Bağırsak Düğümlenmesi

Bağırsak Düğümlenmesi (İnvajinasyon) Nedir?

Bağırsak düğümlenmesi ya da tıbbi isimleri ile invajinasyon veya intussepsiyon, bir bağırsak parçasının kendinden sonra gelen bağırsak parçası içine girmesidir. Görüntü itibariyle teleskopu andırır. Tam olarak bir düğümlenme değildir fakat bağırsaklar iç içe geçtikçe bağırsağın madde geçişinden sorumlu iç boşluğunda (normalde boru şeklinde boşluklu bir organdır) daralma olur. Buna bağlı olarak yiyeceklerin ve dışkının geçişi zorlaşır, tıkanıklık oluşur.

Bağırsağın başka bir düğümlenme hastalığı da volvulustur. İnvajinasyondan daha ciddi sonuçları vardır genelde yaşlı ve ek hastalığı olanlarda görülür.

Dışkı ve gıda geçişinin engellenmesinin yanı sıra, invajinasyonda izlenen iç içe geçme bağırsağın kanlanmasını da bozarak buradaki dokuda ölmeye sebep olabilir. Ayrıca, yeteri kadar beslenemeyen dokuya enfeksiyon yapıcı mikropların yerleşmesi ve bağırsak duvarlarının zayıflayıp delinmesi ihtimali artar.

Bağırsak düğümlenmesi yetişkinlerde oldukça nadir görülür, esas olarak bir çocuk hastalığıdır. Yetişkinlerde genel olarak altında yatan polip, tümör, geçirilmiş ameliyatlar gibi başka sebepler vardır, çocuklarda ise oluşma sebebi bilinmemektedir.

Hastalık için risk altında olanlar daha çok şu özellikte bireylerdir:

• 6 ay-3 yaş arasında çocuklar
• Oğlan çocukları
• Doğuştan anatomik ve yapısal bir bağırsak hastalığı bulunanlar
• Daha önce invajinasyon geçirmiş olanlar
• Ailesinde invajinasyon geçmişi olanlar (kardeşler, anne ya da babada olabilir)

Bağırsak düğümlenmesi bir akut batın tablosudur. Yani, acil müdahale edilmesi gereken bir karın bölgesi problemidir. Ameliyat olmayı gerektirebilir.

Bağırsak Düğümlenmesi (İnvajinasyon) Belirtileri Nelerdir?

İnvajinasyon, çok yüksek oranda çocukları etkilemekle beraber en sık tuttuğu yaş grubu da 3 yaşından küçük çocuklardır. Bu sebeple bebeklerde bağırsak düğümlenmesi durumunda, şikayetlerini çocuk aktaramaz, gözlenmesi gerekir.

En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Genel belirtiler: Yüksek sesle ve şiddetli ağlama, sakinleşmekte güçlük, emme güçlüğü, huzursuzluk, karın ağrısı ve buna bağlı olarak dizleri karnına doğru çekerek ağlama görülür.
• Ataklar halinde ağrı: 15-20 dakikada bir gelir ve bir süre sakinleşir. Zaman ilerledikçe tedavisiz kalırsa ataklar arası süre kısalır ve neticede ağrı sürekli haline gelir.
• Kusma: Mukuslu (sümüksü) görünümde olur ve kan içerebilir, jöle kıvamındadır.
• Karında ele gelen kitle: İç içe giren bağırsak yapılarının kalınlaşarak dışarıdan ele gelmesinden kaynaklanır.
• Uykuya eğilimli hal: Çocuk çok ağlamasına rağmen bir süre sonra bilinci kapanmaya başlar ve sık sık sızma şeklinde uykuya dalar.
• Ateş: Çok yaygın olmamakla beraber görülebilir.
• İshal: Katı dışkının bağırsaktan geçişinde zorlanma olacağı için sıvı içerikli dışkı çıkarılır, bu da ishale yol açar.

Bağırsak Düğümlenmesi (İnvajinasyon) Nedenleri Nelerdir?

İnvajinasyonun çocuklarda bilinen bir sebebi yoktur. Genelde ani ve sebepsiz ortaya çıkar. Sıklıkla çocukların enfeksiyon geçirmeye açık olduğu kış aylarında izlenmesinden dolayı çeşitli bakteri ve virüslerden şüphelenilmiştir fakat kesin bir sebebe bağlanamamıştır.

Yetişkinlerde ise çok nadir görülür ve yüksek ihtimalle altından bir başka hastalık çıkar.

