Kilo Verememe

Kilo Verememe Nedir? 

Gün geçtikçe daha büyük bir sorun olmaya başlayan aşırı kilolu / obez olma durumu birçok hastalığa davetiye çıkarmaktadır. Bazı kişiler uzun zamanlar uğraşmalarına rağmen kilo verememekten şikâyet ederler ve bu durum dirençli kilo olarak adlandırılır. Bu durumda altta yatan başka sorunlar olabileceği için araştırılması önemlidir.

Kilo Verememe Nedenleri Nelerdir?

Kilo verememenin altında genetik yatkınlıktan çeşitli hastalıklara kadar birçok neden yatmaktadır.

• Genetik yatkınlık: Genetik birçok hastalıkta ve rahatsızlıkta olduğu gibi kilo verememede de etkilidir. Ailede aşırı kilolu kişi ya da kişiler var ise ya da kilo verme hızı yavaş kişiler var ise kişiler de kilo verirken zorlanır. Birinci derece akrabalarda aşırı kilo, obezite ya da kilo verememe sorunu var ise topluma göre kilo verememe sorunu iki kat fazla görülür.
• Düşük kalorili diyet: Kısa sürede hızlı kilo vermek için uygulanan diyetler devam ettirilmesi zor olduğu için kilo verme sürecini olumsuz etkiler.Bir diyetisyen tarafından hazırlanmayan ve hayata uydurulamayan diyetler sonucu vücut kendini korumaya almak adına metabolizma hızını azaltacaktır ve bunun sonucunda uygulanan diyet yarardan çok zarar getirir ve kişiler diyette kilo veremediği için umutsuzluğa düşer. 
• Antidepresan ya da kortizol türevi ilaç kullanımı: Depresyon tedavisi için kullanılan antidepresan kullanımı kilo vermede zorlanmaya neden olabilir. Birçok hastalığın tedavisinde kullanılan kortizol türevi ilaçların kullanımı sonucu kişilerde ani ve aşırı kilo alımı gözlenir. Kortizol kullanımı sonrası alınan kiloların verilmesi de zorlaşır. Bu kişiler diyet ve spora rağmen kilo verememeden şikayetçidir.
• Menopoz dönemi: Menopoz döneminde östrojen, progesteron hormonları azalırve menstürasyon (adet) döngüsü tamamen sona erer. Bu dönemde vücudun enerji ihtiyacının azalması, bazal metabolizma hızında azalma ve östrojen miktarının azalması sonucu vücuttaki yağ oranında artma sonucu kilo almaya eğilim ve kilo vermede zorlanma sorunları ortaya çıkar.
• D vitamini eksikliği: Kilo verememe üzerine etkisi pek bilinmeyen bir husus da D vitamini eksikliğidir. Vücudumuzda beyin, kalp ve pankreas gibi birçok oranda D vitamini reseptörleri mevcut olup kaslarda da bu reseptörlerden bulunur.  D vitamini eksikliği olan kişilerde kasların metabolizması bozulurve enerji tüketim dengelerinde meydana gelen değişiklikler sonucu yağlanma kolaylaşır. Böylece D vitamini eksikliği kilo verememeye sebep olur.
• Polikistik over sendromu (PCOS): Doğurganlık cağındaki kadınlarda sık ortaya çıkan polikistik over sendromu; adet düzeninde bozulmalar, sivilce problemi, tüylenmede artış ve obezite ile birliktelik gösterir. İnsülin direncini de etkileyen polikistik over sendromu kiloverememeye sebep olabilir.
• Kansızlık (Demir eksikliği):Demir vücudun her hücresinde kullanılır. Demir eksikliği kansızlığa sebep olur. Dolayısı ile Demir eksikliği kilo verememeye sebep olabilir.
• Hipotiroidi (Tiroid hormonu eksikliği): Boynun ön kısmında bulunan tiroid bezi metabolizmaya direkt etki eden hormonlar salgılar. Tiroid hormonunun yetersiz salgılanması sonucu metabolizma hızı yavaşlar ve kilo verme zorlaşır. Tiroid kilo verememe ile direkt ilişkili bir bez olduğu için kilo verememe şikayetinde araştırılmalıdır.
• İnsülin direnci: İnsülin, vücutta şeker dengesini ayarlayan bir hormondur. İnsülin direnci, insülin hormonunun etkisine karşı vücut hücrelerinin direnç göstermesi durumu olup bu hastalarda insülin normalden fazla salgılanır ve bunun sonucunda insülin direnci kilo verememe sorununun ortaya çıkmasına neden olur.
• Cushing sendromu: Böbrek üstü bezinden salgılanan kortizol; yağ, protein ve karbonhidratların enerjiye dönüşmesini sağlar.  Cushing sendromunda salgılanan kortizol hormonu arttığı için vücut kilo alma ve verememe eğiliminde olur. 

