Kanser Taraması Nedir?

Kanserin erken evrede teşhis edilmesi, hastaların tedavisinde başarı oranını büyük oranda artırmaktadır. Kanser taraması ise hastalığın teşhisine yönelik yapılan test ve tetkikleri kapsamaktadır. Özellikle rahim ağzı, meme, kolon ve prostat kanserleri için kişilerin herhangi bir semptoma sahip olmasa dahi, düzenli olarak kanser taraması yaptırmaları önerilmektedir. Bu sayede kanser ile mücadelede önemli bir adım atılabilir. 

Kanser Tarama Testi Nedir?  

Kişinin kanser olup olmadığını tespit edebilmek için uygulanan ve farklı prosedürleri içeren tahlil ve tetkiklere kanser tarama testi adı verilmektedir. Kanserin oluşumundan şüphelenilen bölgeye göre tarama testi yöntemleri de değişiklik göstermektedir. 

Özellikle rahim ağzı ve meme kanserlerinin erken dönemde teşhisi için kadınların düzenli aralıklarla kanser tarama testi yaptırmaları önerilmektedir. Rahim ağzı(serviks) kanserini teşhis etmek için Pap smear testi ya da ışıklı tarama testi yapılmaktadır.  

Meme kanserinde ise 40 yaşını aşmamış kadınların düzenli olarak kendi meme muayenesini yapmaları tavsiye edilmektedir ve bunu düzenli aralıklarla klinik muayenelerin takip etmesinde de fayda görülmektedir. 40 yaş sonrasındaki kadınların ise mamografi çektirmeleri, meme kanserinde erken teşhis için oldukça önemlidir.  

Eğer kişiler risk grubunda ise kanser tarama testleri daha büyük önem arz etmektedir. Tiroid, deri, lenf bezleri, ağız içi ve akciğer bölgelerinin düzenli olarak muayene edilmesi, kanserin erken dönemde teşhis edilmesini sağlamaktadır ve bu durum tedavi başarı oranını artırmaktadır. 

Kanser belirtilerini fark eden kişilerin derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekmektedir. Uzman hekim, gerekli incelemelerin ardından, uygun gördüğü kanser tanı yöntemlerinden birine başvurarak, kişinin kanser olup olmadığı hakkında kesin teşhisi koymaktadır.  

Kanser Taraması ile Erken Teşhis 

Dünya üzerindeki tüm hekimlerin ortak kanısı, kanser hastalığının erken teşhisinde tedavi başarı oranında artış gösterdiği yönündedir. Eğer bir kişinin akrabalarında kanser öyküsü varsa, bu kişi hastalık açısından risk grubundadır ve düzenli olarak kanser taraması yaptırması kesinlikle önerilmektedir.  

Meme, over (yumurtalık) ve bağırsak kanserleri gibi bazı kanser türleri için genetik testler uygulanabilmektedir. Kanser öyküsü bulunan kişilere yapılan genetik testler; tükürük ya da kan örneği alınarak, DNA analizinin yapılmasıyla gerçekleştirilmektedir. Bu testler sayesinde, aralarında birtakım kanser türlerinin de yer aldığı belirli hastalıklara olan yatkınlık, çocuklara geçebilecek genler, kişilerin ilaçlara farklı yanıt vermesinin nedenleri ve bazı yan etkileri ortaya çıkaran genetik faktörler tespit edilmektedir.  

Yine genetik olarak kansere yatkınlığı olan kişilerin, klasik tarama yöntemleri ile beraber tüm vücut MR incelemesi de yapılarak, erken dönemde tanı konulması ihtimali artırılmaktadır. 

Kanser Taraması Nasıl Yapılır? 

Kanser taraması, kanser oluşma ihtimalinin olduğu bölgeye göre değişiklik göstermektedir. Bölgelere göre kanser tarama yöntemleri şu şekildedir: 

Meme Kanseri  

20 yaşından büyük kadınlarda en sık görülen kanser türlerinden biri meme kanseridir. Kanserin erken teşhisi için, öncelikle kadınların düzenli olarak kendi meme muayenesini yapmaları gerekmektedir. 

Herhangi bir sıkıntıdan mustarip olmasalar da 20 ile 40 yaş aralığındaki her kadının 3 yılda bir, 40 yaşından sonra ise senede bir kez olmak üzere klinik meme muayenesi yaptırmaları gerekmektedir. Bunun yanı sıra 40 yaşını aşan kadınların her sene mamografik muayene olması önerilmektedir.  

Genetik olarak kanser öyküsü olan kadınların ise 25 yaşından itibaren hekim kontrolünde olmaları, kanserin erken dönemde teşhis edilmesi için gerekli faktörler arasında yer almaktadır. 

