Bağırsak Şarbonu

Bağırsak şarbonu, şarbon hastalığının etkeni olan Bacillus Anthracis isimli bakterinin, enfekte hayvansal gıdaların tüketimi veya temasıyla insan vücuduna girmesi sonucu oluşan bir enfeksiyon hastalığıdır. Bacillus Anthracis bakterisinin ana yaşam alanı topraktır. Toprakta yaşayan bakteriler, otlanma ile koyun, keçi, inek, gibi hayvanlara geçer. Bacillus Anthracis isimli bakterinin konağı hayvanlardır, insanları konakçı olarak kullanmaz fakat derideki çatlaklardan bakteriyle temas sonucu veya kontamine gıdaların tüketilmesi sonucu insan vücuduna girer ve birtakım sorunlara neden olur. Şarbon etkeni bakteri hayvan derilerinde, etlerde, kemiklerde, hayvan postlarında bulunabilir ve uzun süre burada varlığını sürdürebilir.

Şarbon; deri şarbonu, bağırsak şarbonu, akciğer şarbonu, enjeksiyon şarbonu şeklinde vücuda giriş şekline göre farklı klinik tablolar oluşturur. Bağırsak şarbonu, şarbon etkeniyle enfekte etlerin tüketimi sonucu görülen klinik tablodur. Ağız yoluyla giren bakteri ağızdan anüse kadar olan sindirim yolunun herhangi bir yerinde tutulum yapabilir. Boğazda enfeksiyon yapabilir, midede enfeksiyon riski düşüktür. Sıklıkla ince bağırsağın son kısmı ile kalın bağırsağın başlangıç kısmında tutulum yapabilir.

Bağırsak tutulumu sonucu bağırsakların mukozal yüzünde enflamasyon oluşur. Hastalarda bulantı, karın ağrısı, ishal, kanlı dışkılama ve kanlı ishal gibi bağırsak problemleri görülür. Ateş ve yorgunluk gibi enfeksiyon belirtileri de eşlik edebilir. Bağırsak şarbonu hastalığında tedavi ile mortalite oranı %40’tır. Tedaviye geç kalınması, geç teşhis, verilen tedaviye uyum gösterilmemesi gibi durumlarda bu oran yükseliş gösterir ve hasta açısından hayati risk taşır.

Şarbon hastalığı açısından kasaplar, mezbahane çalışanları, kürk deri post sanayisinde çalışan işçiler, çobanlar risk altındadır. Hayvan sahiplerinin bilinçlendirilmesi önemlidir. Hayvanlara uygulanan aşılar ve çobanların bilinçlendirilmesi ile toplumda şarbon sıklığı düşmüştür. Aynı zamanda riski grupta olan işçilere yapılan korunma aşılarıyla da risk düşürülmüştür.

Bağırsak Şarbonu Belirtileri

Ağız yoluyla kontamine gıdaların tüketimi sonucu sindirim sistemine giren Bacillus Anthracis isimli bakteri, sindirim yolu üzerinde ilerleyerek inçe bağırsak ve kolona ulaşarak buraya yerleşir ve bu bölgeyi enfekte eder. Belirtiler, kontamine gıdanın alınmasından sonra 1-7 gün içerisinde ortaya çıkmaya başlar. Bu süre bakterinin kuluçka süresidir ve kuluçkayı tamamladıktan sonra hastada şikayetler yavaş yavaş oluşmaya başlar.

Bağırsaklara tutulan bakteriler bu bölgede birtakım hücresel olaylara neden olur. Bu olaylar sonucunda hastada dışkıda kan görülmesi, ishal, bulantı, kusma, karın ağrısı, iştah kaybı gibi semptomlar görülür.

Bakteriler sindirim yolu üzerinde bazen Boğaz’da da yerleşim gösterebilir. Boğaz’da bakterilerin tutulumu sonucu Boğaz ağrısı, boyun bölgesinde şişlik, yutkunma güçlüğü gibi belirtiler de görülebilir. Zamanda yemek borusunda da yerleşim göstererek ülserlere neden olabililir. Alınan bakterinin yoğunluğuna bağlı olarak Boğaz enfeksiyonu da bağırsak şarbonu hastalığına eşlik edebilir.

