Endokrin Testi

Endokrin Testi Nedir?

Vücutta birçok aktivitenin kontrol edilmesinden ve yerine getirilmesinden hormonlar sorumludur. Hormon üretimi sağlayan iç salgı bezlerine ise endokrin (hormonal) sistem adı verilmektedir.

Endokrin testi, vücuttaki iç salgı bezlerinin durumunu kontrol etmeye yarayan testtir.

Yapılan endokrin testinde;

• Hipofiz,
• Hipotalamus,
• Tiroid ve paratiroid,
• Pankreas,
• Yumurtalık ve testisler,
• Böbrek üstü bezler,
• Endotel hücreleri kontrol edilmektedir.

Endokrin Hastalıkları Nelerdir?

Endokrin testinde ortaya çıkan, endokrin sisteminin organlarında veya vücuttaki hormonların aktivitelerinde oluşabilecek pek çok hastalık bilinmektedir. Oluşan hastalıklar pek çok farklı şekilde görülebilmektedir.

Tiroid Hastalıkları

Tiroid bezlerinin çalışma durumuna göre farklı hastalıklar meydana gelebilir. Tiroid bezlerinin az hormon salgılaması ve çalışması durumunda hipotiroidi gelişir. Bu durumda;

• Saç dökülmesi,
• Ciltte kuruluk,
• Uykusuzluk,
• Hızlı kilo alma,
• Halsizlik gibi şikayetler meydana gelebilmektedir.

Tiroid bezlerinin çok fazla hormon salgılamasına hipertiroidi adı verilmektedir. Vücutta hipertiroidi olması durumunda;

• Hızlı kilo kaybı,
• Sürekli oluşan çarpıntı,
• Aşırı terleme,
• Sıcak ve nemli deri gibi belirtiler gözlenebilir.

Tiroid bezlerinin az veya çok çalışmasıyla meydana gelen bozukluklar ciddi sağlık sorunlara neden olabilir.

Diyabet (Şeker) Hastalığı

Şeker hastalığı endokrin sistemine bağlı gelişen bir diğer hastalık türüdür. Vücutta, pankreasın yeterli düzeyde insülin üretememesinden ya da üretilen insülinin vücut tarafından doğru kullanılamamasından ortaya çıkmaktadır.

Şeker hastalığının (diyabet) en çok gözlemlenen tipleri Tip1 ve Tip 2 'dir. Tip1, vücudun insülin üretiminin azalmasına neden olmaktadır. Tip2, vücudun insüline karşı direnç göstermesini ve üretilen insülinin kullanılamamasına neden olmaktadır.

İnsülin yetersizliği veya vücudun insüline karşı direncinin sonucunda yüksek seyreden kan şekeri, vücutta çok fazla sistemi etkileyebilmektedir.

Kemik Erimesi

Kemik erimesi, ilerleyen yaş ile birlikte endokrin sisteminde meydana gelen hormonal nedenlerle ortaya çıkan bir durumdur. Kemik erimesinin temel nedeni, kalsiyum-fosfat metabolizmasını etkileyen hormonlardan kaynaklanmaktadır.

Hipofiz Bezine Bağlı Oluşan Hastalıklar;

• Hipopituitarizm (hipofiz bezi yetmezliği),
• Prolaktin hormon fazlalığı,
• Büyüme hormonu fazlalığı.

Tiroid Bezine Bağlı Oluşan Hastalıklar;

• Guatr,
• Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması),
• Hipertiroidi (tiroid bezinin fazla çalışması).

Böbrek Üstü Bezine Bağlı Oluşan Hastalıklar;

• Cushing Sendromu(kortizol hormon fazlalığı),
• Addison Hastalığı
• Aldosteron hormon fazlalığı.

Diğer Endokrin Sistemine Bağlı Oluşan Hastalıklar;

• Testosteron eksikliği,
• Jinekomasti (erkekte meme büyümesi),
• Testis ve penis küçüklüğü,
• Yumurtalık hormon bozuklukları,
• Hipogonadizm (kadınlarda cinsel hormon yetmezliği),
• Hirsutizm (tüylenme)
• Obezite, metabolik sendrom.

Endokrin Testi Nasıl Yapılır?

Endokrin testi, kan ve/veya idrarda hormon düzeyleri ölçülerek gerçekleştirilir. Hormon salgı bezlerinin, diğer hormon ve salgı bezleriyle olan etkileşimini değerlendirmek adına, uyarı ve baskılama testlerinden faydalanılmaktadır.

Endokrin testi aşamasında, kandaki hormon düzeyleri olası koşullarda farklılık gösterebilmektedir. Test yapılan kişinin yaşı, cinsiyeti, günlük aktivitesi, ek hastalıkları, sigara kullanımı, alkol tüketimi ve tahlilin gerçekleştirildiği tarih gibi parametreler bu farklılığı ortaya çıkarmaktadır.

