Multifokal Lens Nedir?

Multifokal lens, aynı anda yakın, orta ve uzak mesafeleri görmeyi sağlayan bir lens türüdür. Bu lens türü, çoğunlukla katarakt ameliyatında kullanılırken, ameliyat sonrası gözlük kullanmayı büyük ölçüde azaltabilir. Bunun nedeni, merceğin bir kısmının uzağa, bir kısmının ise yakına odaklanabilmesidir, yani birden çok odak noktasının içermesidir.

Multifokal lens tasarımı, uzağı görmek için üst kısımdan, yakını görmek için ise alt kısımdan bakılması gereken bifokal (çift odaklı gözlük) gözlüklerden tamamen farklıdır. Uzak ve yakına odaklanmayı sağlayacak şekilde tasarlandıklarından dolayı, bu şekilde beyin doğal ve otomatik olarak doğru odağı bulur. Konvansiyonel lensler ise tek odaklı görme yeteneğine sahip oldukları için monofokal lensler olarak adlandırılırlar. Hem monofokal hem de multifokal lens implantları göze küçük kesilerden yerleştirilirler ve oldukça güvenlidirler.

Multifokal Lens Avantajları

Multifokal lens kullananların çoğu küçük yazıları, aydınlatması zayıf koşullar altında bile gözlük kullananlara nazaran daha kolay okuyabilirler. Bu lensler bunun yanında, kol saati, cep telefonu, fiyat etiketi, menü ve dergi gibi pek çok küçük karakterli yazıyı, gözlük takmak zorunda kalmadan okuma kolaylığı sağlayabilir. Bu, dolayısıyla her şeyi yakından görmek için her zaman okuma gözlüğü takmak zorunda olmanın getirdiği rahatsızlığı ortadan kaldırabilir.

Multifokal lens kullanımının sağladığı bazı avantajlar bulunmaktadır. Bu avantajlar şu şekilde sıralanabilir:

• Çok odaklı göz içi lensler, katarakt ameliyatı sonrası okuma gözlüğü veya bilgisayar gözlüğü ihtiyacını azaltabilir. Bu lensler, görüş alanını genişletir, böylece ek gözlük kullanmadan yakın ve uzak net bir şekilde görülebilir. Bunun yanında multifokal lensleri seçecek kişilerin, bu lens sayesinde gözlüksüz olarak pek çok işi yapabileceğini ancak, sadece ameliyattan sonra küçük yazıları okumak için ara sıra okuma gözlük ihtiyaç olabileceğini bilmesi gerekir. 
• Multifokal lensler, seçilen lens modeline göre değişen yakın, orta ve uzak mesafeli görüşü iyileştirir. Çoğu durumda, lensler implante edildikten sonra, kişilerin net görmek için ekstra düzeltici lensler takmasına gerek kalmaz. Bu nedenle aktif ve engelsiz yaşama özgürlüğü sağlar.
• Çok odaklı göz içi lenslerin sonuçları uzun ömürlüdür. Kontak lenslerin aksine, multifokal lensler göz içine implante edilir, herhangi bir ek bakım veya rutin değiştirme gerektirmez. 

Multifokal Lens Türleri

Multifokal lens, yakın, normal ve uzak mesafede bir şeyleri görme arasında yumuşak ve kademeli bir geçişe sahiptir. Bu lens türü kullandığında görüş mesafesi ne olursa olsun, görüntüler net ve keskin bir şekilde görülür. Bifokallerde ise tam tersine, lensin yakın ve normal görüş alanı arasındaki çizgide sert bir geçiş vardır. Bu lensin kullanımında tipik olarak göz, kısa bir ayarlama süresinden sonra istenen nesneye odaklanır, öğrenir ve diğerini görmez. Multifokal lensler iki tür materyalden yapılmışlardır ve bunlar şu şekilde sıralanabilir:

Yumuşak Multifokal Lens

Yumuşak kontakt lensler, yumuşak plastik polimerlerden yapıldıklarından dolayı oldukça esnektirler. Dolayısıyla uygun şekilde göze oturduklarında dolayı korneayı (gözün ön yüzeyi) sararlar. En çok kullanılan kontakt lens türü olan yumuşak multifokal lensi yeni kullanmaya başlayanlar, daha kısa süreli bir adaptasyon süreci yaşarlar. Ayrıca bu lens tipi, aralıklı kullanım için ideal bir lens türdür, çünkü toz gibi lensin altına girebilecek yabancı maddelere daha az duyarlıdır. Bunun yanında sert veya RGP lenslere göre ışığa karşı daha az hassasiyete sahiptir.

