Bebeklerde Şaşılık

Bebeklerde Şaşılık Nedir?

Bebeklerde göz kayması veya diğer bir adı ile şaşılık olarak adlandırılan durum bir göz doğrudan karşıya bakarken diğer gözün iç, dış veya yan tarafa bakması durumu olarak açıklanabilir. 

Yeni doğan bebeklerde göz kayması sık karşılaşılan bir durumdur. Genellikle 4-6. aylara kadar düzelmesi beklenmektedir. 4 aylık bebekte göz kayması normal kabul edilirken 6 aylık bebekte göz kayması şiddetine bağlı olarak düzeltilmesi gereken bir sorun halini alır. 6. aydan itibaren düzelmeyen şaşılık estetik sorunların yanı sıra göz tembelliği gibi durumlara yol açabileceğinden dolayı tedavi edilmelidir.

Bebeklerde Şaşılık Belirtileri Nelerdir?

Bebekler şaşılık durumunda genellikle pek fazla belirti göstermezler. Yaş ilerleyip çocuk derdini anlatabilir hale geldiğinde dahi herhangi bir şikayeti olmayabilir. Şaşılık genellikle anne-baba, sağlık çalışanları veya diğer insanlar tarafından fark edilmektedir.

• Ezotropya (içe bakış): Gözlerden birinin veya her ikisinin de burna doğru dönük olması durumudur. Bebeklerde görülen göz kaymasının en yaygın belirtisidir. Genellikle ilerleyen yaşla birlikte ortadan kalkması beklenir.
• Ekzotropya (dışa bakış): Gözlerin birinin veya her ikisinin kulaklara doğru dönük olması durumudur.
• Göz hizalarında bozukluk: Bir gözün diğerinden yüksekte veya alçakta olması durumudur.
• Göz kısma: İlerleyen yaşlarda çocuklar nesneleri daha net görebilmek için gözlerini kısabilir.
• Baş çevirme: Bir nesneyi görebilmek için o yöne doğru başı hareket ettirme şaşılığın belirtileri arasında yer alabilir.
• Çift görme: Çocuklar ilerleyen yaşlarda nesneleri çift gördüğünü belirtebilir. Konuşma öncesi dönemde ise çift görüntüye yönelik hareketlerde bulunabilirler.

Bazı durumlarda bebekte gerçek bir şaşılık olmasa da göz hizalanmasında veya bakışlarda orantısızlık fark edilebilir. Bu durum göz, göz kapağı ve burun yapısından kaynaklanan ilizyonal bir durumdur ve yalancı şaşılık veya “psödostrabismus” olarak ifade edilir. Bebeklerde yalancı şaşılık göz kenarı kıvrımları, düz boyun sırtı gibi durumlara bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Bebeklerde Şaşılık Nedenleri Nelerdir?

Bebeklerde şaşılığın iki önemli sebebi bulunmaktadır. Gözün kırma kusurları ve göz hareketlerinden sorumlu kaslara veya nörolojik yapılara bağlı sorunlar gözlerin aynı eksende bulunmasını ve koordineli hareket etmesini engeller. 

Bir bebekte şaşılık görülme sıklığını artıran risk faktörleri ise şu şekildedir:

• Genetik hastalıklar (Down Sendromu)
• Duane Sendromu: Gözün yanlış hizalanması ile karakterize nadir görülen bir hastalıktır.
• Gebelikte ilaç ve alkol kullanımı: Hamilelik sürecinde reçeteli-reçetesiz ilaçlar, alkol ve tütün ürünlerinin kullanımı bebek üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Bebekte gelişim bozukluklarına sebep olabilir. Önlenebilir sorunlar arasında ilk sıralarda yer almaktadır.
• Beyin hasarı ve felç: Göz hareketleri nörolojik sistem tarafından kontrol edilmektedir. Beyin sapından çıkan 12 çift sinirin 3’ü göz hareketlerinin koordinasyonu üzerine etki göstermektedir. Beyin veya göz hareketlerini sağlayan sinirlerdeki fonksiyon kayıpları şaşılığa sebep olabilir. 
• Tiroid göz hastalığı: Bazı tiroid hastalıklarına bağlı olarak göz çevresi yağ dokusunda artış, göz kaslarında şişme ve sertleşme, göz etrafında şişme gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Tiroid göz hastalığı olarak da adlandırılan bu durum şaşılık sebepleri arasında yer almaktadır.
• Hidrosefali
• Beyin tümörü
• Travmalar: Beyin ve sinir hasarına sebep olabilir.
• Enfeksiyonlar: Özellikle yenidoğan dönemi enfeksiyonları şiddetli menenjit ve sepsis gibi sonuçlara ilerleyebilir.
• Ailede şaşılık öyküsü

Bebeklerde Şaşılık Teşhisi

Bebeklerde şaşılığın ortaya konması yetişkinlere nazaran daha zordur. Yaşamın ilk yıllarında görülen göz kayması durumlarına genellikle müdahale edilmez. 4. aydan itibaren var olan sorunların detaylı incelenmesi ve gerekli tedavilerin uygulanması gerekmektedir. Bebeklerde şaşılığın en önemli belirtisi gözlerin farklı hizalanması durumudur. Ancak bu sorunun yalancı şaşılıktan ayırt edilmesi gerekmektedir. 

