmesi, en önemlisi de hamilelik ve emzirme sürecinde sigara kullanılması gaz problemlerini artırır.

Bebeklerde Gaz Sancısı için Hangi Doktora Gidilir?

Bebeklerde görülen gaz sancısı belirtileri genelde başka bir hastalığın belirtisi olmasa da, bebeklerin ağlama süreleri gözlemlenerek gaz sancısı olup olmadığı tespit edilebilir. Örneğin eğer 15 günlük bebek gaz sancısı anında 1-2 saatten fazla veya 3 aylık bebek gaz sancısı yaşarken 3 saatten fazla ağlıyorsa, bu durum gaz problemi olduğu anlamına gelebilir. Fakat bebeklerde şiddetli gaz sancısı oluşması durumunda, bu sancıya neyin sebep olduğunun belirlenmesi için,

çocuk gastroenteroloji hepatoloji ve beslenme bölümüne götürülerek gaz sancısının teşhis edilmesi gerekir.

Bununla birlikte 1 aylık bebekte gaz sancısı giderek artsa da bu durumun günde 3 saatten ve 2-3 haftadan uzun sürmesi durumunda bir uzman görüşü alınmalıdır. Çünkü bağırsaklarda fazla gaz birikmesi, ülseratif kolit, Crohn hastalığı veya divertikülit gibi kronik bağırsak hastalıklarının bir belirtisi olabilir. Dolayısıyla çocuk gastroenterolog doktoruna gidilerek altta yatan nedenin teşhis edilmesinde fayda vardır.