Kilo Verememe Teşhisi

Egzersiz, diyet yapıp kilo verememe şikâyeti olan kişilerde altta yatan hastalık incelenmesi önemlidir. Kilo verememe şikâyeti ile doktora başvuran hastalardan öncelikle detaylı bir hasta öyküsü alınır; ne zamandır kilo vermeye çalışıp veremediği, yaptığı diyet programları, başka şikayetlerinin olup olmadığı, ek şikayetleri var ise bunların neler olduğu detaylı olarak sorgulanır. Sonraki aşamada fizik muayene yapılıp hastalık ile ilgili ek bulgu olup olmadığı incelenir.

Hastalarda kan testi yapılarak kortizol seviyesi, insulin seviyesi, insulin direnci, demir seviyesi, D vitamini düzeyi, tiroid hormonları, östrojen ve progesteron hormonları ölçümü yapılır. 

Cushing sendromundan şüphe edilen hastalarda; 24 saatlik idrarda kortizol düzeyi, gece yarısı tükürük kortizol düzeyi ölçümü yapılır. Deksametazon baskılama testi ile bir gece önceden saat 11’ de deksametazon içeren hap alan hastanın ertesi gün kan kortizol düzeyi bakılır.

Tiroid hormonun az salgılanması olarak bilinen hipotiroidi şüphesinde ise T3, T4 ve TSH adı verilen hormonların ölçümü yapılır.  Ayrıca tiroid ultrasonografi (USG) ile tiroid bezinin görüntülemesi sağlanır.

Polikistik over sendromu (PCOS) şüphesi olan hastalarda kanda östrojen ve progesteron seviyelerinin ölçümüne ek olarak transabdominal ultrason (TaUSG) ve transvajinal ultrason (TvUSG) ile kistlerin görüntülenmesi sağlanabilir. 

Kilo Verememe Tedavisi

Kilo verememeye yaklaşımda hasta öyküsü oldukça önemlidir. Çoğu zaman kilo verememe şikayetleri yanlış diyet uygulanması ve hareketsiz yaşam tarzının benimsenmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Diyet ve spora rağmen kilo verememe şikayetleri olan hastalarda altta yatan hastalıklardan şüphe edilir. Yapılan testler ve görüntüleme yöntemlerine göre teşhis edilen hastalığa yönelik tedavi planlanır:

• Hipotiroidi hastalarında kilo verememe tedavisi: Tiroid hormonu eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan kilo verememe tedavisinde tiroid hormonu ilaçları hayat boyu dışardan takviye olarak alınmalıdır.
• Cushing hastalarında kilo verememe tedavisi: Cushing sendromu genelde böbrek üstünde bulunan kitlelere bağlı olarak ortaya çıktığı için böyle bir kitle varlığı tespit edildiği zaman bu kitlenin çıkarılması gerekir. Cerrahi olarak çıkarılamayan hastalarda kortizol üretimini baskılayıcı ilaçlar kullanılabilir.
• İnsülin direnci olan hastalarda kilo verememe tedavisi: İnsülin direnci olan hastalarda yemek düzeninin ve yaşam tarzının düzenlenmesi önemlidir. Posalı, glisemik indeksi düşük besinlerle beslenmeli, trans yağlar olarak geçentereyağından, işlenmiş et ürünlerinden ve hazır paket ürünlerden uzak durulmalıdır. Her gün düzenli olarak tempolu yürüyüş yapılmalıdır. Bu hastalar çok çabuk acıktıkları için sık aralıklarla az az beslenilmelidir.
• Polikistik over sendromu (PCOS) hastalarında kilo verememe tedavisi: Polikistik over sendromu olan hastalarda belirtilerin azaltılması için doğum kontrol hapları kullanılabilir.

