Homosistinüri

Homosistinüri Nedir?

Homosistinüri hastalığı bebeklerde görülen bir metabolizma hastalığıdır. Bu hastalıkta temal bir aminoasit olan metiyoninin metabolizmasında birtakım problemler oluşmaktadır. Normal şartlarda metiyonin proteini homosistine dönüşmektedir. Oluşan homosistin ise “sityatyon sentataz” enzimi sayesinde sistatyona dönüşmektedir. Homosistinin sistatyona dönüştüğü bu basamakta oluşan problem sonucu “Homosistinüri Tip 1” hastalığı oluşmaktadır. 

Homosistinüri hastalığı klinik anlamda 3 farklı formda incelenebilmektedir. Homosistinüri Tip 1, Homosistinüri Tip 2 ve Homosistinüri Tip 3 olarak adlandırılan bu formlardan Homosistinüri Tip 1 klasik form olarak bilinmektedir. Homosistinüri Tip 1 hastalığında “sistatyon sentetaz” enzimi eksiktir. Homosistinüri Tip 1 hastalarının %40’ ında B6 Vitaminine yanıt alınmaktadır. Homosistinüri Tip 1 Hastalığı, toplumda görülen sistatyon enzim eksikliğine bağlı gelişen ve en sık görülen metiyonin sentez enzim eksikliğidir. Homosistinüri Tip 2 hastalığında ise “metil – kobalamin oluşum problemi” mevcuttur. Homosistinüri Tip 2 hastalığında esas eksiklik “Metiyonin Sentaz” enzimindedir. Homosistinüri Tip 3 hastalığında ise “Metilen Tetra – Hidrofolat” enzimi eksik olarak bulunmaktadır. 

Homosistinüri Belirtileri Nelerdir?

Homosistinüri hastalığı Tip 1, Tip 2 ve Tip 3 olarak üç farklı klinik formda görülmektedir. Her bir klinik formun birbirinden farklı özellikleri bulunabilmektedir. Buna ek olarak her üç formda ortak görülen bazı özellikler de bulunabilmektedir. 

Homosistinüri Tip 1 Belirtileri

• Homosistinüri Tip 1 ile doğan bebeklerde genellikle doğum anında herhangi bir problem görülmemektedir.
• Homosistinüri Tip 1 ile doğan bebeklerin bir kısmında yaşamın ilk yılında büyüme ve gelişme geriliği gözlenebilmektedir.
• Homosistinüri Tip 1 ile doğan bebeklerin 3 yaşından sonra gözlerinde birtakım problemlerin çıkması ile genellikle tanı konulmaktadır. Bu hastalarda 3 yaşından sonra “Lens Subluksasyonu” görülebilmektedir. Lens subluksasyonu normal yerinde bulunması gereken lensin kayıp aşağı doğru düşmesi anlamına gelmektedir.
• Homosistinüri Tip 1’ li bebeklerde aynı zamanda miyop olarak bilinen uzağı görememe durumu da görülebilmektedir. Yaşamın ilerleyen dönemlerinde ise astigmatizma olarak bilinen bulanıkgörme, göztansiyonu ve katarakt görülebilmektedir.
• Homosistinüri Tip 1 ile doğan hastalarda ilerleyici derecede zeka geriliği görülebilmektedir. Fakat bazı araştırmalar göstermiştir ki, bu bebeklerin bir kısmında zeka yaşıtlarına benzer bir şekilde olabilmektedir. Dolayısıyla ortalama olarak bu bebeklerin IQ seviyeleri 10 – 135 arasında değişkenlik gösterebilmektedir.
• Homosistinüri Tip 1 ile doğan bebeklerin yaklaşık olarak yarısında psikiyatrikproblemler görülebilmektedir.
• Bazı bebekler marfonoid görünüme sahip olabilmektedirler. Marfanoid görünüm, zayıf, uzun bacaklı, uzun boylu, skolyozlu, yüksek damakla ve göğüs kemiği problemlerini kapsamaktadır. Marfanoid görünüm sıkça görülebilmektedir.
• Homosistinüri Tip 1’ li bebeklerin bazısında açık ten rengi, mavi sklera ve vücutta kızarıklıklar görülebilmektedir. Mavi sklera tanımı, normalde beyaz olan gözün dışarıdan görülen kısmının maviye dönüşmesidir.
• Kemik erimesi olarak bilinen osteoporoz durumu özellikle omur bölgesinde sıkça karşımıza çıkabilmektedir.

