Septisemi

Septisemi Nedir?

Vücudun herhangi bir yerine yerleşmiş mikrobun kana geçip çoğalmasına ‘Septisemi’ denir. Bununla birlikte; vücudun, buna verdiği tepkiye ‘sepsis’ denmektedir. Septisemiye halk dilinde ‘kan zehirlenmesi’ de denir. Bu durum, kanda bakteri artışının saptanmasına denen ‘bakteriyemi’ ile karıştırılmaması gerekir. Septisemi daha ağır bir tablodur. Septisemi sözcüğü eski Yunancada ‘çürüme, doku parçalanması’ anlamlarına da gelir.

Septisemi Belirtileri Nelerdir?

Septisemi hafiften oldukça ağır tablolara kadar farklı belirtilerle kendini gösterebilir. Klinik seyir hastadan hastaya belirgin değişiklikler gösterir. Öncü belirtiler sıklıkla, ateş ve solunum güçlüğü şeklinde kendini gösterir.

• Ateş
• Vücut sıcaklığında azalmayla beraber titreme
• Terleme
• Solunum güçlüğü
• Hızlı ve derin nefes alıp vermek
• Kalbin hızlı atması
• Çarpıntı
• Tansiyon düşüklüğü
• Yaygın damar içi pıhtılaşma hastalık tablosu
• Bulantı, kusma, ishal gibi belirtiler
• Böbrek yetmezliği
• Kalp yetmezliği
• Karaciğer yetmezliği
• Şuur değişikliği
• Nokta tarzında kanamalar, deri altı morluklar
• Deri veya derialtı dokuya bakteri, mantar yayılımı sonucu selülit, içi sıvı dolu kabarcıklar gelişebilir.

Septisemi Nedenleri Nelerdir?

Septisemi gelişmesi için mikroorganizmanın kan dolaşımına geçmesi şart değildir; mikrobun ürettiği maddelerin ve toksinlerinin de kana yayılımı aynı cevaba neden olabilir.

Septisemiye neden olan mikropların sıklığı altta yatan hastalığa göre değişim göstermektedir.

Alta yatan hastalığa göre septisemi nedenleri:

• Dalağı alınan kişilerde (kapsüllü bakteriler): Streptococcus pneumoniae (zatürre etkeni), Haemophilus influenzae, Neisseria meningitidis (menenjit etkeni)
  
• Siroz hastalığı olanlarda: Vibrio (kolera etkeni), Yersinia ve Salmonella (tifo etkeni), diğer gram negatif bakteriler, Streptococcus pneumoniae (zatürre etkeni), Haemophilus influenzae, Neisseria meningitidis (menenjit etkeni)
  
• Alkol kullanan kişilerde: Klebsiella türleri, Streptococcus pneumoniae
  
• Diyabetli kişilerde: Mukormikozis (mantar etkeni), Psödomonas türleri, Escherichia koli (enterit etkeni)
  
• Steroid ilaçları kullanan kişilerde: Tüberküloz (verem etkeni), mantarlar, herpesvirüsler
• Nötrofil hücreleri düşük kişilerde: Bağırsaktaki gram negatif basiller, Psödomonas aerogonoza, bazı mantar türleri, Staphylococcus aureus etkilidir.

Septisemi Teşhisi

Septisemi olan hastalarda kesin tanı için, tam bir fizik muayene yapılmalı ve kan bozuklukların düzeltilmesi, uygun kan kültürlerin alınmasını takiben ayrıntılı hikâye alınmalıdır.

Bu hastalarda altta yatan hastalığa veya septisemi için kolaylaştırıcı faktörlere, önceki enfeksiyonlara ve tedavilere, ulaşılabilen tüm mikrobiyolojik verilere ve olası enfeksiyon odağı ile ilgili semptomlara özenle dikkat gösterilmelidir.

Anamnez: Septisemi kuşkusu olan hastalarda değerlendirmeye tam bir hikâye alınmasıyla başlanmalıdır. Seyahat öyküsü, çevresel faktörler ve hasta kişilerle herhangi bir temas öyküsü titiz bir şekilde araştırılmalıdır. Alta yatan hastalıklar diyabet, siroz, alkol kullanımı, ilaç kullanımı sorgulanmalıdır. Hastaya; ateş, vücut sıcaklığında azalmayla beraber titreme, terleme, nefes alıp vermede güçlük, hızlı ve derin nefes alıp vermek, kalbin hızlı çarpması, tansiyon düşüklüğü, bulantı, kusma, ishal, şuur değişikliği gibi belirtiler sorulmalıdır.

