Ca 15-3

Ca 15-3 Nedir?

Ca 15-3 (kanser antijeni 15–3), sadece kanserli hücrelerde bulunan bir kanser antijenidir. Bu tümör belirteci; MUC-1 geninin yüzeyinde bulunan ve iyi veya kötü huylu tümör hücreleri tarafından üretilerek kana salınan bir proteindir. Bu protein, meme kanseri başta olmak üzere daha birçok kanserli bölgede oluşan tümörlü hücrelerin birbirine tutunması, bağışıklığı ve metastazından sorumludur.

Meme kanserinin teşhis edilmesi için belli başlı bazı testler uygulansa da özellikle kan testlerinde görülen Ca 15-3 değerleri, kanser hastalığının tanısının konulmasında büyük bir öneme sahiptir. Standart kan sayımı ile elde edilen bu antijenin değerleri, şayet referans aralığının dışındaysa kanser hastalığının tanısının konmasına ve bir an önce tedavinin başlatılmasına yönelik bilgi sağlar. Kanser antijeni 15-3, tümörlü hücrelerden salınsa da kansere neden olmaz, dolayısıyla oluşan tümörlerin evre ve boyutu ile birlikte orantılı olarak artış gösterir.

Değerlerde meme kanserinin ilk evrelerinde %10 kadar artış görülürken ileri evre kanserlerde bu artış %90’lara kadar yükselir. Ayrıca bu değerler, kanser evresi ile orantılı olarak arttığından dolayı, sadece metastaz olan kanserlerin nüks takibi için değil, aynı zamanda kanserli hücrelerin tedaviye yanıtının değerlendirilmesinde de kullanılır.

Ca 15-3 Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Meme kanseri her iki cinsi etkilese de en sık kadınlarda görülen ve dünyada her yıl 1 milyondan fazla kadını etkileyen yaygın bir kanser türüdür. Kanser antijeni 15–3 meme tümör hücrelerinden üreyen protein seviyesi kanserin takibinde ve tedavisinde kullanılan bir tür kriterdir. Ca 15-3 referans aralığı 30 u/ML olan kanser antijeni, değerin 30’dan düşük olduğu anlamına gelirken değerin üst sınırı oluşan tümörün evresine, boyutuna ve test yapan laboratuvara göre değişir.

Proteini değeri düşük olması herhangi bir sorun teşkil etmezken, değerlerin yüksek çıkması kanserli veya kanserli olmayan başka hastalığın bir belirtisidir.  Özellikle değerlerin yüksek olması hayati risk faktörü içerir. Çünkü Ca 15-3 düzeyi tümör kütlesiyle birlikte kanser evresi ilerledikçe artış gösterir. Meme kanseri evrelerine göre değerlerin yükseliş yüzdeleri şu şekildedir:

• Evre-1: ~ %5-10 (tümörün 15 mm’den küçük olduğu durumlarda) 
• Evre-2: ~ %29, 
• Evre-3: ~ %32,
• Evre-4: ~ %90, (kanserin metastaz olmasında) 

Ca 15-3 Nasıl Ölçülür?

Herhangi bir hazırlık gerektirmeyen ve standart kan testi ile ölçülen ca 15-3 değeri özellikle memede oluşan kanserli hücrelerin tanı ve takibinde kullanılır. Bu antijenin değeri, kanser evresi ilerledikçe proteinin konsantrasyonları da artacağından dolayı, gittikçe artar. Meme tümörlerinin kemiklere veya karaciğere yayılması durumunda ise oldukça yüksek düzeylere ulaşır.

Ca 15-3 testi, meme kanseri olan hastaların tedavi sürecinde veya sonrasında belli aralıklarla yaptırması gereken ve yaygın olarak uygulanan bir serum (kan) belirtecidir. Kanser teşhisinden sonra belirlenen ca 15-3 değerleri ise tedavi sürecinde ve sonrasında alınan değerler arasındaki değişikliğin takibi açısından önemlidir. Bu test, tek olarak kanser teşhisi için kullanılmadığından dolayı, ileri evre kanser tanısı konan hastaların tümör özelliklerinin ve tedavi seçeneklerinin belirlenmesi için diğer teşhis testleri ile birlikte yapılır.

Hamilelikte Ca 15-3 Değerleri Nasıl Olmalı?