Meme kanseri tanısı için uygulanan yöntemler şu şekildedir: 

• Mamografi 
• Dijital mamografi 
• Ultrasonografi
• MR görüntüleme (Klasik MR veya tüm vücut MR)
• Duktoskopi
• PET-CT  

Rahim Ağzı(serviks) Kanseri  

Rahim ağzı kanserine yönelik teşhis için tüm kadınların cinsel yaşamları başladığı dönem itibariyle düzenli olarak PAP smear olarak adlandırılan rahim ağzı tarama testi yaptırması önerilmektedir. Ayrıca yılda bir kez jinekolojik muayene yapılması, kadınlarda sıklıkla karşılaşılan rahim ağzı kanserinin erken tanısı için oldukça önemli görülmektedir. 

Kişilerin, PAP smear testi sonuçlarında bir olumsuzluk saptanırsa, vajina bölgesi yakından incelenmekte ve hekimin gerekli gördüğü durumlarda biyopsi alınarak kesin teşhis konulmaya çalışılmaktadır. Rahim ağzı kanser taraması için kullanılan bir diğer yöntem ise ışıklı taramadır.  

Rahim ağzı kanseri için uygulanan tarama yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:  

• PAP smear 
• Işıklı tarama 
• Tüm vücut MR

Kolon ve Rektum Kanseri  

Kalın bağırsak (kolon) kanseri ve rektum kanseri için, 40 yaşından itibaren düzenli olarak kanser tarama testi yapılması gerekmektedir. Bu aşamada kullanılan teşhis yöntemi dışkıda gizli kan testi olarak tanımlanmaktadır. 50 yaşını geçen kişilerin ise kolonoskopi adı verilen bağırsak görüntüleme yönteminden yararlanması önerilmektedir. Yapılan testlerde polip ya da kanser hücresine rastlanmaması halinde ise tarama 5 yılda bir tekrarlanmaktadır. Eğer kolonoskopide polip saptanmışsa taramanın 3 yılı geçmeden ve hatta yılda bir kez tekrarlanması gerekmektedir.   

Kolon kanseri ve rektum kanseri teşhisi için uygulanan tarama yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:  

• Kolonoskopi
• Kan testleri (CA 19-9, Gama Glutamil Transferaz)
• Rektal muayene 
• Sigmoidoskopi
• Çift kontrastlı baryumlu kolon grafisi 

Kolon kanserinde erken teşhis hayat kurtarmaktadır. Erken teşhisle tedaviye başlayan hastaların ilk 5 yılda hayatta kalma oranlarının %90 olduğu bilinmektedir. Öte yandan geç kalınması hayatta kalma ihtimalini düşürmektedir. 

Kolon kanserini düşündüren bulgular varsa hekim; 

• Akciğer filmi
• Tüm karın bilgisayarlı tomografisi (BT ya da sanal kolonoskopi)
• Ultrasonografi (US)
• MR
• Endorektal ultrasonografi (ERUS)
• PET-CT (Pozitron emisyon tomografisi) tarama uygulamalarını talep edebilmektedir.

Hekim tarafından akciğer filmi istenmesinin nedeni, kolon kanserinin, özellikle rektum kanserinin, akciğerlere yayılma olasılığının olmasıdır. Hekim tarafından yukarıda sıralanan kanser tarama testlerinin yapılmasının ardından hastalığın evresine dair karar verilmektedir. Kesin tanı konulması için ise şu yöntemler uygulanmaktadır:

• Rektoskopi
• Sigmoidoskopi
• Kolonoskopi 

Prostat Kanseri 

Prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen kanser türleri arasında ikinci sırada yer almaktadır. Bu nedenle 40 yaşını dolduran her erkeğin PSA olarak adlandırılan prostat testini yaptırması gerekmektedir. Kan testiyle yapılan PSA testinde seviye 1’in altında ise testin 45 ve 50 yaşlarında tekrarlanması yeterli olmaktadır. Öte yandan bu seviye 1’in üzerinde ise sık sık PSA testi yaptırılması gerekmektedir. 

Prostat kanserinin erken tanısında yalnızca PSA testi yeterli olmamaktadır. Bunun yanında rektal muayene de gerekmektedir. Bu nedenle uzmanlar, 50 yaşından itibaren tüm erkeklerin düzenli olarak doktor takibinde olmaları gerektiğini belirtmektedir. 

Prostat kanseri için kullanılan tarama yöntemleri şu şekildedir: 

• PSA testi
• Rektal muayene 
• Tüm vücut MR (diğer tarama yöntemleri ile beraber kullanılmaktadır)

Cilt Kanseri  

Açık tenli ve vücudunda fazla sayıda ben bulunan kişiler cilt kanseri için risk grubunda sayılmaktadır. Bu özelliklere sahip kişilerin, hekim tarafından dermatoskopi olarak bilinen pigment hücrelerinden örnek alınması yöntemi kullanılarak takip edilmeleri gerekmektedir. Ayrıca risk grubundaki kişilerin, düzenli olarak dermatoloji uzmanlarının kontrolünde olması önerilmektedir. Deri kanserinde kesin tanı, dokunun çıkarıldıktan sonra patolojik olarak incelenmesi ile mümkündür. 

