İğne Korkusu

İğne Korkusu Nedir?

İğne korkusu (iğne fobisi), tıbbı herhangi bir müdahaleye karşı vücudun herhangi bir yerine yapılacak olan iğne ve sonrasında oluşacak acıdan korkma durumudur. Kimi zaman ise vücuda yabancı bir cisim gireceğine dair yaşanan bir korku olarak tanımlanabilir.

Bazı kişilerde ise deriye giren cismin, bir şey alıp verebileceği konusunda yaşanabilecek bir tedirginlik şeklinde gün yüzüne çıkan bu korku; Nüfusumuzun %2,3 ünün müzdarip olduğu, sağlık ve yaşam kalitesini önemli ölçüde engelleyen bir Kan-Enjeksiyon-Yaralanma tipi bir fobidir. 

Yalnızca yaygın oluşuyla değil, hamilelik veya yakınlarına sağlık ziyaretlerinden kaçınmaya ve eğitimlerden (hemşirelik, tıp fakültesi) ayrılmaya kadar yol açabilir.  Kan, İğne, yaralanma fobisi, halihazırda ruhsal bozukluklar sınıflandırma sistemi adı altında özel fobiler başlığında tanımlanmaktadır. İğne fobisi ise en sık karşılaşılan fobilerdendir. 

Kan görmeye bağlı olarak iğne fobisi yaşayan kişilerde, fobi dışında; uyarana maruz kalınan ilk saniyelerde fiziksel olarak belli çarpıcı değişiklikler gözlenir. Bunlar kalp çarpıntısı, aşırı baş dönmesi ve terleme olarak sıralanabilir. Bu fiziksel reaksiyonların ardından kan basıncında bir miktar düşme gözlenir. (bu düşme dakikada 35 ile 40 artış arasındadır.) ve düşme sonucu bayılmalar gözlenebilir. 

Bayılma korkusu yaşayan hastaların pek çoğunda; anksiyete, alay edilme korkusu, panik atak geçirme, kontrolü kaybetme gibi durumlar da görülmektedir. Bu gibi durumlarda iğnenin vücutta kırılması ve kalma olasılığı mevcuttur. Kan ile yakından temas edilen durumlarda iğrenme, mide bulantısı ve tiksinme gibi durumlar ile de sık sık karşı karşıya kalınır. 

İğne Korkusu Belirtileri Nelerdir?

İğne yapılacağı bilinciyle bir sağlık merkezine gitme üzere yola çıkan bir kişide meydana gelen bazı belirtiler vardır. İğnenin batmasından önce sadece düşünce yoluyla kişide meydana gelen değişiklikler tedavi yolunca da önemli adım atmakta fayda sağlayacaktır.

Bireye doğru, bir iğne ile yaklaşmak ve kişinin bunun üzerine ona iğnenin batacağını düşlemesi belirtilerin ortaya çıkmasında yeterlidir. İğne yapılırken bakmaya bile dayanamayan kişi bu korku ile ne ameliyat olabilecek vaziyette ne de bir dişçiye gidebilir haldedir. Bu kişiler film izlerken dahi gördükleri kan ve iğne görüntülerinden rahatsız olabilirler. 

İğne korkusu olan kişilerde görülen bazı semptomlar şunlardır;

• Baş dönmesi,
• Bayılma,
• Tıbbi bakımlardan kaçınmak, uzak kalmak,
• Huzursuzluk,
• Terleme,
• Mide bulantısı, 
• İğne yapıldıktan sonra tansiyon düşmesi,
• Kalp çarpıntısı,
• Panik Atak,
• Kasların gevşemesi,
• Yüzün bembeyaz bir renk alması,
• Gözlerin kararması,
• Duygusal veya fiziksel manada aşırı kuvvetli hissetme hali, 

İğne korkusu belirtileri olarak sayılabilir. 