• Şaşılık tespiti göz muayenesi ile konulmaktadır. İleri bakış sırasında göz bebekleri arasında kaymanın belirlenmesi en önemli bulgudur. Bebeklerde şaşılık testi olarak da adlandırılabilir. 
• Şaşılık testi sırasında sık olarak kullanılan bir diğer yöntem ise örtü testidir. Tek göz kapatılarak bebeğin bir noktaya odaklanması sağlanır. Kapalı göz açıldığında kayma meydana gelmesi şaşılık tanısı koymaya yardımcı olur.
• Korneadan ışık yansıma testi (Hirschberg testi) şaşılık tanısında kullanılan basit ve zararsız yöntemlerden biridir. Göz bebekleri üzerine karşı düzlemden ışık düşürülür. Işın kornea üzerinde oluşturduğu yansıma her iki gözde de aynı bölgede olması beklenir. Işık yansımaları farklı bölgelerde oluşuyorsa göz eksenleri arasında farklılık olduğu anlamına gelir.
• Görme alanı ve görme keskinliği değerlendirmesi ileri yaş çocuklarda kullanılabilecek yöntemlerden biridir. Ancak çocuğun verilen komutları anlaması ve karşılık vermesi gerekmektedir.
• Şaşılık tanısında kullanılan tıbbi yöntemler arasında ise görüntüleme yöntemleri bulunmaktadır. Göz kasları, sinir dokuları MR ile incelenerek olası patolojiler ortaya konabilir.

Bebeklerde Şaşılık Nasıl Tedavi Edilir?

Bebeklerde 6 aydan itibaren devam eden şaşılığın tedavi edilmesi gerekmektedir. Şaşılık tanısı konan bebeklerde öncelikle bu duruma sebep olan ana etkenin belirlenmesi gerekmektedir. Varsa enfeksiyon, travma ve diğer hastalıklara yönelik tedaviler uygulanabilir. Şaşılığı düzeltmek amacıyla sorunun şiddetine yönelik farklı tedavi yöntemleri mevcuttur.

• Gözlük ve Lens Kullanımı: Görme sorunlarına bağlı şaşılık problemleri gözlük veya lens kullanımı ile tedavi edilebilmektedir.
• Göz kapama: Şaşılıkta en önemli sorunlardan biri bir gözün diğerinden daha az gelişmiş olmasıdır. Bu durumu ortadan kaldırmak amacıyla sağlıklı göze kapama, bant yerleştirme uygulaması yapılabilir. Günün belirli bir kısmında sağlıklı gözü kapalı olan bebeğin zayıf gözü görme ve kas hareketleri bakımından güçlenmeye başlar.
• Göz damlası: Göz bandı kullanamayan çocuklarda tercih edilecek yöntemlerden biridir. Göze zararı olmayan ancak görmeyi geçici olarak bulanıklaştıran göz damlaları sağlıklı göze uygulanır. Göz kapama yönteminde olduğu gibi zayıf göz güçlenmeye başlar.
• Şaşılık Egzersizleri: Bazı göz egzersizleri ile göz kaslarını güçlendirmek ve şaşılığı ortadan kaldırmak mümkündür. Ancak küçük bebeklerde göz kayması egzersizleri kullanımı kısıtlıdır. 
• Botoks Enjeksiyonu: Göz kaslarının hareketlerini düzenlemek amacıyla botoks enjeksiyonu tercih edilen yöntemlerden biridir. Göz kaslarına bağlı şaşılığın tedavisinde etkili bir yöntemdir. Ancak 12 yaşın altındakilerde kullanımı önerilmemektedir.
• Şaşılık Ameliyatı: Özellikle şiddetli ve diğer yöntemlerle düzelmeyen şaşılık durumlarında cerrahi gerekebilmektedir. Şaşılık ameliyatı ile göz kasları gevşetilerek veya kasılarak gözler aynı hizaya getirilebilir.

Şaşılık Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Görme duyusu yaşamın ilk 6 ayında hızlı bir gelişme gösterir. Bu gelişim 7-8 yaşlara kadar devam eder. 8 yaşına gelmiş bir birey yetişkinlik görme düzeyine çok yakın bir seviyeye ulaşmıştır. Özellikle bu gelişim sürecinde çeşitli sebeplere bağlı olarak bir gözün daha az gelişmesi durumuna “ambliyopi” yaygın kullanılan adı ile göz tembelliği adı verilir.

Sağlıklı bireylerde 2 göz aynı düzleme odaklanmaktadır. Her iki gözden gelen görüntüler beyinde birleştirilerek yorumlanır. Şaşılık ve tek taraflı görme kusurlarında iki göz arasında görüntü farklılıkları oluşur. Bu durumda beyin daha net olan görüntüye odaklanmaya, diğer gözden gelen görüntüleri arka plana atmaya başlar. Bu durumda bir göz gelişirken diğer gözde tembellik ortaya çıkar. Kişi genellikle bu durumun farkında değildir.

