Hıçkırık

Hıçkırık Nedir?

Tıbbi adı singultum/singultus olan hıçkırık diyaframın istem dışı ve kısa kasılmalar sonucunda ortaya çıkar. Boyun ve göğüs arasındaki sinirlerin tahriş olması da hıçkırığın bir sebebidir. Büyük bir lokmayı yutmaya çalışmak birden hava yutmak kas spazmına ve sinirlerin tahriş olmasına neden olur.

Ciğerlerin hemen altında göğüs ve karın arasındaki sınırı belirleyen diyafram kası solunumu düzenlemektedir. Diyaframın ritim dolayısıyla kasılmasıyla spazm ortaya çıkar. Meydana gelen her spazm gırtlak ve ses tellerinin bir anda kapanmasına neden olur. Bu nedenle akciğerlere ani bir hava akışı gerçekleşir. Bunun sonucunda vücut zorlukla solumaya çalışır ve ortaya hıçkırık sesi çıkar.

Neredeyse her insanın başına gelebilir. Ancak hıçkırıklar birkaç dakika içinde sona ererler. Bununla birlikte hıçkırığın uzun süreli olması başka sebeplerden kaynaklanabilmektedir. Nadiren ortaya çıkan uzun süreli hıçkırık konuşma, uyku veya yeme bozukluğuna neden olabilmektedir. Uzun süreli hıçkırıklar 48 saatten fazla devam ederse bunlara kalıcı hıçkırık denmektedir. Hıçkırığın iki aydan uzun sürmesi ise inatçı hıçkırık olarak tanımlanmaktadır. Uzun süreli hıçkırıkların sebepleri; beyin veya omurilik, diyafram ve göğüs çevresinin yapıları ve kandaki yüksek kalsiyum seviyesi ile ilgili bir sorun olabilir.

Hıçkırığın Belirtileri

Hıçkırığın kendisi bir belirtidir ve kısa süreli hıçkırık için endişelenmemek gerekir. Diyaframın kasılması ve solunum düzeninin bozulması ile ortaya çıkan hıçkırık, sık olmamakla birlikte başka bir hastalığın belirtisi olabilmektedir. Hıçkırık ile birlikte boğazda, karında veya göğüste hafif bir sıkışma hissi ortaya çıkabilmektedir.

Hıçkırığın Nedenleri

Kısa süreli hıçkırığın çeşitli ve basit nedenleri vardır.

48 saatten az süren hıçkırığın nedenleri:

• Gazlı içecek içmek
• Aşırı alkol tüketimi
• Çok fazla yemek yemek
• Sıcaklığın ani değişimi
• Sakız yutmak, hava yutmaktır.

48 saatten uzun süren sürekli hıçkırığın nedenleri ise çeşitli kategorilerde ve daha ciddi problemler olabilmektedir.

Hıçkırığın nedenleri arasında:

Sinir hasarı veya tahrişi

Diyafram kasının üzerinde bulunan vagus veya frenik sinirlerinin tahriş olması uzun süreli hıçkırığa neden olmaktadır.

Sinirlerin tahriş olma nedenleri:

• Kulak zarına yabancı bir nesnenin değmesi
• Boyundaki bir tümör, kist veya guatr
• Gastroözofageal reflü (mide içindeki asit, enzim veya safranın yemek borusuna geri gitmesi ve yemek borusunu tahriş etmesi)
• Boğaz ağrısı veya larenjit

Merkezi sinir sistemi bozuklukları

Travma sebebiyle merkezi sinir sisteminde tümör veya enfeksiyonun sebep olduğu hasarlar vücudun normal kontrolünü bozabilir ve hıçkırık refleksine neden olur.

Hasara sebep olabilecek bazı durumlar:

• Beyin iltihabi
• Menenjit
• MSS de çoklu skleroz
• Travmatik beyin hasarı
• Tümörler

Metabolik bozukluk veya ilaçlar

Uzun süreli hıçkırığın tetikleyicileri arasında:

• Alkolizm
• Anestezi
• Barbitürat (uyku getirme ve sakinleştirici amacıyla kullanılan anestezik ilaç)
• Diyabet
• Elektrolit dengesizliği
• Streoidler
• Sakinleştiriciler

Risk Faktörleri

Cinsiyet: Erkeklerin uzun süreli hıçkırığa maruz kalma olasılığı kadınlara göre daha yüksektir.