Ca 15-3 seviyeleri yüksekliği kanserin ilerlediğinin bir belirteci olduğu için genelde kadınların hamile kalması önerilmemektedir. 2. ve 3. evre meme kanseri olan kadınların ise en az 5 yıl hamile kalmasına izin verilmez. 1. evredeki hasta ise östrojen reseptörlerini bloke eden ilaç tedavisi uygulanmazsa en az 2 yıl beklemelidir. Hamile veya emziren anne adaylarında en sık görülen meme kanseri, yapılan araştırmalara göre hamileliğin 2 ve 4. aylarında gelişir.

Hamilelik sürecinde memede oluşan fizyolojik değişikliklerden dolayı hastalığın teşhis edilmesi geciktiğinden, kanser tanısı koyulana kadar kötü huylu hücreler genellikle daha fazla yayılır. İleri evde meme kanseri konmuş anne adaylarının ca 15-3 seviyelerin normal aralıklara dönmesi için ilk olarak kanserli memenin tamamının alınması gerekir. Ayrıca kemoterapi hamileliğin ilk 13 haftasında uygulanamaz. Çünkü kemoterapi fetüs üzerinde toksik etki oluşturur ve düşüğe neden olabilirken, hamileliğin sonlandırılması gerekebilir.

Hamileliğin 14. haftasından sonra kemoterapinin cenin üzerindeki anomalilere yol açma riski düşük olduğundan bazı kemoterapötiklerin gebelerde güvenle uygulanabilir. Genel olarak bakıldığında hamileliğin 35. haftasına kadar kemoterapi verilebilse de doğuma 3 hafta kala annenin kan değerleri olumsuz etkilenebilir. Bu yüzden, gelişebilecek problemlerin önlenmesi için kemoterapinin kesilmesi gerekir. Ayrıca hamilelikte östrojen reseptörlerini bloke eden ilaç tedavisi önerilmediğinden, tedavi doğum sonrasına ertelenir. Alınan tüm kemoterapötik ve diğer ilaçların sütten bebeğe geçmesinin engellenmesi için doğumdan sonra uygulanan ilaç tedavileriyle annenin sütünün kesilmesi sağlanır.

Ca 15-3 Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Meme kanseri, en çok kadınlarda görülen ve Dünya genelinde akciğer kanserinden sonra  en yaygın olan ikinci kanser türüdür. Yapılan birçok araştırmada, meme kanserinde erken teşhis ve uygun tedavi ile hayatta kalma oranı artış göstermektedir. Bununla birlikte meme kanserinin teşhisi, tanı ve takibi için çok sayıda laboratuvar ve tümör belirteci testleri kullanılır.

Özellikle en fazla meme kanserinde ca 15-3 yüksekliği görülse de vücudun diğer bölgelerinde oluşan kanser türlerinde de tespit edilebilir. Ca 15-3 yüksekliği nedenleri ve hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Meme kanseri ve metastatik meme kanseri,
• Akciğer kanser,
• Prostat kanseri,
• Kalın bağırsak kanseri,
• Kolon kanseri,
• Pankreas kanseri, 
• Karaciğer kanseri, 
• Yumurtalık kanseri, 
• Rahim ağzı ve rahim duvarı kanseri, 

Ayrıca ca 15-3 düzeylerinin kullanılmasının asıl nedeni kanserin metastaz durumunun incelenmesi olsa da iyi huylu olarak görülen tümörlerin ve bazı hastalıkların değerlendirilmesi içinde kullanılabilir. Ca 15-3 yüksekliği sebepleri ve artmasına neden olan hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Karaciğer sirozu,
• İyi huylu tümör bulunan meme hastalıkları,
• İyi huylu tümörler,
• İdrar yolu enfeksiyonları,
• Hamilelik ve emzirme,
• Lupus hastalığı (kelebek hastalığı),
• Kronik hepatitler (karaciğer iltihabına neden olan virüs),
• Endometriozis (çikolata kisti),
• Serviks hücrelerin vücudun başka bölgesine yayılması,
• Tüberküloz (verem),
• Serviks (rahim), yumurtalık ve tüplerde iltihap veya enfeksiyon,
• Akut pankreatit (pankreas iltihabı),
• Kronik karaciğer hastalıkları,
• Sarkoidoz (bağışıklık sisteminin anormal çalışması)
• Gastrointestinal hastalıkları (sindirim sistemi),

Bununla birlikte bu koşullarda ca 15-3 seviyeleri çok yüksek olsa da zaman içinde artmaya devam etmez yani çoğunlukla değerler sabit kalır.