Yetişkinlerde sık görülen invajinasyon sebepleri şunlardır:

• Polipler (iyi huylu kitleler)
• Tümörler
• Geçirilmiş bağırsak ameliyatlarından dolayı oluşmuş yara dokuları ve yapışıklıklar
• Obezite cerrahileri veya mide tümörlerinden dolayı geçirilen operasyonlara bağlı bağırsaklarda yapı değişiklikleri
• Chronn, ülseratif kolit gibi kronik bağırsak enfeksiyonu ile karakterize hastalıklar

Bağırsak Düğümlenmesi (İnvajinasyon) Teşhisi

Bağırsak düğümlenmesi teşhisi için, hekim öncelikle hastadan veya hasta yakınından şikayetleri dinleyecek ve tıbbi öyküyü alacaktır. Ardından fizik muayene yapılır. Fizik muayenede ele gelen sosis benzeri karın kitlesi tipiktir. Bu kitlenin ele gelmesi durumunda hekim ek testler isteyerek tanıyı kesinleştirecektir.

• Rutin Laboratuvar Testleri (Kan Testi): Hastanın genel durumunu değerlendirmek ve ek hastalıkları ekarte etmek amacı ile istenir. Biyokimya ve hemogram genelde yeterli olmaktadır.
• Ultrason: Radyasyon içermeyen bir yöntem olduğu için çocuklarda ilk tercihtir. Ucuz, basit ve hızlı bir yöntemle karın içi dışarıdan bir cihazla incelenir.
  
• Ayakta Direkt Karın Grafisi (Röntgen, ADBG): Çok hızlı ve ulaşılabilir olduğu için tercih edilebilir, eğer bağırsakta delinme söz konusu ise bunu saptamada başarılıdır. Radyasyon içerir.
  
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Grafi gibi radyasyon içeren bir yöntem olmakla beraber invajinasyon tanısı için oldukça uygundur, bağırsaktaki delinmeleri saptayabilir.
  
• Baryumlu Bağırsak Grafisi (Baryumlu Enema): Günümüzde görüntüleme yöntemlerinin gelişmesi sayesinde giderek kullanımı azalan bir yöntem olmakla beraber hala kullanılabilmektedir. Hekimin makattan hastaya verdiği baryum içeren özel bir sıvı ve bunun ardından çekilen film ile maddenin bağırsakta nereye kadar ulaştığı ve geçişte bir sorun olup olmadığı izlenir. Eğer bağırsak delinmesinden şüpheleniliyorsa veya tanılandıysa kullanılmamalıdır. Aynı zamanda bir tedavi yöntemi olarak da kullanılmaktadır.
  

Bağırsak Düğümlenmesi (İnvajinasyon) Tedavisi

Belirtilerle hastaneye başvurulması ardından hekimlerde bağırsak düğümlenmesi şüphesi oluştu ise, yapılacak işlemler sırası ile şöyledir:

• Öncelikle acil ve ciddi bir problem olduğu için çocuğun hayati tehlikesi olup olmadığı değerlendirilir, ateşi, tansiyonu, nabzı ve solunum sayısı ölçülür. Bunlar acil servise gelen tüm bireylere uygulanan prosedürlerdir.
• İkinci olarak, çocuğun beslenmesi ve gıda alımı ciddi derecede bozulduğu için susuzluktan kaynaklı sorunların önüne geçilmeye çalışılır, bunun için damardan sıvı verilmeye başlanır.
• Üçüncü aşamada bağırsak düğümlenmesinin tedavisi sağlanır ve bu amaçla baryumlu ya da havalı enema (lavman) yapılır. Bu aynı zamanda bir tanı yöntemi olup, tedavi olarak sonuç verirse ileri aşamaya geçmeye gerek yoktur.

Baryumlu lavman yapılırken çocuklara makattan baryum içeren sıvı belirli bir basınçla verilerek, bu sıvının geçişi esnasında bağırsakların birbiri içinden sıyrılıp çıkması ve düğümlenmenin çözülmesi amaçlanır. Çoğu hasta tedaviye yanıt verir. Lavman tedavisinde baryum yerine hava da kullanılabilir. Genelde yetişkinlerde başvurulmayan çocuklarda tercih edilen bir yöntemdir.

Bu tedavinin ardından hastaların yaklaşık %10’unda ileri dönemlerde tekrar bağırsak düğümlenmesi görülebilir.

• Dördüncü aşamada, tıkanıklık hala açılmadıysa cerrahiye başvurulur.