Zihinsel veya duygusal sorunlar: Anksiyete, stres veya heyecan durumları, uzun veya kısa süreli hıçkırıklara neden olabilmektedir.

Ameliyat olmuş olmak: Bazı kişilerde anestezi sonrasında veya karın bölgesinde uygulanan bir operasyondan sonra hıçkırık vakaları gözlemlenmiştir. Ayrıca kemoterapi sonrası hıçkırık durumu yaygındır ve tedavi sonrasında dinlenmeye fırsat vermediği için rahatsız edicidir. Hıçkırığın geçmesi için ise doğal yöntemler denenebilir.

Hıçkırık Teşhisi

Hıçkırığın teşhisi için doktorunuz fiziksel muayene sırasında nörolojik kontroller yapabilir. Bu kontroller; denge koordinasyonu, kas gücü, refleksler, görme ve dokunma hissidir. Bunun dışında hıçkırığa neden olan tıbbi bir neden olduğu düşünülürse aşağıdaki testler istenebilmektedir.

Laboratuvar testleri

Diyabet, enfeksiyon veya böbrek hastalığı ile ilgili bulgular için kan testi istenmektedir. Bunun dışında karaciğer ve kalp fonksiyonunun incelenmesi

Görüntüleme testleri

Vagus ve frenik sinirlerini veya diyaframı etkileyecek anormalliklerin tespiti için; göğüs röntgeni, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme testi ve istenebilir.

Endoskopik testler

Yemek ve nefes borusundaki sorunların tanısı için ince, esnek bir tüp aracılığıyla boğaza kamera geçirilir.

Bronkoskopi testi

Akciğer ve hava yollarını incelemek için kullanılan kamera kullanılmasıdır.

Hıçkırık Tedavisi

Genellikle hıçkırık için herhangi bir tedaviye başvurmaya gerek kalmaz ve hıçkırık kendiliğinden geçer. Günlük yaşamda kişiyi rahatsız eden hıçkırık için hemen çözüm bulunmak istenebilir. Evde uygulanacak basit yöntemlerle hıçkırık için çözüm bulunabilmektedir.

Evde uygulanan çözümler:

• Kağıt torbanın içine nefes alıp vermek veya nefesi tutmak ciğerlerde karbondioksit birikimi sağlar ve diyaframı rahatlatır.
• Bir bardak soğuk su içmek veya buzlu su ile gargara yapmak
• Rahatlayıp yavaş ve kontrollü bir şekilde nefes alıp vermek

Cerrahi ve diğer prosedürlerin uygulanması

Evde uygulanan tedaviler işe yaramazsa doktorunuz hıçkırığın önlenmesi için frenik siniri bloke edecek olan anestezi enjeksiyonunu uygulayabilir. Diğer bir cerrahi yöntem ise vagus sinirine hafif elektrik stimülasyonu (uyarımı) yapmak için pille çalışan bir elektrik cihazı implante etmektir. Epilepsinin tedavisinde kullanılan bu yöntem hıçkırığı tedavi etmede de işe yaramaktadır.

Hıçkırık Tedavi Edilmezse

Hıçkırığın uzun sürmesi çok rahatsız edici olacaktır. Bununla birlikte tedavi edilmeyen geçmeyen ve sürekli olan hıçkırık bazı komplikasyonlara neden olmaktadır.

Bu komplikasyonlar:

Kilo kaybı ve sıvı kaybı: Uzun süreli ve belirli aralıklarla devam eden hıçkırık yemek yemeyi zorlaştıracaktır.

Uykusuzluk: Hıçkırığın çok uzun süre devam etmesi ve uyku saatlerinde durmaması uyku bozukluğuna neden olabilmektedir. Bunun dışında uyurken hıçkırık tutması uyku apnesinin nedenlerinden biri olabilmektedir.

Yorgunluk: Yaşamı zorlaştıran ve olumsuz etkileyen hıçkırık yemek yemeyi veya uykuyu etkilerse vücudun yorgun düşmesi olasıdır.

İletişim sorunları: Ani ve sık hıçkırıklar konuşmayı engelleyebilmektedir.

Depresyon: Geçmeyen hıçkırık klinik depresyon riskinin artmasına neden olabilmektedir.

Hıçkırığa Ne İyi Gelir?