Homosistinüri Tip 2 Belirtileri

• Homosistinüri Tip 2, Homosistinüri Tip 1’ in aksine yaşamın ilk 2 ayında belirti vermeye başlamaktadır.
• Homosistinüri Tip 2 hastalığında yaşamın ilk 2 ayında başlamak üzere emmeyi reddetme ve kusma görülebilmektedir.
• Homosistinüri Tip 2 hastalığında yaşamın ilk 1 ayından itibaren kilo alamama görülebilmektedir. Kilo alamamaya ek olarak vücut tonusunun azalması olarak bilinen “hipotoni” durumu da görülebilmektedir.

Homosistinüri Tip 3 Belirtileri

• Homosistinüri Tip 3 olan hastalarda uyku apnesi görülme olasılığı artmıştır.
• Homosistinüri Tip 3 olan hastalarda “mikrosefali” durumu görülebilmektedir. Mikrosefali kafanın normalden küçük olması ile karakterizedir.
• Homosistinüri Tip 3 olan bebeklerde de psikiyatrik bazı problemler görülebilmektedir.
• Homosistinüri Tip 3 ile doğan bebeklerde gelişme geriliği görülebilmektedir.  

Homosistinüri Nedenleri Nelerdir?

Homosistinüri hastalığı metabolik birtakım enzimlerin eksikliği sonucunda gelişen bir durumdur. Doğumda oluşan birtakım genetik mutasyonlar bu hastalığın gelişmesine neden olmaktadır. CBS geni olarak bilinen “Sistatyon Sentetaz Enizim” eksikliği homosistinürininin bilinen en sık sebebidir.

• CBS geni dışında birtakım mutasyonlar da aynı şekilde homosistinüriye neden olabilmektedir. MTHFR, MTR ve MTRR mutasyonları olan bebeklerde de homosistinüri gelişebilmektedir.
• Anne veya babada var olan genetik sorunlar da homosistinüriye neden olabilmektedir. Homosistinüri hastalığı genel olarak “otozomal resesif” geçiş göstermektedir. Otozomal resesif geçiş gösteren bu hastalığın oluşabilmesi için, anne ve babada bu genin eksik olması gerekmektedir. 

Homosistinüri Teşhisi

Homosistinüri hastalığı enzim eksikliği sonucunda ortaya çıkan bir metabolik hastalıktır. Dolayısıyla eksik olan bu enzimi tespit etmek, hastalığın tanısını koymak için gerekli olacaktır. Hastadan alınan “sistin seviyesinin düşük olması” homosistinüri için oldukça tanısaldır. Sistin düzeyinin düşük olmasına ek olarak, vücut sıvılarında “metiyonin ve homosistin seviyelerinin yüksek olması” durumu da Homosistinüri Tip 1 için oldukça tanısaldır. Hastadan alınan kanda “metiyonin seviyesinin düşük olması, homosistin seviyesinin yüksek olması ve anemi bulgularının olması” Homosistinüri Tip 2 için tanısaldır. Hastadan alınan kanda “homosistin seviyesinin yüksek olması, metiyonin seviyesinin düşük olması ve anemi bulgularının olmaması” ise Homosistinüri Tip 3 için tanısaldır. 

Karaciğer Biyopsisi: Hastalığın kesin tanısı için karaciğer biyopsisi gerekebilmektedir. Bu işlemle beraber karaciğerden alınan doku örneği ileri incelemeye gönderilmektedir. Karaciğer biyopsisi kültüründe görülen enzim eksikliği hastalığın kesin tanısının konulmasını sağlamaktadır. Karaciğer biyopsisine ek olarak DNA analizi yapılabilmektedir. DNA analizinde eksik olan veya mutasyona uğramış olan genlerin tespiti ile hastalığın tespiti yapılabilmektedir.  