İğne Korkusu Nedenleri

Çocukluk döneminde belli nedenlerle iğneden korkan kişilerde, ilerleyen yaşlarda iğne fobisi sıkça gözlemlenmektedir. Bunun yanı sıra belli travmalar sonrası yetişkinlerde kalçadan iğne korkusu, ameliyata karşı korku, kan görmekten korkmak gibi durumlar sonradan oluşabilir. İğne korkusunun bilinen bazı nedenleri şunlardır; 

• İğne ile korkutularak büyüyen çocuklarda iğne korkusu oluşup yaşlılığa dek sürebilir.
• İğrenme duyarlılığı: İğne korkusu olan kişilerin iğrenmeye karşı eğilimli oldukları çoğunlukla göze çarpmaktadır. Herhangi korkulan bir durum ile karşı karşıya kalındığında kişide tiksinme belirtileri gözlenir ve akabinde bulantıya ek olarak bayılma durumu oluşur. İğrenme duyarlılığı iğne korkusuna neden olabilir.  
• Bireyin çocukluk çağında iğne olduktan sonra vücudunda kan görmesi kötü hatırladığı iğne korkusu anılarına sebep olabilir. 
• Hiperventilasyon: Hiperventilasyon korkulan bir durumun varlığında ortaya çıkan bir semptomdur. Kanda karbondioksit açığına sebep olarak kısmi veya mutlak şekilde bilinç kaybına yol açar. Amaç korkuyu azaltmak olduğu için hiperventilasyon da iğne korkusunun nedenlerinden olabilir. 
• Kan nakli ve ağrılı şekilde kan alımı travma niteliğinde olduğu için bu gibi iğne korkusu anıları, ilerleyen süreçte iğne korkusuna sebebiyet verebilir. 
• Algıda seçicilik: Normal bireylerden daha hızlı bir algı aralığı var gibi görünen kişiler, fobileri ile ilgili olan durumları seçicilikle bulmada da daha hızlıdırlar. Bu onların uyaranları daha tehditkâr algılamalarına neden olur. Bu sebeple kişi kaçınma davranışlarını benimser.
• İğne korkusu; çocukken yapılan bir iğnenin içinde bulunan etken maddeye alerji sonrasında bayılma sebebiyle kişide oluşan ‘’ iğne yapılırsa bayılırım’’ şeklinde bilinçaltına yerleşen bir korku olarak da meydana gelip, uzun süre devam edebilir. 

İğne Korkusu Teşhisi

İnsanlar hayatlarının belli dönemlerde tıbbi müdahalelere ihtiyaç duyarlar. Bu gibi durumlarda iğne korkusu fobisi olan kişiler tedavi göremezler ve sağlıkları ile ilgili ciddi problemler yaşarlar. Kişi dişçiye, hastaneye gidemez, gebe kalamaz, ameliyat olamaz ve bu nedenle iğne korkusu fobisini hayati açıdan çözülmesi gereken bir durum olarak nitelendirilir.

Nitelikli bir iyileşme için, fobinin neyden kaynaklandığını iyice irdeleyip; tedaviye bu aşamadan sonra başlamak gerekir. İğne korkusunun teşhisi için psikolog ve psikiyatrlar tarafından uygulanabilecek farklı testler olmadığı için polikliniğe başvuran kişinin gösterdiği semptomlar detaylı şekilde analiz edilmelidir ve sonrasında kesin tanı üzerine tedaviye başlanmalıdır. 

İğne Korkusu Tedavisi 

İğne korkusu kişinin yaşamını doğrudan etkileyen bir fobi olduğu için bireylerde bu konuyu çözümlemek ve iğne korkusunu yenmek adına farklı yöntemler geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır;

Bilişsel davranışçı terapi: Uzman hekim ve fobi sahibi kişi arasında güven dolu bir ilişki ile birlikte terapötik ittifak kurulduktan sonra başlayacak bir iş birliği temelinde ilerleyen güncel bir terapi yöntemidir. Hasta ve terapist bu yöntemde, hastanın güncel problemini çözmek adına birlikte aksiyon alırlar. Tedavi süreci sonunda kişi; sorunun kaynağını, nasıl başa çıkacağını öğrenmiş ve konuşma yoluyla değerlendirmiş, kendini ifade etmiş olur. 