Sert Multifokal Lens (Rijit gaz permabl, RGP)

Sert yapıda olan bu lens tipi oksijen geçirgenliğine (RGP) sahiptir ve 1960'lardan beri piyasadadır. RGP lensleri, göze daha fazla oksijen geçmesine izin verme avantajını sağladığından dolayı genellikle oksijen geçiren lensler olarak adlandırılırlar. Bu lens tipinin günlük kullanım ve uzun süreli kullanım seçenekleri mevcuttur. Ayrıca korneal astigmatizmanın (kırma kusuru) çoğunu düzeltir ve böylelikle net bir görüş sağlar.

Multifokal Lens Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Multifokal lens, çoğunlukla katarakt cerrahisinde kullanılan protez lens türüdür. Bazı hastalar bu lensin, daha katarakt geliştirmeden önce takılmasını seçerler ve dolayısıyla doğal göz lensleri çok odaklı olan bu lens türüyle değiştirilir. Multifokal lensin yüzeyine oyulmuş eşmerkezli halkalar, çeşitli mesafelerdeki görüntülerin retinaya odaklanmasını sağlar. Sonuç itibari ile bakıldığında, bu lensler görme kusurlarının düzeltilmesini sağlayarak ve düzeltici gözlük takma ihtiyacını azaltır veya ortadan kaldırır. Bununla birlikte multifokal lens ameliyatı gerektiren bazı göz kusurları vardır. Bu göz kusurları şu şekilde sıralanabilir:

• Presbiyopi (yaşa bağlı yakın görüş bozuklukları)
• Hipermetrop (yakını görememe) 
• Miyop (uzağı görememe) 
• Astigmat (hem uzağı hem de yakını bulanık görme)
• Maküler dejenerasyon (sarı nokta hastalığı)
• Katarakt (göz merceğin saydamlığını kaybetmesi)

Multifokal Lens Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Multifokal lens ameliyatı olan herkes gözlük olmadan eşit derecede iyi okuyamayabilirken, bu değişkenliğin birkaç nedeni vardır. Örneğin, retina ne kadar sağlıklıysa ve astigmat ne kadar azsa, okuma yeteneği o kadar iyi olur. Multifokal lens her iki göze de uygulandıysa gözlüksüz okumak daha kolaydır ancak, tek göze de bu lens türü yerleştirilebilir. Otuz dakika kadar süren bu lens yerleştirme işlemi, genellikle ayakta tedavi prosedürü olarak gerçekleştirilmektedir.

Ameliyat Öncesi

Multifokal lens implante edilmesi neredeyse katarakt cerrahisiyle aynıdır. Yani bu lensin yerine yerleştirilebilmesi için doğal lensin çıkarılması gerekir. Her ne kadar basit ve kısa süreli bir işlem olsa da her cerrahi işlem gibi bazı hazırlıkların yapılması gerekir. Multifokal lens ameliyatı öncesi yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

• Prosedüre müdahale edebilecek kan incelticiler ve takviyeler gibi bazı ilaçların alımına ara verilir.
• İşlem başlamadan yaklaşık 12 saat önce hiçbir şey yenmemeli ve içilmemelidir
• Yüksek tansiyon, şeker veya kalp hastalığı gibi bir rahatsızlık varsa belirtilmeli ve kontrol altında tutulmalıdır.
• Multifokal lens ameliyatından bir gün önce makyaj, losyon ve parfüm gibi kozmetik ürünler kullanılmamalıdır. Çünkü ne kadar dikkatli olunursa olsun kullanılan ürün parçacıkları gözlere girebilir. 
• İşlemden birkaç gün önce enfeksiyon riskini azaltmak için antibiyotik göz damlası kullanılmalıdır.
• Ultrason aracılığıyla gözün şekli ve boyutu ölçülür.
• Gerekirse işlem öncesi ağızdan ya da IV sedasyon verilmelidir.
• Hastanın, tansiyon, ateş ve kalp atım sayısı gibi yaşamsal değerleri alınır.
• İşlem öncesi ağrıyı engellemek için anestezik göz damlası uygulanır.