Ca 15-3 Yüksekliği Belirtileri

Ca 15-3 testi yüksekliği meme kanserinde, bazı diğer kanser türlerinde veya hastalıklarda görülebileceğinden dolayı görülen belirtiler farklılık gösterebilir. Ancak ca 15-3 yüksekliği nedenlerine göre yaygın olarak ortaya çıkan belirtiler şu şekildedir:

• Meme veya koltuk altı bölgesinde şişlik,
• Memede büyüme, asimetri ve şekil bozukluğu, 
• Meme başında renk değişikliği, çökme ve şekil bozukluğu, 
• Meme başından akıntı,
• Meme başında deri soyulmaları ve döküntüleri,
• Meme ucunda yara ve kızarıklık,
• Meme cildinde portakal kabuğu görünümü, ödem ve kızarıklık, 
• Hamilelik,
• Enfeksiyon,
• Balgamda kan ve kronik öksürük,
• Ağrı,
• Kanama,
• Açıklanamayan kilo kaybı,
• Yüksek ateş
• Halsizlik, 
• Dışkıda kan ve uzun süren dışkılama problemleri,
• Hissedilen sert ve hareketsiz kitle,
• İdrarda kan ve idrar sıklığının değişmesi,
• Ciltte, özellikle ben ve siğillerde değişiklik,
• Zamansız vajinal kanama,

Ca 15-3 Yüksekliği Tedavisi 

Ca 15-3 seviyeleri yüksekliği, özellikle meme kanserinde kanser, karaciğer ve kemiklere yayıldığında en yüksek seviyelere gelmiş demektir. Ca 15-3 testi sonrası yüksek olan değerlerin, yapılması gereken diğer tahlillerle birlikte uygulanan tedaviye olumlu cevap alınması durumunda, değerler normal referans aralığına yavaş yavaş iner. Fakat sürekli protein artışı olduğunda, kanserin uygulanan tedaviye olumlu cevap vermediği, tekrarladığı ve büyümenin devam ettiğini gösterir.

Özellikle meme kanseri tedavisinde uygulanan tedavilerin başında radyoterapi, ışın tedavisi, kemoterapi, hormonoterapi ve akıllı ilaç tedavileri yer alır. Fakat metastaz durumunda oluşan kanserli tümörün tamamının cerrahi operasyonla çıkarılması gerekebilir. Bu cerrahi dışında uygulanan tedavi yöntemlerinden biri mastektomi işlemidir ve bu tedavide tümörlü memenin tamamı alınır.

Ayrıca meme derisi korunarak meme dokusunun tamamının çıkarılması veya bir miktar normal meme dokusuyla birlikte sadece tümör çıkarılabilir. Cerrahi operasyonlarının yapılmasının amacı tümör nüksünü veya kanserli hücrelerin diğer organlara yayılmasını yöneliktir. Meme kanserinde ve diğer hastalıklarda uygulanan kişiye en uygun tedavi sonrası, genellikle ca 15-3 değerleri normal referans aralığına dönmesi beklenir.

Ca 15-3 Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Ca 15-3 değerleri ne kadar çok yükselirse, bu tümörün o kadar çok büyüdüğünü ve diğer organlara yayıldığını gösterdiğinden dolayı değerler yakından takip edilmelidir. Ca 15-3 normal seviyelere dönmesi için altta yatan hastalığının tedavi edilmesi ve kanserin ilerlemesinin durdurulması gerekir. Ca 15-3 yüksekliğine neden olan tümör hücrelerin ilerlemesi durdurulamadığında, kanser hastalıklarının ilerlemesi, tekrar nüks etmesi ve zamanla kanser hücrelerinin tüm vücuda yayılması olası bir durumdur.

Örneğin meme kanseri uygun tedavi edilmediği veya tedaviye olumlu cevap alınamadığı durumlarda, tümörler en çok karaciğere, kemiklere ve akciğere yayılır yani vücuttaki diğer organlara metastaz yapar. Bununla birlikte ca 15-3 düzeyleri herhangi bir egzersiz veya diyet değişikliği düşürülmesi mümkün değildir. Kanserli hastalarda düzeylerin referans aralığında tutulmasının tek çaresi hastalığın takibi ve tedavi yöntemidir.