İlaç tedavisi: İğne korkusunu tam anlamıyla iyileştiren direkt bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak fobi sebebiyle hastada ortaya çıkan bazı fizyolojik etkileri ilaçlar ile kontrol altına almak ve bilişsel davranışçı psikoterapiyi desteklemek mümkündür. İğne korkusu yaşayan kişileri sakinleştirme etkisine sahip olan benzodiazepinler ve terapilerin etkisini arttıran D-sikloserin ilaçları, iğne korkusu tedavisinde kullanılabilmektedir.

Maruz bırakma tedavisi: Fobik kişi kanlı ve iğne bulunan görsel ve prosedürlere bakmak durumunda kalır. Uzun süre buna maruz kaldıktan sonra, durumun ne kadar zararsız olduğunu anlayacağı için tedavi olumlu sonuçlanmaktadır. 

Sanal gerçeklik tedavisi (VR): Gelişen teknolojinin doğurmuş olduğu bu tedavi yöntemi kişiyi 3 boyutlu gözlükler, akıllı telefon ve özel uygulamalar kullanma yoluyla tedaviye yaklaştıran bir yöntemdir. Kişi aşama aşama korkusu ile baş başa bırakılmaktadır ve bu duygu durum, bünyesindeki nedenlerini gözlemleme fırsatı sunacaktır.

Başta bilişsel davranışçı terapi olmak üzere amaç kişide yüzleşmeyi canlı biçimde sağlamaktır. Sanal gerçeklik terapisi ise bu imkanı hastaya kolaylıkla tanır. Bazen gözlem, bazen ise sorulan sorular eşliğinde tedaviye yön verilmektedir. Misal vermek gerekirse; uçak korkusu olan bir kimseyi özel bir uçakla buluşturmadan sanal gerçeklik terapisi ile tedavi etmek mümkündür.

Hipnoterapi: Fobi haline gelmiş olan durumun bilinçaltı düzeyde çözümlenmeye çalışılmasında hipnoterapi yöntemi kullanılabilmektedir. Bireyin geçmişinde iğne korkusuna ilişkin herhangi bir olay mevcut değilse telkin yöntemiyle, iğne korkusu durumu ortadan kalkmaktadır. 

İğne Korkusu Tedavi Edilmezse

İğne korkusu tedavi edilmesi gereken hayati bir fobidir. İğne korkusunu yenmenin yolları üzerine kişi tedaviye adım atmazsa; 

• Kişi önemli herhangi hayati bir ameliyata yahut basit bir operasyona dahi giremez. 
• Sağlık sorunları askıya alınır ve sağlığı tehdit altında yaşamını idame ettirmeye çalışır. 
• İğne fobisi olan kişi, iğne veya kan gördüğünde hatta ambulans sesi duyduğu anda bile bayılabilir ve günlük yaşamı da iğne fobisi sebebiyle olumsuz etkilenir.
• Hastaneye gitmesi gereken kişi tedavi sırasında panik atak geçirebilir. 
• Yakınlarının hastane ziyaretine gidemez.
• Kan ve iğne korkusu ile gebe kalamaz
• Tıbbi konulara ilişkin televizyon programlarını dahi izleyemezler.
• Ailelerinde de iğne korkusu fobisi görülme ihtimali yükselir.
• Sağlık ile ilgili meslek icra edemezler.  

İğne Korkusuna Ne İyi Gelir?

Herhangi bir fobinin teşhisi ve tedavisi ve iyileşme aşamalarını başarıyla tamamlamak için; kişinin kendisini çok iyi tanıması ve bu bağlamda ‘’Ona ne iyi gelir?’’, ‘’Bu semptomların altında ne yatıyor?’’ bunu iyi analiz edebiliyor olması gerekir. Analiz edebilen kişi, kendi ruhsal anlamda eksiklerini veya travmalarını belirleyip özeleştirisini yapıp yoluna daha sağlıklı adımlarla devam etmektedir. Bu konuda yoga, meditasyon, çevrenin vermiş olacağı destek; kişide iyileştirme etkenleri olarak kabul edilebilir. 