Ameliyat Sırasında

Multifokal lens ameliyatında göz tamamen uyuştuğu için hafif bir baskı hissedilebilir ancak, herhangi bir ağrı hissedilmez. Oldukça pratik bir işlem olarak tanımlanan bu lens yerleştirme işleminde, lens takılma adımları şu şekilde ilerlemektedir:

• Hasta, arkaya yaslanan bir koltuk ya da sandalyeye oturtulur.
• Göz kapağını sabitlemek için göz kapağı tutucusuyla sabitlenir.
• Göze, emme göz halkası yerleştirilir.
• Prosedür sırasında, korneaya küçük bir kesi yapılarak doğal göz merceği çıkarılır.
• Çıkarılan göz merceği yerine multifokal lens yerleştirilir.
• Ameliyat bittikten sonra kesi kendi kendine kapanacağı için dikiş atılmaz. Bu yüzden sadece göz bandajı uygulanır.

İşlem sonrası hasta, yaklaşık 30 dakikaya kadar dinlenme odasında kaldıktan sonra taburcu edilmektedir.

Multifokal Lens Ameliyatı Komplikasyonlar

Multifokal lens implantları gözlüklere olan bağımlılığı azaltsa da ek masrafın yanı sıra bazı görme sorunları yaratabilir. Mesela lens kullanımı, gece ışıkların etrafında haleler veya halkalar görmeye neden olabilir. Ancak bu durum gündüzleri görünmezken, beyin yavaş yavaş lens kullanımına alıştıkça zamanla azalır. Bunun yanında çok odaklı lens implantı herkes için doğru bir seçim olmayabilir, mesela ileri derecede astigmatı olanlar, kornea, retina veya optik sinirle ilgili başka problemleri olan kişilerde iyi sonuç vermeyebilir. Fakat hem multifokal hem de monofokal yapay lenslerin katarakt ameliyatından sonra, gözlüklerle kullanıldığında mükemmel görüş sağlayacağı unutulmamalıdır. Bu prosedür katarakt ameliyatı ile neredeyse aynı olduğu için olası komplikasyonların çoğu aynıdır. Bu komplikasyonlar şu şekilde sıralanabilir:

• Lens kapsülünün arkasının puslu olmasından kaynaklı puslu görme
• Göz iltihabı
• Algılanan ışık parlamaları
• Göz kapağı düşüklüğü
• Yapay lensin çıkması
• Işık hassaslığı
• Makula ödemi (merkezi retinanın şişmesi)
• Yüksek göz tansiyonu (glokom)
• İkincil katarakt ameliyatı

Multifokal Lens Dezavantajları

Herhangi bir tıbbi prosedürde olduğu gibi, avantajları ve olası dezavantajları bilmek her zaman önemlidir. Günümüzde yenilikçi multifokal lensler daha az invazivdir ve beyin zamanla alıştıkça daha iyi odaklanma sağlanır. Birçok hasta için lensin sağladığı gözlüksüz yeni yaşam kalitesi, ameliyattan sonra ortaya çıkan küçük dezavantajlardan daha iyi ve daha önemlidir. Okumak, dikiş dikmek, bilgisayar kullanmak gibi uzun süre gözlük kullanımını gerektirmeyen bazı aktiviteler, multifokal lensi ile ameliyat sonrasında da yapılmaya devam edilebilir. 

