Bebeklerde Hıçkırık

Bebeklerde Hıçkırık Nedir?

Hıçkırık (singultus) diyafram kasının kasılması sonucu ses tellerindeki ani gerilmeye bağlı duyulan ses olarak ifade edilebilir. Diyaframdaki bu hareket refleks bir davranış olup bir kez tetiklendiğinde dakikada birkaç kez tekrarlayan kasılmalarla devam eder. Yetişkinler ve bebeklerde hıçkırık ek bir müdahaleye gerek duyulmadan kendiliğinden geçmektedir. Ancak hıçkırık altta yatan bazı problemlerin habercisi olabileceğinden dolayı dikkate alınmalıdır.

12 aydan küçük bebeklerde hıçkırık sık karşılaşılan bir durumdur. Ayrıca anne karnında da hıçkırık ortaya çıkabilir. Genellikle 5-10 dakika gibi bir süre içerisinde ortadan kalkması beklenir. Hıçkırık beslenme sırasında olabileceği gibi tek başına da ortaya çıkabilir. Bebeğin solunumunu olumsuz etkileyen ve 48 saatten uzun süren hıçkırık nöbetlerinde bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Bebekte Hıçkırık Belirtileri Nelerdir?

Yenidoğanlarda ve küçük bebeklerde hıçkırık sık görülen bir durumdur. Hıçkırık refleks temelli bir davranıştır ve bazı durumlarda altta yatan sebeplerin bir belirtisi olma niteliği taşır. Başlı başına seyredebilir. Bebeğin çıkardığı hıçkırık sesi dışında başka hiçbir belirti olmayabilir. Bunun dışında solunun ritminde değişiklikler, kusma gibi durumlar hıçkırığa eşlik edebilir ancak belirtisi değildir.

Bebeklerde Hıçkırık Nedenleri Nelerdir?

Her yaştan bireyde görülebilen hıçkırığın bebeklerdeki en önemli sebebi aşırı beslenme ve hava yutmadır. İki durumda da mide gerilir. Gerilen mide diyafram kasına bası yapar ve hıçkırık refleksini tetikler. Bu basit mekanizmanın yanı sıra hıçkırık bir dizi sağlık probleminin göstergesi olabilir.

• Gastroözafagiel reflü: Mide içeriğinin yemek borusuna kaçması durumudur.
• Hızlı yeme
• Isı değişimi
• Heyecan
• Stres
• Gazlı içecekler 
• Madde kullanımı
• Sinir hasarı: Diyafram kasının kontrolünden sorumlu Vagus siniri ve Frenik sinir hasarı kronik hıçkırığa sebep olabilir. Tümör, cerrahi girişimler, travmalar, enfeksiyonlar sinir hasarının en yaygın sebepleri arasında yer almaktadır. 
• Boğaz ağrısı veya larenjit
• Merkezi sinir sistemi hasarı: Travma, inme, menenjit ve tümör gibi sebeplere bağlı olarak beyin ve merkezi sinir sisteminin diğer bölümlerinde meydana gelen hasar
• Anestezi
• Böbrek yetmezliği
• Sakinleştirici ve steroid grubu olmak üzere bazı ilaçlar

Bebeklerde Hıçkırık Teşhisi

Hıçkırık tanı gerektiren bir durum değildir. Ancak bebeğin sorununun çözülebilmesi için sorunun net anlaşılması gerekmektedir. Bu sebepten dolayı bazı inceleme yöntemleri kullanılabilir.

• Tıbbı Öykü: Bebeğin şikayetinin ortaya konulmasında ilk adım tıbbi öyküdür. Hıçkırığın varlığı, süresi, tekrarlama sıklığı, hıçkırığa eşlik eden sorunlar, beslenme düzeni gibi ayrıntılar ayrı ayrı sorgulanmalıdır.
• Fizik Muayene: Hekim fizik muayene ile bebeği yakından inceleyebilir. Solunum düzeni, hıçkırığın şiddeti, bebeğin durumu hekim gözünden incelenerek sorun hakkında fikir sahibi olunabilir.