Homosistinüri Tedavisi

Homosistinüri hastalığı 3 farklı klinik formda incelenmektedir. Homosistinüri Tip 1, Tip 2 ve Tip 3 olarak bilinen bu formların tedavisinde ufak farklılıklar bulunmaktadır. Homosistinüri Tip 1 hastalığının tedavisinde temel olarak B6 vitaminin verilmesi gerekmektedir. B6 vitamine yanıt verilmeyen durumlarda ise tedaviye “folik asit” eklenebilmektedir. Homosistinüri Tip 1 ile doğan bu hastaların tedavisinde “metiyoninden kısıtlı diyet” verilmektedir. B6 vitaminine yeterince yanıt alınmayan durumlarda aynı zamanda “Trimetilglisin” etken maddeli ilaçlar kullanılabilmektedir. Homosistinüri Tip 1’ li hastalarda yüksek dozda verilen C vitamini hastanın damarsal birtakım fonksiyonunu düzelterek, pıhtı oluşumunu engelleyebilmektedir. 

Homosistinüri Tip 2 ile doğan bebeklerde ise tedavi olarak, Homosistinüri Tip 1 hastalığında kullanılan B6 vitamini verilmemektedir. Bu hastalarda tedavi olarak B12 vitamini verilmektedir. Homosistinüri Tip 3 ile doğan bebeklerde ise tedavide B6 ve B12 birlikte verilmektedir. B6 ve B12 vitaminine ek olarak metiyoninden zengin diyet ve trimetilglisin etken maddeli ilaç kullanılabilmektedir. 

Homosistinüri Tedavi Edilmezse

Homosistinürinin tedavisi diğer metabolizma hastalıklarına kıyas olarak daha kolaydır. Eksik olan enzimin çalışmasını sağlayacak olan B6 veya B12 vitaminin tedaviye eklenmesi sonucunda hastalığın bulguları düzelmektedir. Hastalık tedavi edilmediği sürece ağır zeka geriliği, ilerleyici kemik erimesi veya pıhtı atması sonucu koma ve ölüm meydana gelebilmektedir. Bu sonuçların oluşmasının önlenmesi açısından bu hastalığın tedavi edilmesi gerekmektedir.

Homosistinüriye Ne İyi Gelir?

Homosistinüri hastalığının 3 farklı klinik formu bulunmaktadır. Bu klinik formlarının tedavisinde ufak farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin Homosistinüri Tip 1 hastalığında “metiyoninden fakir diyet” önerilmekte iken, Homosistinüri Tip 3 hastalığında “metiyoninden zengin diyet” önerilmektedir.

Metiyoninden Zengin Besinler

• Ispanak
• Yeşil Bezelye
• Sarımsak
• Mısır
• Antep Fıstığı
• Fasülye
• Fındık 
• Baklagil
• Homosistinüri Tip 1 için yukarıda belirtilen besinlerin sık bir şekilde öğünlere eklenmesi doktorlar tarafından önerilmektedir. Fakat Homosistinüri Tip 3 hastalığı için bu besinlerden uzak durmak gerekmektedir.
• Homosistinüri Tip 1 hastalarında tedaviye “sistin” eklenebilmektedir. Sistin eklenmesiyle belirtilerin azalması beklenmektedir. 

Sistinden Zengin Besinler

• Süt ve süt ürünleri
• Yumurta
• Beyaz Et
• Kırmızı Et
• Soğan
• Sarımsak
• Karnabahar
• Lahana

Homosistinüriye Ne İyi Gelmez?