Lens kullanımında her durumda, seyrekte olsa özel görevler için gözlük kullanımının gerekli olabileceğinin farkında olmak önemlidir. Bunun yanında multifokal lensin dezavantajları vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Sonuçların istendiği gibi olmadığı durumlarda oluşan kırılma hatalarını düzeltmek için yeni bir ameliyat yapılması gerekebilir
• LASIK prosedürü gerektiği durumlarda ilave bir göz içi lensin (Add-On) yerleştirmesi için yeni kesiler yapılması gerekebilir.
• Gece görüşü, haleler ve kamaşmalar olabilir. Bazı hastalar, karanlıktan sonra ışığı çevreleyen haleler veya parıltılar geliştirirken, gece görüşünde azalma yaşanabilir. Bununla birlikte çoğu hasta için bu durum zamanla azalırken, yaklaşık yüzde biri sürekli gece görüşü şikâyetleri yaşamaktadırlar. Bu durumda bazen lensin değiştirilmesini gerektirir.
• Göz multifokal lensle yeni görme deneyimine alışmakta zorluk çekebilir.
• Multifokal lensler, yapılması gereken ekstra göz ölçümleri, bağlantı parçaları ve karmaşık tasarımı nedeniyle daha zor ayarlanır ve maliyeti daha yüksektir.

Multifokal Lens Riskleri

Ağırlıklı olarak, 40-45 yaş ve üstü hastalarda yaş ilerledikçe göz merceği esnekliği azalır ve göz odaklanmada zorluk çeker. Ayrıca göz merceği bulanıklaştığında (katarakt) görüş net olmadığından dolayı gözün doğal merceği değiştirilir. Bu durumlarda, bir veya birkaç odak noktasına sahip olabilen modern göz içi lensler uygulanabilirken, multifokal lensler bunlardan biridir. Lensler her ne kadar kişinin hayatını kolaylaştırsa da, ameliyat sonrası oluşabilecek bazı riskler içermektedir. Bu riskler şu şekilde sıralanabilir:

• İltihap
• Enfeksiyon
• Kanama
• Şişme
• Retina yırtılması ve retina dekolmanı (sağlam retina tabakasının yapışık olduğu göz küresinin iç yüzeyinden ayrılması)
• Görme kaybı

Multifokal Lens Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Birçok hasta multifokal lens ameliyatı sonrası ilk gün mükemmel görüşe sahip olur. Lensler, gözlere ve beyne uyum sağladıkça, görüş zamanla daha da netleşir. Ameliyat sonrası gözlerde kaşıntı ve ışığa duyarlılık olması normal bir durumdur ve zamanla kaybolur.

Lens ameliyatı sonrası olası komplikasyonları en aza indirmek için bakım önemlidir. Multifokal lens ameliyatı sonrası iyileşme sürecini hızlandırmak için bazı önlemler alınmalıdır. Bu önlemler şu şekilde sıralanabilir:

• Ameliyat günü göze takılan bandaj bir gün sonra çıkarılarak normal yaşama geri dönülebilir. 
• Kaşıntı, ağrı ve enfeksiyonu önleyecek ilaçlı göz damlaları verilir ve bu göz damlaları önerildiği şekilde kullanılmalıdır.
• Koruyucu gözlük verildiğinde uyurken kullanılmalıdır.
• Gözü güneş ışığından korumak için koruyucu gözlük veya güneş gözlüğü kullanılmalıdır.
• Multifokal lens uygulanan göz ovuşturmamalı veya dokunulmamalıdır.
• Gözler lense tam alışana kadar araç kullanılmamalıdır. (Güvenlik için kişi ilk etapta kontrollü olarak araç kullanmalıdır) 
• Yorucu veya temas sporları içeren aktivitelerden kaçınılmalıdır.
• Göz basıncını etkileyebileceğinden dolayı ağırlık kaldırılmamalıdır.
• Prosedürü takiben gözler, dış darbelere karşı korunmalıdır.
• Göze su kaçmasını engellemek için yüzme, sıcak su banyoları veya saunadan uzak durulmalıdır. Ayrıca multifokal lens ameliyatından bir gün sonra banyo yapılabilir.
• Ameliyat sonrası makyaj yapılmamalı ve göz kremi gibi bakım ürünlerin kullanımına ancak bir hafta sonra başlanmalıdır.