İğne Korkusuna Ne İyi Gelmez?

İğne korkusu kişinin çocukluğundan gelen bir fobi olabildiği için çocukluk döneminde kişinin hastane ile olan ilişkisinde ebeveynlerin dikkatli davranması gerekmektedir. İğne bir tehdit unsuru olarak kullanılmamalıdır ve iğne korkusu olan kişilere iğne yapılmasına dair baskı uygulanmamalıdır. Yapılan baskı kişide aniden gelişen semptomlar yaratabileceği için tehlike arz etmektedir. 

İğne Korkusu İlaçları

İğne korkusuna direkt kullanılan bir ilaç mevcut değildir. İlaçlar tedavi süresince fizyolojik etkileri dengeler ve terapilerin olumlu yanıt vermesine destek olur.  İğne korkusu tedavisinde kullanılan bazı ilaçların etken maddeleri şunlardır; 

D-Sikloserin (DCS): Hastalara verildiğinde terapilerdeki başarı oranlarının arttığı ve maruz bırakma tedavisinde daha hızlı sonuca ulaşıldığı verisi elde edilmiştir. D-Sikloserin özellikle kaygı bozukluğu rahatsızlığı olan kişilerde kullanılmaktadır. 

Betablokerlar: İğne korkusuna eşlik etmekte olan anksiyete bozukluğunun fizyolojik etkilerini azaltır, tansiyon değerlerini düzenler ve kalp atışlarını normal düzeye düşürerek kişiyi tedaviye götürür. 

Benzodiazepin: iğne korkusu olan kişiler herhangi bir müdahale esnasında sakinleşmeye ihtiyaç duyabilir bu esnada benzodiazepin kişiyi sakinleştirici etkisiyle rahatlatacaktır.  

Çocuklarda İğne Korkusu

İğneden korkan sadece çocuklar değildir. Yetişkinler de belirli travmalar sonucu iğneden korkmaktadır. Çocukların iğne korkusu temelde ebeveynler tarafından yapılan tehditlerde yatıyor olabilir. Çocukken ‘’uslu durmazsan doktor sana iğne yapar’’ gibi söylemlerde bulunan aileler, çocuklarını hem sağlık çalışanlarına karşı önyargılı yetiştirmiş hem düşünce dinamiğine ‘’doktor ve iğne korkusunu’’ yerleştirmiş olur. 

Sağlık profesyonellerine karşı güvensiz ve yargı dolu yetişen çocuklar ileride iğne korkusuna sahip olabilir. Çocukluk döneminde bu korkuya sahip olan çocuklara durum hikayeleştirilerek ve işin içine eğlence katarak yansıtılmalıdır. Durumun normal olduğunu ve herkesin başına gelebileceği kabul edilmelidir ve çocuğa herhangi bir olumsuzluk yansıtılmamalıdır. Dışlanmış hisseden çocuğun kaygı düzeyi artacaktır. 

Çocukların ağlamasına karşın ‘’ erkekler, prensesler ağlamaz’’ tarzı söylemlerde bulunulmamalıdır. Diğer çocuklar ile kıyas haline koyulmamalıdır. Bu çocuğun üzerinde baskı yaratacak ve çocuğu sakinleştirmekten ziyade, fobi oluşmasına zemin hazırlayacaktır.  

İğne Korkusu için Hangi Doktora Gidilir?

İğne korkusu olan kişiye öncelikle bir hastanenin Ruh Sağlığı ve Hastalıkları polikliniğindeki uzman tarafından teşhis konulması gerekmektedir. Alanında uzman bir psikolog veya psikiyatri doktoruna giden hasta, bir veya birden çok iğne korkusu semptomunu gösterdiği takdirde tedaviye başlanmalıdır. İğne korkusu çocukluktan gelen bir rahatsızlık veya yetişkinlikte oluşmuş ise de pek çok kişide görüldüğü bilinmelidir. İyi bir psikoterapi ve anksiyete, panik atak gibi belirtiler oluşur ise gerektiği takdirde ilaç tedavisi ile yenilebilir.