• Karın ağrısı
• Ateş
• İştahsızlık
• Baş ağrısı
• Bulantı/ kusma
• Baş ağrısı
• Boyunda şişlik
• Boğaz ağrısı
• Kanlı dışkılama
• Kanlı ishal

Bağırsak Şarbonu Nedenleri

Bağırsak Şarbonu, şarbon hastalığına neden olan Bacillus Anthracis isimli bakteri türünün vücuda ağız yoluyla girmesi ve bağırsaklara doğru ilerleyerek burada yerleşim kurması sonucu görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Şarbon etkeni bakteri türü, soğuğa, sıcağa, UV ışığa, dezenfektanlara oldukça dayanıklıdır. Otoklavda 120 derecede 15-20 dakika sürede ölür. Güçlü bir yapıya sahip olduğu için yüzeylerde bulunan bakteri uzun süre yaşamını sürdürür ve dokunma yoluyla bile insanları enfekte edebilir.

Şarbon bakterisiyle enfekte hayvanlara direkt temas ile, kesim esnasında ete dokunma ile, enfekte etlerin yenmesi ile, enfekte hayvanların yün ve derilerinin işlenmesi sırasında dokunma ile insanlara kolay bir şekilde geçer. Enfekte hayvanın etlerinin az pişirilmesi veya iyi pişirilmemesi şarbon etkeni bakterinin insana geçmesini sağlar. Bu şekilde ağız yolundan giriş yapan bakteri bağırsaklara ulaşır ve burada enfeksiyon oluşturur.

• Enfekte hayvanların etleriyle temas
• Enfekte hayvanların etlerini iyi pişirmeden/ az pişirilmiş halde tüketme
• Enfekte hayvanların sütüyle elde edilen süt ürünlerinin tüketimi
• Enfekte hayvanlarla temas
• Enfekte hayvana ait yün, deri gibi sanayi ürünleriyle temas

Bağırsak Şarbonu Teşhisi

Bağırsak Şarbonu hastalığına sahip hastalar belirtiler görülmeye başladıktan sonra enfeksiyon hastalıklarına veya dahiliye uzmanına başvurduktan sonra uzman hekimin gerekli gördüğü tetkikler sonucunda tanıya gidilir ve hastaya en uygun tedavi rejimi seçilir.

• Hastanın öyküsü: hastadan alınan öyküde, şikayetlerin sıklığı, başlangıç gösterdiği tarih, eşlik eden belirtiler, yakın zamanda tükettiği gıdalar, çevresinde duymuş olduğu herhangi bir enfeksiyon hastalığı, yakınlarında hastalığa sahip olan kişilerin sorgulanması, hastada var olan veya geçirilmiş hastalıklar gibi genel ve özel detaylı Bilgi alınır.
• Fizik muayene: hastada karın ağrısı ve eğer varsa Boğaz ağrısına yönelik fizik muayene yapılır. Karın ağrısında yapılan fizik muayene ile olabilecek diğer hastalıkların ayırıcı tanısı yapılır.
• Gayta incelemesi: hastanın kanlı dışkılama, kanlı ishal gibi şikayetlerine yönelik dışkısı istenir. Mikrobiyoloji laboratuarına gönderilen dışkıda şarbon etkeni Bacillus Anthracis isimli bakterinin mikroskopta görülmesi ile tanı konur.
• Endoskopi: ağızdan girilerek Boğaz enfeksiyonuna yönelik inceleme yapılabilir. Boğaz ve yemek borusunda oluşan ülserler görüntülenebilir. Yine aynı yöntem ile kolon ve inçe bağırsak görüntülenebilir. Enfeksiyon odaklarından örnekler toplanabilir. Toplanan örneklerin mikrobiyoloji laboratuarında incelenmesi sonucu bakterilerim gösterilmesi ile kesin tanı konur.