Hıçkırığın evde önlenmesi ve iyileştirilmesi mümkündür. Uzun süreli hıçkırığın tedavisi için bir doktora başvurulmalıdır çünkü başka bir rahatsızlığın belirtisi olabilmektedir.

Evde hıçkırık geçirme yöntemleri:

• Hipnoz veya akupuntur
• Limon veya sirke tatmak
• Yüze soğuk kompres uygulamak
• Dizleri göğüse doğru çekmek ve öne doğru eğilmek
• Çok az toz şeker yutmak
• Rektal masaj veya cinsel uyarılma
• Kağıt bir poşetin içine doğru nefes alıp vermek

Hıçkırığa Ne İyi Gelmez?

Hıçkırığın sebebi anlık olarak diyaframın kasılmasıdır. Bu nedenle solunum düzenini bozacak olan anlık nedenleri vardır.

Bu sebeplerden bazıları şunlardır:

• Alkollü, gazlı veya sıcak içecekler içmek
• Sakız çiğnerken veya sigara içerken hıçkırık tutmasının sebebi aniden  hava yutmak ve solunum düzenini bozmaktır.
• Baharatlı yiyecekler yemek
• Çok hızlı yemek yemek veya büyük lokmalar yutmak
• Sıcak bir şey yedikten hemen sonra çok soğuk bir şey yemek veya içmek
• Yoğun duygusal veya fiziksel reaksiyonlar.

Hıçkırık İlaçları

Hıçkırığın nedenleri arasında tıbbi bir neden yoksa uzun süreli hıçkırıklar için reçete edilen bazı ilaçlar vardır.

• Klorpromazin (antipsikotik ilaç)
• Benzodiazepinler (sakinleştirici ilaç)
• Antihistamin
• Bulantı ilaçları
• Kas gevşeticiler
• Tansiyon ilacı

Hamilelerde Hıçkırık

Hamilelik döneminde hormonal değişiklikler nedeniyle geğirme, mide ekşimesi, mide bulantısı, hazımsızlık gibi birçok rahatsızlık ortaya çıkabilmektedir. Bazı anne adaylarında ise sık sık hıçkırık nöbeti geçirebilmektedir. Diyaframın kasılması günlük yaşamı etkileyerek rahatsız edici olabilmektedir. Genellikle ilk altı aylık hamile olan pek çok anne tekrarlayan hıçkırık yaşayabilir. Bu hıçkırıklar vücutta herhangi bir problemin olduğunu göstermemektedir ve endişe edilmemelidir. Hıçkırığın nedenleri çoğunlukla nefes darlığı veya sağlıksız ve uygunsuz beslenme olabilir.

Bunun dışında hamilelik sırasında nefes alma kapasitesi %30 ila %40 arasında artmaktadır. Fetüsün nefes alması için doğal bir mekanizmadır fakat bu ani artış annede nefes darlığına neden olabilir. Bunun sonucunda hıçkırığa sebep olan diyafram spazmı ortaya çıkabilmektedir. Hamilelik sırasında yaygın olan başka bir rahatsızlık asit reflüdür. Asit reflü iç sindirim organlarının sıkışması nedeniyle ortaya çıkar. Hızlı yemek yemek veya bir şeyler içmek hıçkırığın en yaygın nedenleri arasındadır. Bu nedenle hamile kadınlar rahat bir pozisyonda ve yavaş bir şekilde yemek yemelidirler. Kısa süreli hıçkırıkları kontrol etmek ve önlemek için uygulanabilecek birkaç yöntem vardır.

İçme suyu: Halk tarafından bilinen en etkili ve yaygın yöntemdir. Duraklamadan bir bardak suyu içmek nefesin kısa bir süre tutulmasını sağlamaktadır. Böylece diyafram spazmı engellemiş olur ve hıçkırık durdurulabilir.

Limon ve zencefil: Limon veya zencefil emmek hıçkırığın durdurulması için etkili bir yöntem olarak bilinmektedir.

Çocuklarda Hıçkırık

Çocuklarda hıçkırık yetişkinlerde olduğu gibi çabuk geçen ve tedavi gerektirmeyen bir durumdur. Ancak çocuğunuz yeni yürümeye başladıysa ve hıçkırık onu rahatsız ediyorsa denenebilecek birkaç doğal yöntem vardır.