Bebeklerde Şaşılığa Ne İyi Gelir?

Patolojik bir sebebe bağlı şaşılığın önlenebilmesi genellikle mümkün değildir. Ancak erken dönemde uygulanan tedavi şaşılığa bağlı sorunları en aza indirir. Genel sağlığın yanı sıra göz sağlığını ve gelişimini desteklemek amacıyla beslenmeye önem verilmelidir. Göz sağlığı için Omega-3, A ve C vitaminleri büyük öneme sahiptir. Yalnızca çocuklar değil emzirme döneminde anneler de sağlıklı beslenmeye özen göstermelidir. Somon, ton balığı gibi deniz ürünleri, turunçgiller, havuç, patates, kayısı, bezelye, fasulye, yağsız kırmızı et tüketilmesi gereken besinler arasında yer almaktadır.

Göz sağlığının korunmasında bir diğer önemli nokta ise bebeği enfeksiyon ve travmalara karşı korumaktır. Bağışıklık sistemi henüz yeterince gelişmemiş ve travmalara karşı savunmasız bebeklerde kalıcı hasarlar meydana gelebilmektedir.

Bebeklerde Şaşılığa Ne İyi Gelmez?

Bebeklerde şaşılığın ihmal edilmesi yapılmaması gereken durumların başında yer almaktadır. 4 aya kadar düzelmeyen şaşılıklara ne kadar erken müdahale edilirse o kadar olumlu sonuç elde edilebilir.

Bebeklerde Şaşılık Ameliyatı

Şaşılık ameliyatı şaşılık ve nistagmus şikayetlerinin tedavisinde kullanılan, bir veya birkaç göz kasının boyutlarının cerrahi olarak yeniden düzenlenmesi işlemidir. Şiddetli şaşılığın tedavisinde en etkili yöntemdir. 

Şaşılık ameliyatı gerekli kişilerde öncelikle ameliyata uygunluğu tespit etmek amacıyla testler yapılabilir. Anestezi ve cerrahiyi kaldıramayacak hastalarda operasyon ertelenebilir veya iptal edilebilir. Şaşılık ameliyatı öncesi gece yarısından itibaren besin alımının tamamen kesilmesi gerekmektedir. 

Bebeklerde şaşılık ameliyatı genel anestezi altında gerçekleştirilmektedir. Kişi herhangi bir ağrı hissetmeyecektir. Göz kenarındaki cilt dokusuna kesi açılması veya gözün yerinden çıkarılması söz konusu değildir. Göz kapağı altından girilerek kaslar üzerine müdahalelerde bulunulur. Gevşek kasları sıkılaştırmak amacıyla emilebilir dikiş iplikleri kullanılmaktadır. Ameliyat sonrası dikişlerin alınmasına ihtiyaç duyulmamaktadır. 

Şaşılık ameliyatı hastanın duruma göre 45 dakika ile 2 saat arasında sürebilir. Sonrasında kişi uyanma odasına alınarak anestezi etkisinden kurtulması beklenir. Anestezi etkisinin tamamen ortadan kalkması birkaç saat sürebilir. Hastalar genellikle aynı gün taburcu edilmektedir. 

Ameliyat sonrası göz bir bant yardımıyla kapatılabilir. Bu bölgede birkaç gün ağrı görülmesi normaldir. Şiddetli ağrıların giderilmesi için doktor tarafından önerilen ilaçlar etkili olacaktır. Göz kenarlarındaki kızarıklıkların normale dönmesi birkaç hafta sürebilir. İlk dönemde bulanık görme normaldir. Görme kabiliyetinin 1-2 hafta içerisinde düzelmesi beklenmektedir. Ameliyattan sonraki gün bandajların alınması için, 4 hafta sonra da genel kontrol için doktor muayenesi gereklidir. Bebeklerde şaşılık ameliyatı sonrası ilerleyen şişlik, görme kaybı, ilerleyen kızarıklık, yüksek ateş ve bulantı-kusma olması durumunda sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Bebeklerde Şaşılık için Hangi Doktora Gidilir?

Bebeklerle ilgili sorunlar ve rutin kontrollerle ilgili en sık çocuk doktorlarına (pediatri bölümü) başvurulmaktadır. Bebek veya yetişkinlerde olduğu fark etmeksizin şaşılık gibi göz problemleri ise göz hastalıkları uzmanı tarafından tedavi edilmelidir. 4. aydan itibaren bebeklerde tek göz kayması, göz hizalanmalarındaki bozukluklar ciddiye alınmalı ve uzman kontrolünden geçirilmelidir. Bu amaçla doğrudan göz hastalıkları uzmanına başvurulabileceği gibi öncelikle pediatri uzmanına danışmakta fayda olacaktır. Uzman hekim gerekli görmesi durumundan göz hastalıklarına yönlendirebilir.