Bağırsak Şarbonu Tedavisi

Bağırsak şarbonunda kullanılan tek tedavi yöntemi medikal tedavidir. Bakterilere yönelik verilen antibiyotikler ile bakterilerin üremesi durdurulur ve aynı zamanda öldürülür. Bu şekilde yapılan tedavi ile hayatta kalma şansı %60’tır. Tedaviye geç kalınması veya uyulmaması durumunda bu oran düşüş gösterir.

• Medikal tedavi: Bağırsak Şarbonu tanısı alan hastalarda verilecek antibiyotikler ile hastalıkta olumlu bir döneme girilir. Kullanılan antibiyotikler genellikle penisilinlerdir ancak son dönemde bakterinin penisiline direnç kazanması sonucu bu ilaçlara yanıt düşmüştür. Başlangıçta hastaya antibiyotik duyarlılık testi yapılmalıdır. Penisilin direnci olan bakterilerde veya hastanın penisiline karşı alerjisi olması durumunda klindamisin, rifampisin, siprofloksasin gibi antibiyotikler kullanılabilir.

Bağırsak Şarbonu İlaçları

Bağırsak şarbonunda kullanılan ana ilaç grubu antibiyotiklerdir. Etken bakteriye karşı en iyi ajan penisilinlerdir. Ancak son yıllarda bakterilerin penisiline karşı direnç geliştirmesi bu tedaviden uzaklaştıran nedenlerdendir. Hastalara ilaç seçimi yapılmadan önce antibiyotik duyarlılık testi yapılmalıdır. Yine ilaç seçiminden önce hastanın alerji öyküsü mutlaka sorgulanmalıdır. Dirençli durumlarda veya penisiline alerji durumunda rifampisin, doksisiklin, klindamisin, siprofloksasin kullanılır. Antibiyotik tedavisine ek olarak bakterinin saçtığı toksinlere yönelik antitoksin ilaçlar da kullanılır. Raxibacumab bu amaçla kullanılan antitoksinlerdendir.

Antibiyotik tedavisi 60 gün süre ile uygulanır ve tedavi sona erdikten sonra bittiği hafta, ardından 2. ve 4. haftalarda olmak üzere toplamda 3 doz şarbon aşısı yapılmalıdır.

Hastada diğer şikayetlere yönelik, baş ağrısı, karın ağrısı, Boğaz ağrısı gibi semptomları tedavi etmek amacıyla ağrı kesiciler de reçete edilebilir. Aynı zamanda bulantı için de bulantı önleyici ilaçlar verilebilir.

Bağırsak Şarbonu Tedavi Edilmezse

Bağırsak Şarbonu kontamine hayvansal ürünlerin tüketimi ile ağız yolundan insan vücuduna giriş yapan ve Boğaz ile bağırsaklarda enfeksiyon oluşturan bir hastalıktır. Hastalık basit şikayetler ile başlangıç belirtileri gösterir ve ilerleyen dönemlerde ciddi semptomlara neden olur.

Bağırsak şarbonunun tedavi ile bile ölüm oranı %40’tır. Bu oran tedaviye geç kalınması ya da tedaviye uyum gösterilmemesi durumunda yükselir. Bu nedenle hastaların tedavi konusunda geç kalmamaları, şikayetlerini geçiştirmemeleri ve erken davranmaları gerekir. Tedaviye uyum da çok önemlidir. Bu faktörlerin hepsi yaşam şansını etkileyen faktörlerdir ve geç kalındığı takdirde ölümcül olan bir hastalıktır. Tedavi edilmeyen bağırsak Şarbonu ölümle sonuçlanır.

Çocuklarda Bağırsak Şarbonu

Şarbona neden olan bakterilerin asıl yaşam yeri topraktır. Etçil hayvanlara toprakla temas sonucunda, enfekte otların yenmesiyle bulaşır ve bu hayvanların da yenmesiyle insanlara geçer. Çocuklarda bulaşma riski bu nedenle fazladır. Toprakla temas oyun çağındaki çocuklarda sık olduğu için bu şekilde enfekte olmaları muhtemeldir. Hayvancılığın yaygın olduğu kırsal kesimlerde temasın önlenemese bile kontrol altında tutulması önemlidir. Çocuklarda bu şekilde temas veya bakteriyle enfekte et ve sütün tüketilmesi sonucu enfeksiyon görülür.