Öykü ve fizik muayenenin ardından genellikle uygulanacak tedavi çeşidi belirlenerek bebeğin evinde uygulanmaktadır. Ancak bebeğin sahip olduğu diğer belirtiler, hıçkırığın geçmemesi veya tekrarlaması durumunda ek incelemelere ihtiyaç duyulabilir.

• Tam kan sayımı: Kan değerlerinin belirlenmesi bir hastalığa yönelik bilgi vermese de genel sağlık durumu kontrolünde sık kullanılmaktadır.
• Serum biyokimyası: Kanda bulunan kimyasal bileşenler bebeğin sağlık durumu hakkında bilgi verebilir.
• İdrar tetkiki: İdrar tetkiki özellikle sıvı-elektrolit dengesinin ve böbrek sağlığının değerlendirilmesi açısından önemlidir.

Bebeklerde Hıçkırık Tedavisi

Hıçkırık çoğu zaman kendiliğinden çözülen bir sorun olduğundan dolayı tedaviye ihtiyaç duymaz. Ancak sağlığı olumsuz etkileyen hıçkırık tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Hıçkırığın tedavi edilebilmesi için öncelikle altta yatan sorunun belirlenmesi ve ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bir soruna bağlı ortaya çıkıyorsa ikincil (sekonder) singultus olarak adlandırılabilir. Sekonder singultusun en önemli sebebi gastroözafagial reflü hastalığıdır. Soruna yönelik tedaviler uygulandığında hıçkırık ortadan kalkar.

Refleks bir davranış olan hıçkırığı baskılamak amacıyla kullanılan tedavinin net bir prosedürü yoktur. Genellikle hastanın durumuna yönelik yaklaşımda bulunulur. Hıçkırık tedavisi şu şekildedir:

• İlaç tedavisi: Hıçkırık üzerinde baskılayıcı etki gösteren birçok ilaç ortaya konmuştur. Sakinleştirici özellikteki bu ilaçlar hıçkırığın giderilmesinde kesin etkili olmamakla birlikte çeşitli yan etkilere sahiptir.
• Sinir blokajı: Hıçkırığın oluşum mekanizması ile yakından ilişkili frenik sinir lokal anestezik maddeler kullanılarak bloke edilebilir. Ancak bu durumda anestezik maddenin etkisinin ortadan kalkması ile hıçkırık tekrarlayabilir.
• Cerrahi: Frenik sinirin cerrahi olarak kesilmesidir. Hıçkırık tedavisi için agresif bir yöntemdir ve genellikle tercih edilmez.
• Dijital rektal masaj: Rektal tuşe olarak da adlandırılan tanı yönteminin hıçkırık tedavisinde olumlu etkilerinin olduğu düşünülmektedir.

Bebeklerde Hıçkırık Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Bir yaşın altında neredeyse her bebekte görülen hıçkırık şikayeti birkaç dakika içerisinde ortadan kalkacaktır. Hıçkırık tedavi edilmezse şeklinde bahsedilen durum patolojik hıçkırık durumlarını içermektedir.

Sık tekrarlayan ve uzun süren hıçkırık bebeklerde solunum ritminde bozukluklara sebep olabilir. Kolay bir şekilde oksijen dengesi bozulan ve hipoksiye girebilen bebekler için tehlikeli bir durumdur. Oksijen beyin ve diğer dokuların gelişimi ve yaşamı için muhakkak gereklidir. Solunum tamamen kesilmese de oksijen alımının kısıtlanması dokularda hasarla sonuçlanabilir.

Hıçkırık karın içi basıncı artırarak kusmayı tetikleyebilir. Bebeklerde kusma aspirasyon açısından önemli risk faktörüdür. Mide içeriği akciğere kaçarak bebeğin solunumunu kesebilir. Ayrıca akciğerdeki hasara bağlı olarak enfeksiyonların riskini artırabilir.

Hıçkırığın diğer komplikasyonları altta yatan soruna göre farklılık gösterebilir. Bir alarm semptomu olmamakla birlikte patolojik bir hal aldığında küçümsenmemeli ve bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Bebeklerde Hıçkırığa Ne İyi Gelir?