Endokrin testinde hormonlar, hormonların üretildiği doku veya organa göre incelenen testler ve istenen hormonlar şöyledir:

Tiroid Hormon Testleri

• T3(triiyodotironin)
• T4(tiroksin)
• TSH(tiroid stimülan hormon)

Eşey Hormonları Testleri

• FSH(foliküler stimülan hormon)
• LH(lüteinleştirici hormon)
• Östrojen
• Progesteron
• Testosteron
• Androjen

Böbreküstü Bezi Testleri

• ACTH(Adrenokortikotropik hormon)
• Aldosteron
• Kortizol
• Adrenalin
• Noradrenalin
• Androjen

Hipofiz Hormon Testleri

• GH(growth hormon, büyüme hormonu)
• PRL(prolaktin)
• ACTH(adrenokortikotropik hormon)
• FSH(foliküler stimülan hormon)
• TSH((tiroid stimülan hormon)
• ADH(antidiüretik hormon)

Pankreas Hormon Testleri

• İnsülin
• IGF-1(insülin benzeri büyüme faktörü)
• C-peptid
• Glukagon
• Somatostatin
• VIP(vazoaktif intestinal peptit)

Diğer Hormonal Testler

• PTH(Parathormon)
• Kalsitonin
• D vitamini
• EPO(eritropoetin)
• Melatonin
• b-HCG(Beta-Human koryonik gonadotropik hormon)

Endokrin Testinde Oluşan Değişiklikler Ne Anlama Gelmektedir?

Endokrin testi sonucunda, ölçülen hormonun kandaki düzeyine ait veriler elde edilmektedir. Hormon üretiminde artış ya da azalmanın olup olmadığı kontrol edilmektedir.

Endokrin test sonucunda, hormon düzeylerinde meydana gelen değişikliklere göre hastalık tanısı konulup, tedavi planı yapılabilmektedir.

Endokrin sistem bozukluklarında ilaç tedavileri uygulanabildiği gibi, hormon düzeyinde azalma görüldüğünde, az olan hormonun ağız veya enjeksiyon yoluyla vücuda verilmesi sağlanabilmektedir.  Endokrin sistemindeki hormon üretimini sağlayan organların fazla çalışması durumunda oluşan bazı hastalıklarda, ilgili organın bir bölümünün ya da tamamının çıkarılmasını sağlayan cerrahi yöntemler uygulanabilmektedir.

Endokrin Hastalıklarının Tanı ve Tedavisi

Endokrin sistemine bağlı olarak gelişen hastalıkların çok fazla çeşidi bulunmaktadır. Vücutta oluşan hastalığın altında yatan sebepler iyi bir şekilde araştırılmalıdır.

Endokrin hastalıkları için tek tip tanı veya tedaviden söz edilmesi güçtür. Oluşan hastalıkların tümü farklı tiplerde olduğundan dolayı, geliştirilen test ve tanı yöntemleri de farklılık göstermektedir. Meydana gelebilecek hastalığın tedavi süreci içinde pek çok yöntem tercih edilmektedir.

Endokrin sisteminden kaynaklanan hastalıklar için genel olarak kan testleri, tarama testler, çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Doktorun gerek görmesi halinde vücuttan alınan bir örnekle biyopsi işlemi de yapılmaktadır.

Bebek ve Çocuklarda Endokrin Testi

Çocuklarda endokrin testinin yapılma amacı, çocukluk ve ergenlik döneminde  ortaya çıkan hormon bozukluklarını tespit etmektir. Çocuğun, normal bir gelişim sağlaması, uygun ve normal zamanda ergenlik dönemi geçirmesi ve sağlıklı ilerlemesi, erişkin döneme güvenli geçişi için düzenli endokrin testi yaptırmak gerekmektedir.

Çocuklarda Endokrin Sistemine Bağlı Meydana Gelen Hastalıklar

Boy Kısalığı

• Düşük doğum ağırlığı ve kısa doğum boyu ile hayata gelen bebekler, düzenli olarak endokrin testi yapılarak izlenmektedir. Boy kısalığı, kalıtsal olabileceği gibi endokrin sistemi bozukluğundan da kaynaklanabilir. 
• Çocuk endokrinoloji, çocukta meydana gelen boy kısalığı durumuna ait tüm olasılıkları incelemektedir. Oluşan boy kısalığı, endokrin sistemde meydana gelen büyüme hormonu eksikliğinden kaynaklanıyorsa, uygun tedavi ile boy uzaması sağlanabilmektedir.

Erken Yaşta Ergenlik ve Gecikmiş Ergenlik

• Ergenlik döneminde bireysel farklılıklar olmakla beraber Türkiye’de, kız çocuklarında 11-12 yaş, erkek çocukların 12-13 yaş aralığında başlamaktadır.
• Bazı durumlarda normal yaşta başlayan ergenlik dönemi, 12-18 ay gibi kısa bir sürede tamamlanabilir. Oluşan bu durum, hızlı ilerleyen ergenlik dönemi olarak adlandırılmaktadır.
• Kız ve erkek çocuklarda 14 yaş çağında henüz ergenlik belirtisi gözlenmediyse bu durum gecikmiş ergenlik dönemi olarak kabul edilmektedir. 
• Aynı zamanda, ergenlik döneminde görülen diğer sorunların nedeni de endokrin sistemi ile ilgilidir. Çocuk endokrinoloji, ergenlik dönemi ile alakalı tüm sorunlarda uygun görülmesi halinde endokrin testi uygulayarak, çocuklardaki hormon yapısını gözlem altına almaktadır. 

Doğumda Cinsel Farklılaşma

• Endokrin sistemine bağlı cinsel farklılaşma, bebek hayata geldiğinde, ilk bakışta cinsiyet belirlenemeyen gelişim bozukluğudur. 
• Erkek bebeklerde, yumurtalar kase içinde gözlenmiyor, idrar penis ucundan yapılamıyor ve penis çok küçük gözleniyorsa, endokrin testi yapılarak hormonal yapı kontrol edilmektedir.
• Kız bebeklerde, çok küçük idrar yolu açıklığı gözlemleniyor ya da iki kasıkta da küçük şişlik fark ediliyorsa, çocuk endokrinoloji bölümü gerekli endokrin testlerini yaparak, bebek sağlığını kontrol etmektedir.