Belirtiler yetişkinlerde olduğu gibidir. Bakteriyle karşılaşmanın ardından 1-7 gün içinde kuluçka döneminin tamamlanması ile belirtiler başlangıç gösterir. Başlangıç belirtileri ateş, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık gibi spesifik olmayan belirtilerdir. İlerleyen dönemlerde kanlı ishal, kanlı dışkılama, karın ağrısı gibi ciddi belirtiler görülmeye başlar.

Tedavide penisilinler kullanılır. Alerji testi ve direnç testi yapılmalıdır. Penisiline alerji durumunda siprofloksasin, klindamisin, rifampisin kullanılır. Diğer semptomlara yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü gibi ilaçlar da reçete edilebilir.

Gebelerde Bağırsak Şarbonu

Gebelerde şarbon hastalığı nadir rastlanan bir durumdur. Gebelik döneminde Bacillus Anthracis isimli bakteriyle enfekte etlerin tüketimi veya teması sonucu bakteri vücuda girer ve enfeksiyon oluşturur. Gebelik döneminde geçirilen şarbon enfeksiyonu bebek gelişimi açısından bilinen bir risk taşımaz fakat erken doğuma neden olur.

Başlangıçta ateş, karın ağrısı, bulantı, baş ağrısı gibi spesifik olmayan semptomlar gösterirken ilerleyen dönemlerde kanamalı ishal gibi ciddi şikayetler gösterir.

Gebelerde gelişen bağırsak Şarbonu için penisilinler kullanılır. Bakterinin dirençli olduğu durumlarda veya penisilin alerjisine sahip gebelerde siprofloksasin kullanılır. Siprofloksasin 12 saatte bir doz olmak üzere reçete edilir. Siprofloksasin İlaç kategorisi B olan gruptadır ve bebek gelişimine herhangi bir etkisi olmadığından rahatlıkla kullanılabilir. Yine gebelik döneminde geçirilen şarbon enfeksiyonu için antitoksin ilaçlar da reçete edilebilir. Tedavi prensipleri gebelerde de aynıdır. 60 gün tedaviye devam edilmelidir. Tedavi tamamlandıktan sonra 3 doz şarbon aşısı uygulanmalıdır. Şarbon aşısının gebelerde bilinen bir risk/ zararı olmadığı için aşı da rahatlıkla uygulanır ve tedavi sonlandırılır.

Tedaviye yanıt vermeyen gebelerde Doğumun başlatılması ve sağlanması önemlidir. Yapılan tüm seçeneklere rağmen Bağırsak Şarbonunun tedaviye yanıt vermemesi ciddi bir durum taşır ve bu durumda Doğum başlatılır ardından anneye  tekrar tedavi başlatılmalıdır. Bu şekilde sağlanan doğumda bebeğin enfekte olma riski yoktur. Bebek gebelik sürecinde de gelişim ve büyüme açısından etkilenmez.

Bağırsak Şarbonu için Hangi Doktora Gidilmeli?

Bağırsak Şarbonu ateş, iştahsızlık, halsizlik gibi spesifik olmayan semptomlarla başlayan, ileri dönemlerde karın ağrısı, kanlı dışkılama, kanlı ishal gibi ciddi belirtiler görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalığın tedavi ile hayatta kalma ihtimali %60tır. Bağırsak Şarbonu, tedaviye rağmen mortalitesi %40 olan ciddi bir hastalıktır ve mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir. Belirtiler ortaya çıkar çıkmaz geç kalınmadan bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurulması gerekir. Kanlı dışkılama, kanlı ishal, karın ağrısı gibi belirtiler görüldüğünde hastalar dahiliye uzmanına da başvurabilirler. Her iki uzman hekim de gerekli tetkikler sonucu bağırsak Şarbonu tanısına ulaşır ve uygun tedaviyi başlatır.