Homosistinüri Tip 1 Hastalığının tedavisinde diyet oldukça önemli bir yere sahiptir. Homosistinüri Tip 1 ile doğan bebeklerin tedavisinde metiyoninin kısıtlanması gerekmektedir. Sarımsak, mısır, fasülye, fındık ve baklagillerden zengin olan diyet, tedaviye verilecek olan cevabın gecikmesine veya belirtilerin düzelmemesine neden olmaktadır. Homosistinüri Tip 1 hastalığında aynı zamanda tedaviye “sistin” eklemek gerekmektedir. Homosistinüri Tip 1 ile doğan bebeklerin süt ve süt ürünlerinden fakir besinlerle beslenmeleri hastalık belirtilerinin düzelmesini geciktirecektir veya tedaviye yanıtı güçleştirecektir. Süt ve süt ürünlerine ek olarak beyaz et ve kırmızı etin de az bir şekilde tüketilmesi belirtilerin düzelmesini geciktirecektir. 

Homosistinüri Tip 1 hastalarına tedavide yüksek doz C vitamini verilmektedir. Hastaların aynı zamanda C vitamininden yüksek gıdalarla beslenmesi gerekmektedir. C vitaminin yüksek olduğu portakal, mandalina gibi turunçgillerden fakir diyet hastalığın klinik belirtilerinin geç düzelmesine neden olabilmektedir.  

Homosistinüri Tip 3 hastalığında ise hastaların metiyoninden zengin bir diyetle beslenmesi önerilmektedir. Metiyoninden zengin olamayan besinlerin diyete sokulması belirtilerin geç bir şekilde düzelmesine veya tedaviye verilen yanıtın azalmasına neden olabilmektedir. Bu yüzden bu hastaların Homosistinüri Tip 1’ in aksine sarımsak, mısır, fasülye ve baklagillerden zengin bir şekilde beslenmeleri önerilmektedir. 

Homosistinüri İlaçları

Homosistinüri 3 farklı kinik formda incelenmektedir. Homosistinüri Tip 1’ de tedavide yüksek doz B6 vitamini verilmektedir. B6’ ya yanıt alınamadığı durumlarda tedaviye folik asit eklenebilmektedir. Aynı zamanda “Trimetilglisin” veya “Betain” etken maddeli ilaçların kullanımı bu hastalığın tedavisi için önem arz etmektedir. 

Trimetilglisin: Kimyasal olarak eski zamanlarda şeker pancarından üretilen “trimetilglisin veya betain” tıpta çeşitli alanlarda kullanılabilmektedir. C5H11NO2.H2O formülüne sahip olan trimetilglisin homosistinüri tedavisinde de kullanılmaktadır. Amin yapısında betain, vücudun metiyonine olan ihtiyacını azalttığı için bu hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. 

B12 Vitamini: B12 Vitamini veya Kobalamin, suda çözünen bir vitamin olarak bilinmektedir. B12 Vitamini vücutta çeşitli metabolik yollarda, bu yolların devamını sağlamak için kullanılabilmektedir. Özellikle protein sentezinde kullanılan B12 Vitamini, protein sentezine ek olarak anemi olarak bilinen kansızlık durumunun da önlenmesi için oldukça gerekmektedir. Homosistinüri Tip 2 Hastalığında tedavide kullanılan B12 vitamini, Homosistinüri Tip 1 Hastalığında kullanılmamaktadır. B12 Vitamini aynı zamanda siyanür zehirlenmesinin tedavisinde de kullanılabilmektedir. 

Homosistinüri için Hangi Doktora Gidilir?

Homosistinürinin 3 farklı klinik formu bulunmaktadır. Tip 1 olarak bilinen klasik formu genellikle 3 yaş civarında belirti gösterirken, diğer formlar yaşamın ilk 2 ayında belirti gösterebilmektedirler. 3 yaşında göz problemlerinin başlaması, iskelet problemlerinin olması, zeka geriliğinin olması veya büyüme gelişme geriliğinin olması durumunda çocuk hastalıkları uzmanına başvurmak gerekmektedir. Aynı zamanda daha erken dönemlerde görülen kusma, emmeme, gelişme geriliği veya kafanın küçük olması durumunda da çocuk hastalıkları uzmanına müracaat etmek gerekmektedir. Bu hastalık için “Metabolizma Hastalığı Uzmanları” daha detaylı inceleme yapmaktadırlar.