1 yaşın altındaki bebeklerde sık görülen hıçkırığın ortadan kaldırılmasında bazı basit yöntemler etkili olabilir. Bu yöntemler sadece hıçkırık tedavisi değil sağlıklı beslenme şekli açısından da bebeğe fayda sağlayacaktır.

• Beslenirken ara vermek: Bebeğin hızlı emmesini engellemek amacıyla emzirme sırasında ara verilebilir. Hızlı beslenme bebeğin daha fazla hava yutmasına sebep olacaktır.
• Gazını çıkarmak: Emme sırasında bebeğin yuttuğu hava midenin gerilmesine sebep olarak hıçkırığı tetikleyebilir. Sağlıklı bebeklerde hıçkırığın en önemli sebebi budur. Bu durumu engellemek amacıyla beslenme aralarında veya sonrasında bebeğin sırtını ovarak gazını çıkarmaya özen gösterilmelidir.
• Pozisyon değişimi: Hıçkırık esnasında bebeğinizin pozisyonunu değiştirmek olumlu etki sağlayabilir. Bu durumla ilgili bilimsel bilgiler bulunmamakla birlikte bebek açısından son derece tehlikesiz ve denemeye değer bir yöntemdir.
• Emzik: Bebeğe emzik vermek hıçkırığın giderilmesine yardımcı olabilir.

Bebeklerde Hıçkırığın Önlenmesi

Hıçkırık varlığını tedavi etmek kadar önemli bir diğer nokta ise oluşumuna zemin hazırlayan risk faktörlerini en aza indirmektir. Bu noktada bebeği gözlemlemek ve hangi durumlarda daha çok hıçkırdığını belirlemek gerekir. Daha çok hıçkırık oluşmasına sebep olan pozisyonlardan kaçınmak gerekir. 

Hıçkırığın en önemli sebeplerinden biri hızlı beslenmedir. Bu durumun önüne geçebilmek amacıyla bebeği kısa aralıklarla az az besleyebilirsiniz. Eğer ağlayacak kadar çok acıkmışsa hızla emmeye başlayacaktır ki bu durum da hıçkırık oluşumunu tetikleyebilir.

Emzirme sonrasında bebeği 20-30 dakika kadar dik pozisyonda tutmaya özen gösterilmelidir. Bu mide içeriğinin geri kaçmasını engeller. Ayrıca yemek sonrasında bebeği atıp tutma gibi oyunlar tercih edilmemelidir.

Bebeklerde Hıçkırığa Ne İyi Gelmez?

Hıçkırığın evde tedavisi için internette birçok yöntem mevcuttur. Nefes tutma, korkutma, dilini çekme vs. Bu yöntemlerin etkinliği ile ilgili hiçbir bilgi bulunmamaktadır. Ayrıca söz konusu bebekler olduğunda basit girişimler ciddi hasarlara sebep olabilir. Bu sebepten dolayı doktor tavsiyesi olmayan hiçbir girişim bebeklerde uygulanmamalıdır.

Bebeklerde Hıçkırık için Hangi Doktora Gidilir?

Hıçkırık genellikle kendiliğinden geçmektedir. Özellikle 12 ayın altındaki bebeklerde endişe oluşturacak bir sebep değildir. Ancak hıçkırık nöbetleri:

• Sık tekrarlıyor ve uzun sürüyorsa
• Hıçkırığa bağlı nefes alışverişi etkileniyorsa
• Hıçkırık uyku düzenini bozuyor ve bebeğin huzurunu kaçırıyorsa bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekebilir.

Bebek ve çocuk sağlığı ile ilgili problemlerde ilk başvuru pediatri uzman hekimlerine yapılabilir. Gerekli görülmesi durumunda pediatri hekimi diğer bölümlere yönlendirecektir. Ayrıca pediatri hekimine ulaşımın söz konusu olmadığı durumlarda acil servislere başvuruda bulunulabilir.