Bağırsak Düğümlenmesi Ameliyatı

Çocuklarda lavman tedavilerine yanıt alınamazsa ameliyata başvurulur. Yetişkinde ise, genelde hastanın hayati değerleri stabil hale geldikten sonra doğrudan cerrahi yapılır. Yetişkinde cerrahinin bir avantajı da bölgenin açılması ile düğümlenmeye sebep olan faktörün gözle görülmesidir.

Çocuk veya yetişkin fark etmeksizin eğer bağırsaklarda delinme (perforasyon) mevcutsa operasyon kaçınılmazdır, çünkü bu bölgenin onarılması dışarıdan mümkün değildir.

Operasyon sırasında cerrah, iç içe geçmiş bağırsakları ayırır, delinme varsa bunu onarır, bağırsakta kanlanma bozukluğu oluştuysa ve doku ölümü meydana geldiyse buradaki ölü kısımları çıkarır, geri kalan kısmı birleştirip kapatır.

Bağırsak Düğümlenmesi Tedavi Edilmezse

Nadiren de olsa bazı hastalarda tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden geçebilir fakat bu düşük bir oranda gerçekleşir, buna güvenerek tedavi yapılmaması söz konusu olamaz ancak çok kısa süre içinde oluşup kendiliğinden geçerse ek tedaviye gerek yoktur.

Bağırsak düğümlenmesi mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır çünkü etkilediği bağırsak parçasında kangrene ve ölüme yol açabilir, bu hasta için ölümcül olabilir.

Ayrıca bağırsakların delinmesi ve karın içine açılmasına da yol açabilir. Buna perforasyon adı verilmektedir ve çok ciddi bir tablodur. Karın içine yayılan bağırsak içeriği karın zarında enfeksiyona yol açarak peritonit adlı bir tablo oluşturabilir. Peritonit tedavi edilmezse %100 öldürücü bir enfeksiyon tipidir, tedavisi de oldukça zorludur.

Bağırsak Düğümlenmesine Ne İyi Gelir?

Bağırsak düğümlenmesine iyi gelen herhangi bir yiyecek, içecek, meyve suyu, bitki çayı yoktur. Hatta çocuk beslenmekte zorlandığı için bu tür şeyler durumu kötüleştirebilir.

Bağırsak düğümlenmesi için:

• Çocuğunuzda belirtileri gördüğünüz anda vakit kaybetmeden acil servisi olan bir sağlık kuruluşuna başvurun.
• Çocuğunuzu da panikletmemek için sakin ve destekleyici olun.
• Kolay çözülebilen ve ölümcül seyretmeyen bir tablodur buna göre aşırı endişe etmekten kaçının.
• Hekimlerin uygun gördüğü tedaviyi uygulamasının ardından önerilen şekilde çocuğunuza bakım verin ve tekrar herhangi bir problem oluşursa vakit kaybetmeden yine acil servise başvurun.

Bağırsak Düğümlenmesine Ne İyi Gelmez?

Bağırsak düğümlenmesine iyi gelmeyen şeyler temel olarak şunlardır:

• Çocuğa bir şeyler yedirip içirmeye çalışmak (genelde kusma olduğu için aileler buna eğilimli olur fakat bu çocuğun bağırsaklarında ekstra yüke sebep olup durumu kötüleştirir)
• İshal önleyici ilaçlar kullanmak (bağırsakta katı yükün artmasına ve delinmeye yol açar)
• Ciddi karın ağrısı ve diğer belirtilerin varlığında acil servise başvurmak yerine evde çeşitli geleneksel yöntemlerle tedavi aramak.

Gebelikte Bağırsak Düğümlenmesi

Gebelikte bağırsak düğümlenmesi çok nadir görülen bir durumdur. Zaten yetişkinlerde nadir görülen bir tablodur buna ek olarak gebeler yaş itibari ile tümör ve ek bağırsak hastalıklarının sık görüldüğü gruba da girmezler.

Oldukça küçük bir olasılığın gerçekleşmesi sonucu gebede bağırsak düğümlenmesi olursa, mümkün olan en ideal şartlarda cerrahi yapılarak tedavi edilir.

Bağırsak Düğümlenmesi (İnvajinasyon) için Hangi Doktora Gidilir?

Bağırsak düğümlenmesi tedavisi Çocuk Cerrahisi bölümünde yürütülür. Genelde semptomlar şiddetli ve hızlı başlangıçlı olduğundan tanı acil servis koşullarında konabilir.

Çocukta şiddetli karın ağrısı, ağlama, halsizlik, huzursuzluk, kusma, ateş gibi belirtiler varsa (hepsi her çocukta olmaz, bir kısmı da olabilir) vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.