Fizik Muayene: Fizik muayenede, enfeksiyon ile ilgili ipuçlarına ve olası enfeksiyon yerlerini bulmaya odaklanılmalıdır. Deride, idrar yollarında, kulak, burun, boğazda bir enfeksiyon varlığına yönelik muayene yapılmalıdır.

Mikroskobik İnceleme: Mikrobiyolojik değerlendirme için uygun yerlerden örnekler alındıktan sonra, alınan örnekler gram boyama ile bir mikroskop altında incelenir.

Tam Kan: Tam kan değerlerinde lökosit ve nötrofil sayılarına bakılır. Septisemi hastalarında çoğunlukla lökosit değerlerinde yükselişler veya düşüşler izlenir.

Kan Kültürü: Damardan alınan kan örneği bir kültürde çoğaltılarak mikrobun cinsi saptanmaya çalışılır.

Diğer laboratuvar testleri seçimi klinik belirtilere göre gereksinim duyulursa yapılmalıdır. Uygun tanısal çalışmaların süratle yapılması çok önemlidir. Bu çalışmalar genellikle enfeksiyonun kaynağına yöneliktir. (Örn: Beyin omurilik sıvısı incelemesi, bilgisayarlı tomografi, direk grafi vs.)

Septisemi Tedavisi

Septisemi tedavisinin anahtar noktası sistemik yanıtın erken fark edilmesi, tansiyon düşüklüğü ve olası istenmeyen durumlar gelişmeden önce tedavi başlanmasıdır.

• Ampirik antibiyotik: Mikroba yönelik tedaviye başlamak için septiseminin veya enfeksiyon odağından etkenin saptanması beklenmemelidir. Kültür sonuçları çıkana ve diğer tanısal testler tamamlanana kadar, geniş spektrumlu (gram pozitif ve gram negatif patojenleri içerdiği gibi bazı hastalarda mantar ilaçlarını da kapsayan) tahmini etkene yönelik tedavi verilmelidir. Uygun tahmini tedavi başlanması, bu hastalarda sağ kalım açısından çok önemlidir. Pozitif kültür sonuçları elde edildiğinde, sebep olan etkene yönelik antibiyotik değişikliği yapılmalıdır.
• O2 tedavisi: Oksijen düşüklüğü bulanan hastalara O2 tedavisi verilebilir.
• Serum fizyolojik: Vücutta sıvı azlığı durumlarında, yaşamsal organların beslenmesini sağlamak için kan seviyesinin artırılması gerekir. Ayrıca kan şeker seviyesi septisemiye bağlı düşükse, şeker içeren serumlar verilebilir.
• Enfeksiyon kaynağının ortadan kaldırılması: Septisemiye sebep olan yer neresiyse oranın bulunup tedavi edilmesi en önemli tedavi şeklidir.
• Rekombinant insan active protein C: Ölüm riski yüksek olan hastalarda kullanılır.
• Pnömokok Aşısı: Dalağı alınan kişilerde koruyucu olarak pnömokok aşısı yapılır. Buna halk arasında ‘septisemi aşısı’ da denir.

Ek olarak istenmeyen durum varlığında komplikasyonlara yönelik tedaviler uygulanmalıdır.

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amaçlıdır. Eğer kendinizde veya çocuğunuzda septisemi düşünüyorsanız vakit kaybetmeden doktora başvurun!

Septisemi Tedavi Edilmezse

Septisemi tedavi edilmezse belirti vermeden devam edeceği gibi septik şoktan, organ yetmezliklerine kadar giden ölümcül belirtiler gelişebilir.

İstenmeyen durumlar arasından ağır solunum güçlüğü, aşırı tansiyon düşüklüğü, yaygın damar içi pıhtılaşma, böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği, karaciğer yetmezliği, şuur bozukluğu sayılabilir.

Ateş, vücut sıcaklığında azalmayla beraber titreme, terleme, nefes alıp vermede güçlük, hızlı ve derin nefes alıp vermek, kalbin hızlı çarpması, tansiyon düşüklüğü, bulantı, kusma, ishal, şuur değişikliği gibi belirtileriniz varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz.

Septisemi Ne İyi Gelir?

Septisemi için genel olarak vücudun bağışıklık sisteminin güçlü tutulması önemlidir.

• Düzenli uyku uyumak
• Meyve ve sebzeden zengin yiyeceklerle beslenmek
• Düzenli egzersiz yapmak
• Gerekli durumlarda C vitamini ve Omega 3 takviyesi almak
• Temiz ve oksijeni bol ortamlarda bulunmak
• Bol sıvı alımı
• Diyabet veya yüksek tansiyon varsa iyi bir şeker ve tansiyon kontrolü yapılmalıdır.
• Altta yatan hastalığı tedavi etmek

Septisemi Ne İyi Gelmez?