Papatya, rezene veya nane çayı: Bu çaylar hıçkırığa neden olan spazmları hafifletmek için en etkili ve en güvenilir yöntemlerden biridir. Hıçkırıklar durana kadar ılık çayı içirmeye devam edebilirsiniz.

Midenin üst tarafına hafif basınç: Hızlı ve aşağı doğru hareketlerle midenin üst kısmına hafifçe hıçkırığı durdurabilmektedir.

Bunun dışında çocuğa soğuk su içirmek ve kağıt bir poşetin içine doğru nefes alıp vermesini sağlamak da etkili çözümler arasındadır. Bununla birlikte hıçkırık 48 saatten fazla sürerse ve günlük hayatı etkilerse mutlaka bir doktora başvurmak gerekir.

Bebeklerde Hıçkırık

Bebeğin çok fazla yemek ve hızlı yemek yemesi veya fazla hava yutması midenin genişlemesine yol açmaktadır. Midenin genişlemesi diyaframda spazma neden olur. Hıçkırığın sık ve rahatsız edici olması gastroözofageal reflünün (mide içindeki sıvıların yemek borusunu tahriş etmesi)  belirtisi olabilmektedir. Tam olarak sindirilemeyen gıdanın veya mide asidinin yemek borusuna geri gelmesi diyaframın tahriş olmasına ve spazma neden olabilmektedir. Yenidoğan bebeklerde hıçkırık refleksi sıklıkla görülmektedir. Yenidoğan bebeklerde hıçkırık zamanlarının %2,5’ini kapsamaktadır. Bebek gelişmeye devam ettikçe hıçkırık refleksinin azaldığı görülmektedir. Bununla birlikte yenidoğan bebeklerde hıçkırık tamamen zararsızdır. Anne karnında bebeği hıçkırık tutması da sıkça görülen bir durumdur. Fetal hıçkırık, bebeğin diyaframının nefes alıp vermeye başladığı küçük hareketlerdir. Bebek nefes aldıkça amniyotik sıvı akciğerlere girer ve diyaframın kasılmasına neden olmaktadır.

Bebelerde hıçkırık geçirme yollarından bazıları şunlardır:

Beslenme sırasında geğirmesi için duraksamak midedeki hava miktarını azaltabilir ve hıçkırığın önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca diyaframın gevşemesi için emzik kullanılabilmektedir. Bebeğin sırtını ovmak rahatlamasına ve spazmların sonlanmasına yardımcı olabilmektedir. Bebeklerde hıçkırığın önlenmesi için; bebeği çok acıkmadan beslemek, bebeği sık sık ve az miktarda beslemek, beslenmeden sonra bebeğin en 30 dakika dik oturmasını sağlamak ve bebeğin ağzının meme ucuna tam olarak yerleştiğinden emin olmak önemlidir. Ancak bebek çok sık hıçkırıyorsa, hıçkırık bebeğin kusmasına veya acı çekmesine neden oluyorsa doktora danışılmalıdır.

Hıçkırık için Hangi Doktora Gidilir?

Hıçkırık durumu çoğunlukla tıbbi müdahale gerektirmez. Bu nedenle ilk adım olarak Aile Hekimi ziyaret edilebilir. Hıçkırık belli bir süre daha devam ederse İç Hastalıkları uzmanına, çocuklar için ise Çocuk Sağlığı ve Hastalıklarına başvurulabilir. Acil durum gerektiren bir durum oluşursa daha hızlı bir müdahale için acil tıp uzmanına da başvurmak gerekebilir. Hıçkırık için başvurulabilecek diğer uzmanlar ise; kulak burun boğaz uzmanı, gastroenterolog (sindirim sistemi uzmanı), nörolog (beyin ve sinir sistemi uzmanı), akciğer uzmanı veya bir psikolog tedavi için yardımcı olabilir.

Kişi 3 saatten uzun süredir hıçkırıyorsa, hıçkırık uyku problemleri yaratıyorsa, yeme düzenini etkiliyorsa veya kusmaya neden oluyorsa doktora başvurulmasında fayda vardır. Hıçkırığın tıbbi müdahale gerektirebilecek durumları; şiddetli karın ağrısı, ateş yükselmesi, nefes darlığı, kusma, kan tükürme veya boğazın tıkalı olması hissi gibi durumlardır.