Akciğer Kanseri  

Akciğer kanseri taramalarında standart bir yaş sınırlaması bulunmasa da özellikle risk grubunda olan kişilerin kanser tarama testlerine daha çok özen göstermesi gerekmektedir. Akciğer kanseri genellikle herhangi bir belirti vermemektedir. Tütün ve tütün ürünleri kullananlar ile 55-74 yaş arasındaki kişiler riskli grupta yer almaktadır.  

Akciğer kanserinde kesin tanı konulabilmesi için aşağıdaki tarama testleri yapılmaktadır:  

• Bilgisayarlı tomografi (BT)
• PET 
• Kemik sintigrafisi
• Balgam sitolojisi
• Bronkoskopi
• Mediastinoskopi
• İğne ve kemik iliği biyopsisi 

Tiroid Kanseri  

Tiroid kanseri teşhisinin ilk aşamasında, hastanın boyun orta alt kısmında şişkinlik şikayeti ile uzman hekime başvurması ile başlamaktadır. Hastanın bu şikayetleri uzman hekim tarafından değerlendirilmekte ve T3, T4, TSH seviyelerine kan testi ile bakılmaktadır. Nodülü olan kişilere ise tiroid sintigrafisi çekilmektedir.  

Hekim tiroid bölgesinde bir nodülden şüphelendiği takdirde, radyologlar tarafından ultrasonografik değerlendirme yapılmaktadır. Bu sayede nodülün varlığı ve boyutu değerlendirilmektedir. İğneli biyopsi yöntemiyle ise kesin tanı konulmaktadır.  

Tiroid kanserinde aşağıdaki yöntemler ile tarama yapılmaktadır:  

• Kan testi (T3, T4 ve TSH oranları)
• Ultrason 
• İğne biyopsisi
• PET-CT  

Tiroid kanserinde, kanserin türü konusunda kesin teşhis ameliyat ile çıkarılması ve patolojik yolla incelenmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Tiroid kanserlerinde PET-CT ve klasik tanı yöntemlerine yer olmamasına karşın, şüpheli durumlarda lezyonların incelenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 

Ağız ve Dil Bölgesi Kanseri 

Sigara ve alkol kullanan kişilerde bu kanserin görülme ihtimali daha yüksek olmaktadır. Ağız ve dil bölgesi kanserinin erken teşhisi için kişilerin düzenli olarak diş hekimine muayene olmaları önerilmektedir. Ağız ve dil bölgesi kanserlerinde hastalar genellikle, ağız içindeki yara oluşumu ve kanama şikayetleri ile hekime başvurmaktadır. Hekim tarafından teşhis konulması için ilk olarak gözle muayene yapılmaktadır.  

Hekim, ağız ve dil bölgesi kanserinden şüphelenmesi halinde şu tarama yöntemlerini kullanmaktadır:  

• Tomografi 
• MR
• Ultrason  

Kesin tanının konulması için ise ağızdan bir parça alınarak patolojiye gönderilmektedir. 

Lenf Kanseri 

Bir diğer adı lenfoma olan lenf kanseri; boyunda, koltuk altında ya da kasıklarda bulunan lenf bezlerinde oluşan şişlikler ile ortaya çıkmaktadır. Bu şişlikler her zaman kansere işaret etmese de iki haftadan uzun süre geçmemesi, nedeni bilinmeyen ateş ve açıklanamayan kilo kaybı gibi durumlarda mutlaka uzman hekime başvurulması gerekmektedir. 

Lenf kanseri (lenfoma) teşhisi şu yöntemler ile konulmaktadır: 

• Fiziki muayene 
• Kan testi
• Akciğer filmi 
• Biyopsi 

Kanda Kanser Tarama Testi Nasıl Yapılır?

Kanser taraması, kan testleri ile de yapılmaktadır. Kişiden alınan örnekler; kanser hücrelerini, proteinleri ve kanserin ürettiği diğer maddeleri göstermektedir. Kanda kanser tarama testi, hekime hastaların diğer organların sağlığı ve kanserden ne kadar etkilendiğine yönelik bilgi de vermektedir. 

Kanseri teşhis etmek için kullanılan kan testleri şu şekildedir: 

• Tam Kan Sayımı (CBC)
• Kan protein testi
• Tümör marker testi 
• Dolaşımdaki tümör hücresi testleri

Kanda Kanser Tarama Testi Sonuçları Ne Anlam Taşımaktadır? 

Kanda kanser tarama testi sonuçları, uzman hekim tarafından dikkatlice incelenmektedir. Bu tarama sonucunda kanser dışındaki rahatsızlıkların da ortaya çıktığı bilinmektedir. Bunun yanı sıra kan sonuçları normal olsa dahi kanser olma riski hala mevcut bulunmaktadır. Hekim, eğer kanser ihtimalinden şüphelenirse ilave tetkikler ve tarama testleri isteyerek kesin tanıyı koymaktadır.