Tüm testlere rağmen altında bir hastalık yatmayan ya da hastalığın tedavisi sonrası en az 2 yıl süre ile diyet ve spora rağmen kilo veremeyen hastalarda bariatrik cerrahi yöntemleri adı verilen cerrahi yöntemler uygulanabilir.  Bu yöntemler arasında en sık kullanılan yöntemler; sleeve gastrektomi, Roux – en Y gastrik by – pass, biliopancreatic diversiyon, duedonal switch modification of BPD ve gastrik balondur. 

Kilo Verememe Tedavi Edilmezse Ne Olur ?

Aşırı kilo ya da obezite çoğu kronik hastalık için risk faktörü oluşturmaktadır. Kişiler çoğu hastalığa hazır hale gelmekle birlikte gündelik yaşamdaki aktivitelerinde kısıtlanmaya sebep olur. Kişiler kilo alıp aldıkları kiloları veremedikçe hareket etmekten kaçınır hale gelir ve böylece daha fazla kilo alırlar, bu döngü böyle devam eder. Ayrıca kilo verememe altta yatan hastalıkların belirtisi olabileceği için kilo veremeyen kişilerin araştırılması ve tedaviye başlanması önemlidir.

Kilo Verememe Ameliyatı

Diyet ve sporla 2 seneden uzun süredir kilo veremeyen hastalarda bariatrik cerrahi yöntemleri uygulanabilir. Bu yöntemler hacim kısıtlayıcı, emilim bozucu, kombine ve diğer yöntemler olarak gruplandırılır.

• Sleeve gastrektomi: Hacimkısıtlayıcı yöntemlerden olan sleeve gastrektomide midenin büyük kenarından başlayarak midenin %80 – 85’ ini kesilip çıkarılır. Bu yöntemde ayrıca açlık hormonu olarak bilinen ghrelin hormonu salgısı da azalır. 2 yılda ortalama %60 kilo kaybı sağlanır.
• Roux – en Y gastrik by – pass: Bariatrik cerrahi yöntemlerinden en sık kullanılan Roux – en Y gastrik by – pass ile 2 yılda ortalama %70 kilo kaybı sağlanır. Bu yöntemde 30 ml’ den daha az gastrik poş (mide boşluğu) bırakılır. Mide ile ince bağırsak birbirine bağlanır.
• Duedonal switch –Biliopancreatic diversiyon (DS – BPD): Diyabet hastalarında %100 iyileşme sağlar. Sleeve gastrektomi ameliyatına ek olarak ince bağırsak kısaltılır.  

Bebeklerde ve Çocuklarda Kilo Verememe  

Özellikle genetik yatkınlığı olan bireylerde kilo alma ve kilo verememe sorunları erken yaşlarda ortaya çıkar. Çok yemeye bağlı olarak ortaya çıkan ve basit obezite / eksojen obezite adı verilen durumda çocukların boyu da normal çocuklara göre uzun olur. Patolojik obezite adı verilen ve altta yatan bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan durumda ise kısa boy mevcuttur. Eksojen obezite yemenin kısıtlanması ile düzeltirken patolojik obezitede  böyle bir durum söz konusu olmaz.

Patolojik obezitenin altında fieker hastalığı, tiroid bezi hastalıkları, böbrek üstü bezi hastalıkları gibi rahatsızlıklar yatabilir. Bu çocuklarda altta yatan hastalığın tespit edilerek uygun tedavinin planlanması önemlidir.

Kilo Verememe İçin Hangi Doktora Gidilmeli ?

Uzun uğraşlar sonucu kilo veremeyen, fazla kiloları hayatını etkileyen kişilerin doktora kontrol olarak altta yatan bir hastalık olup olmadığını araştırması gerekir. Kilo veremeyen kişiler öncelikle iç hastalıkları bölümünde iç hastalıkları uzmanına muayene olabilirler. İç hastalıkları uzmanı hormonlardan kaynaklanan bir sorun olduğunu düşünürse endokrinoloji bölümünde endokrinoloji uzmanına yönlendirebilir. Yapılan testler ve incelemeler sonucunda kilo vermek için diyet programı hazırlaması için diyetisyene başvurulur.