Bağışıklık sistemini zayıflatan faktörler septisemiye genel olarak iyi gelmez.

• Stresli yaşam
• Kronik uykusuzluk
• Hareketsiz yaşam, obezite
• Fast-food ürünü yiyecekler
• Sigara, alkol, madde kullanımı
• Kirli ve kötü hijyenik ortamlar
• Diyabet varlığında kötü şeker kontrolü vs.
• Altta yatan hastalığı kötüleştiren sebepler

Septisemi İlaçları

Septisemide kullanılacak ilaçlar neden olan etkene yönelik seçilmelidir. Altta yatan hastalığa göre tahmini tedavi olarak:

Bağışıklık yetmezliği olanlarda: Seftriakson,

• B-laktam alerjisi varlığında; siprofloksasin + klindamisin kullanılır.

Nötrofil düşüklüğü olanlarda: Seftazidim veya meropenem

Dalağı olmayan kişilerde: Sefotaksim

• B-laktam alerjisi varsa; vankomisin + siprofloksasin veya aztreonam kullanılır.

Damardan ilaç kullananlarda: Nafsilin veya oksasilin + gentamisin kullanılır.

AIDS hastalığında: Ceftazidime, tikarsilin-klavulanik asit kullanılır.

Kandan alınan kültürler sonuçlanınca altta yatan mikroba yönelik tedavi düzenlenmelidir.

Septisemi Ameliyatı

Septiseminin nedenine yönelik testler yapılır. Bu testlerin sonucunda asıl tedaviye ek olarak apse drenajı, yabancı cisim çıkarılması gibi cerrahi girişimlere gereksinim olup olmadığı saptanır.

Apse Drenajı: Enfeksiyon apseden kaynaklanıyorsa bir iğne yardımıyla apsenin içine girilip boşaltılır. Apse akciğerlerde, karaciğerde, idrar yollarında, solunum yollarında, beyinde olabilir.

Yabancı cisim cerrahisi: Solunum yollarında veya vücudun herhangi bir yerinde bulunan yabancı cisim varsa, olası enfeksiyon kaynağı olarak düşünülüp cerrahi işlem ile çıkartılır.

Hamilelikte Septisemi

Gebelerde belirti vermese bile kanda rastlanan bakteri artışının tedavi edilmesi gerekir.

Altta yatan enfeksiyon varlığı için idrar yolları; kulak, burun, boğazı; cildi vücudun diğer bölümleri dikkatlice incelenmelidir.

Gebelerde kan zehirlenmesi için kullanılacak ilaçlar bebekler için zararlı olabilir. Doktorun tedavi seçimini gebeliğe göre düzenlemesi gerekmektedir.

Çocuklarda Septisemi

Bağışıklığı kırılmış çocuklar (orak hücreli anemi, nötrofil düşüklüğü, dalağı olmayan çocuklar, lösemi hastalığı olanlar vs.) daha geniş bir mikrop yelpazesi sonucu septisemi olabilirler ve septisemi gelişimine daha eğilimlidirler.

Hastalık sık görülen organizmalar ile olabildiği gibi çok çeşitli bakteri ve mantarlarla da ilişkili olabilir.

Çocuğun ateşi ve görünümü ağır bir hastalığı düşündürüyorsa olası septisemi tanısı konulmalıdır.

Bebeklerde Septisemi

Bebeklerde septisemi durumunda yetişkinlerden farklı olarak genellikle ateş yoktur.

Yenidoğanın, kan dolaşım zehirlenmesinde, etken olarak S.aureus, S.epidermidis ve L.monocytogenes bakterileri daha sık görülür.

Bebeklerde ayrıca septisemiyi önlemek için aşıların tam ve vaktinde yapılması önemlidir. Diğer belirtiler ve bulgular çocuklardaki gibidir.

Septisemi için Hangi Doktora Gidilir?

Septisemi için ‘Enfeksiyon ve Klinik Mikrobiyoloji’ bölümüne ve bir Enfeksiyon ve Klinik Mikrobiyoloji uzmanına başvurulmalıdır.

Ateş, vücut sıcaklığında azalmayla beraber titreme, terleme, nefes alıp vermede güçlük, hızlı ve derin nefes alıp vermek, kalbin hızlı çarpması, tansiyon düşüklüğü, bulantı, kusma, ishal, şuur değişikliği gibi belirtileriniz varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz.