Çocuk Hematolojisi Nedir?

Hematoloji kanın işlevlerini, yapısını ve içerisinde yer alan maddeleri inceleyen bilimdir. Kan, tüm vücut sistemlerini etkilediği ve hayati değer taşıdığı için hematoloji bölümü çok sayıda alt daldan meydana gelir. 

Bu alt dallardan biri olan çocuk hematolojisi bölümü ise 18 yaşını doldurmamış olan hastaların kan sağlığı ile ilgilenen tıp branşıdır. Pediatrik hematoloji olarak da bilinir.

Çocuk hematoloji hastalıkları yalnızca kan değil, kemik iliğinde görülen sağlık problemlerinden de sorumludur. 

Aynı zamanda ilgili kanser hastalıkları da Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi bölümü tarafından tedavi edilmektedir. 

Çocuklarda kan ya da ilik kanseri gibi hastalıkların görülmesi halinde pediatrik hematoloji, pediatrik onkoloji, pediatrik cerrahi, radyasyon onkolojisi, radyoloji ve nükleer tıp bölümleri bir arada çalışmaktadır. 

Çocuk Hematolojisi Uzmanı Nedir? Görevleri Nelerdir?

Çocuk hematolojisi uzmanı olmak için 6 senelik temel tıp eğitiminden sonra TUS’a girilmesi ve pediatri bölümünün tercih edilmesi gerekir. 

Uzmanlık eğitimi başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonrasında 3 senelik bir eğitimle hematoloji alanında gerekli yeterlilik kazanılır. 

Ardından çocuk hematoloji uzmanı unvanı ile göreve başlanabilir. Çocuklarda görülen kan ve ilik hastalıklarının teşhis, tedavi, takip süreçlerinden bu uzmanlar sorumludur.

Diğer görevleri ise şu şekilde sıralanabilir:

• Hastalıkların teşhis edilebilmesi için fiziksel muayene yapılması,
• Hastalıkların teşhisi için gereken tetkik ve tahlillerin yapılması,
• Tetkik sonuçlarının profesyonelce yorumlanması ve doğru teşhisin konulması,
• Tedavi sürecinin planlanması, gerekli durumlarda diğer hekimler ve cerrahlarla işbirliği kurulması,
• Çocuklara ve ebeveynlere hastalık hakkında bilgi verilmesi,
• Hasta kayıtlarının tutulması ve ilgili kurumlara iletilmesi,
• Kan ürünleri ya da kanın sağlıklı şekilde nakledilmesi,
• Çocuk hemotoloji hastalıklarının teşhis ve tedavisi hakkında yürütülen güncel çalışmaları takip etmektir.

Çocuk hematoloji uzmanı olmak için gereken yeterlilik, şu teknik eğitimlerde başarı gösterilmesi ile kazanılmaktadır:

• Akut lösemi hastalıkları,
• Tümör Lizis Sendromu,
• Kan grupları,
• Hematoloji laboratuvar çalışmaları,
• Kök hücre uygulamaları,
• Kan nakli reaksiyonları,
• Hipoplastik anemi hastalıklarıdır.

Çocuk hematoloji uzmanlarının empati yeteneği gelişmiş, çocuklarla ve ailelerle sağlıklı iletişim kurabilen, stres altında profesyonelliğini kaybetmeyen, araştırmayı ve kendini geliştirmeyi önemseyen, analitik düşünebilen, dikkatli ve sabırlı kişiler olması beklenmektedir.

Çocuk Hematolojisi Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Çocuk hematolojisi bölümü, henüz reşit olmayan çocuklardaki tüm kan ve ilik hastalıklarıyla ilgilenir. Bu hastalıkların teşhis edilmesi, ilgili tetkiklerin yapılması, hasta ve hastalık takibin yapılması, uygun tedavi seçeneklerinin belirlenmesi, tedavilerin uygulanması gibi işlemler çocuk hematolojisi uzmanlarının başlıca görevleridir. 

Pediatrik hematoloji bölümünün ilgilendiği hastalıklar şu şekilde sıralanabilir: 

• Anemi Hastalıkları: Anemi hastalıkları yaygın olarak kansızlık adıyla bilinir. Dokulara ihtiyaç duydukları oksijeni taşımaktan sorumlu olan kırmızı kan hücrelerinin yetersizliği anlamına gelir. Temelde üçe ayrılır:
  
  • Nutrisyonel Anemi: Dünya nüfusunda en sık karşılaşılan anemi türüdür. Kandaki B12 vitamini ve demir seviyelerinin sağlıklı aralıktan daha az olması anlamına gelir. Aynı zamanda folik asit, bakır ve çinko yetersizliği de bu hastalığa yol açabilir. Tırnak ve saçları meydana getiren keratin dokusunun zayıflaması, kronik yorgunluk hissi, düzensiz kalp ritmi, baş ağrısı, kilo verme, nefes alırken güçlük çekme, cilt renginin soluklaşması, ayakların ya da ellerin soğuk olması, baş dönmesi, ağız çevresinde yara oluşumu, sinirlilik ve dudaklarda çatlama gibi belirtiler verir. Beslenmenin düzenlenmesi ve besin takviyeleri ile tedavi edilir.
    
  • Akdeniz Anemisi: Talasemi olarak da bilinir. Dünya çapında en yaygın karşılaşılan hematolojik hastalıklar arasında yer alır. Genetik aktarımla oluşan bu hastalık, hayati risk taşıyacak boyutlarda tehdit oluşturabilir. Ancak bazı vakalarda hafif kansızlık şeklinde seyretmektedir. Bitkinlik, gelişim geriliği, cilt problemleri, kemik sorunları, karaciğerde işlev bozuklukları, kalp fonksiyonlarında bozulmalar ya da sık hastalanma gibi belirtiler verir. İleri evredeki hastalar için kök hücre ya da kan nakli tedavileri uygulanır. Ayrıca dalağın alınması da gerekebilir. Yalnızca taşıyıcı olan kişiler ise herhangi bir tedavi görmeden hayatına devam edebilir.
    
  • Aplastik Anemi: Dünya çapında nadir karşılaşılan bir anemi türüdür. Vücudun ihtiyaç duyduğu kök hücre miktarı, kemik iliği tarafından üretilemiyorsa aplastik anemi teşhisi konulur. İleri evrelerde ise üretim tamamen kesilir ve lösemi benzeri semptomlar ortaya çıkar. Kemik iliği nakli ve bağışıklık sisteminin baskılanmasını sağlayan ilaçların kullanımıyla tedavi edilebilir.
    
• Lösemi Hastalıkları: Kötü huylu kan hücrelerinin (blastlar) kemik iliği içerisinde ve kontrolsüz bir şekilde artmasıyla oluşur. Sağlıklı kan hücrelerini baskıladıkları ve kan fonksiyonlarını engelledikleri için tüm vücutta hayati risk yaratırlar. Temel olarak iki farklı türde görülür:
  
  • Akut Myeloid Lösemi: Yaygın olarak kan kanseri adıyla bilinse de aslında kemik iliğinde kanserleşme anlamına gelir. Solunum sırasında güçlük çekmek, yüksek ateş, vücutta kanama, kırmızı-mor ya da kahverengi leke oluşumları, ani ve sebepsiz kilo kaybı, sürekli bitkinlik gibi belirtiler verir. İlaç tedavileri, kemoterapi ve kemik iliği nakli ile tedavi edilebilir.
    
  • AKut Lenfoblastik Lösemi: Çocuk yaştaki hastalarda en sık görülen kanser hastalığıdır. Kemik iliği ve kan kanseri anlamına gelir. Yüksek ateş, vücudun kanamaya ve morarmaya karşı savunmasız olması, iştahın kesilmesi, hızlı kilo kayıpları, bitkinlik, deri altı dokusunda kan toplanması, dalakta şişlik ve ağrı, eklemler ve kemiklerde ağrı şikayetinin oluşması gibi belirtiler verir. Ayrıca boyun, kasık ve koltuk altı bölgelerinde ağrı şikayetine yol açmayan şişlikler de önemli belirtileri arasında yer alır. Kök hücre nakli, kemoterapi ve radyoterapi gibi yöntemlerle tedavi edilebilir.
    
• Hemofili Hastalığı: Genetik olarak aktarılan bu hastalık, kanın pıhtılaşamaması sorunudur. Yani bir çeşit kanama bozukluğu anlamına gelir. Kadınlarda görülme riski, erkeklere oranla daha düşüktür. Belirtiler hafif seyrediyorsa erken yaşlarda teşhis edilmesi güç olabilir. Ancak şiddetli vakalarda doğumun hemen ardından hemofili teşhisi konulabilir. Vücuda alınan herhangi bir travma olmadığı halde kanama görülmesi (en yoğun olarak eklemlerde oluşur), eklemlerde şişlik oluşması, ağrı duyumu, hareket ederken güçlük çekme ve eklem içi dokusunda kanamaların saptanması gibi belirtiler gösterir. Koruyucu tedaviler ve hayat boyu kullanılacak ilaçlarla kontrol altına alınabilir.
  

Çocuk hematolojisi bölümü, kan ve ilik hastalıklarının tedavisinde diğer branş doktorlarıyla işbirliği kurabilir. Bu sayede alanında uzman olan doktorlar gerekli müdahaleleri yapabilir ve tedavi sonucu daha başarılı olabilir. 

Çocuk Hematolojisi Bölümü Hangi Tedavileri Uygular?

Çocuk hematolojisi bölümü, 18 yaşını henüz doldurmamış olan çocukların kan ve ilik hastalıklarını tedavi etmekten sorumludur. 

Tedavi için kullanılan yöntemler ise şu şekilde sıralanabilir:

• İlaç Tedavisi: Kan ve kemik iliği hastalıkları karşısında en sık kullanılan ilaçlar, savunma sisteminin sağlıklı kan hücrelerine saldırmasını önleyen bağışıklık baskılayıcı ilaçlardır. Ancak hastada görülen semptomlara bağlı olarak farklı ilaçların kullanımı da gerekebilir. Anemi hastalıkları için besin takviyeleri, hemofili için kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan ilaçlar, genel şikayetler içinse ağrı kesiciler, ateş düşürücü ilaçlar, solunumu ve kalp ritmini düzenleyecek ilaçlar ya da mide bulantısını giderecek tabletler reçete edilebilir:
  
• Kök Hücre Nakli: Kemik iliği nakli olarak da bilinir. Lösemi gibi hastalıklar, kemik iliğinin sağlıklı kan hücrelerini yeterince üretememesi nedeniyle oluşur. Bu nedenle sağlıklı kişilerden kemik iliği alınır ve hastaya kök hücreler nakledilir. Vücuda uyum göstermesi halinde sağlıklı kan hücrelerinin üretimi yeniden başlamış olur. Hastaya en uyumlu kök hücreler ise yakın akrabalardan alınan kemik iliği olacaktır. Ancak bazen hiç tanınmayan bir insan ile hasta uyumu da hayli yüksek çıkmaktadır. Tıpta yaşanan gelişmeler, dünyaya yeni gelen kardeşin kordon kanı ya da hastanın kendi kanı ile kök hücre tedavisi uygulanmasını da sağlamaktadır. Kök hücre nakli muhakkak steril bir ortamda yapılmalı ve nakil öncesinde ilaç kullanımı ile bağışıklık sistemi baskılanmalıdır. Bu sayede yeni hücreler vücut tarafından daha kolay kabul edilecektir.
  
• Radyoterapi: Halk arasında ışın tedavisi adıyla bilinen bu uygulama, yüksek frekans radyasyonun vücuda verilmesi anlamına gelir. Bu sayede kanserleşen hücreler artamaz ya da büyüyemez. Kan hastalıkları ve tümörlerin bir arada görüldüğü ya da hastalıkların lenf sistemi tutulumu gösterdiği vakalarda sıkça tercih edilir. Radyoterapi uygulamaları, uzman radyasyon onkologların uyguladığı tedavilerdir.
  
• Kemoterapi: Tıp dilinde sitotoksik tedavi adıyla da bilinir. Kanser hastalıklarının tedavisinde sıkça başvurulan bu yöntem, güçlü bir ilaç tedavisi olarak açıklanabilir. Kanserleşme gösteren hücrelerin çoğalmaları ya da büyümelerini önleme özelliği bulunan ilaçlar, hastanın vücuduna yoğun bir şekilde verilir. Seans sayısı hastalığın türüne, hastanın genel sağlık durumuna ve hastalığın hangi evrede olduğuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Kemoterapi ilaçları hastanın bağışıklığını ciddi anlamda zayıflatır. Bu nedenle tedavi sırasında ve sonrasında steril koşullara özen göstermek gerekir. Aksi halde hayati risk oluşturabilecek komplikasyonlar ortaya çıkar.
  

Çocuk hematolojisi bölümü tarafından uygulanan tedaviler, kişiden kişiye göre değişiklik gösterir. 

Tedavi seçenekleri belirlenirken hastanın yaşı, genel sağlık durumu, tıbbi geçmişi, genetik hastalıkları, kronik hastalıkları, hastalığın türü ve ne kadar ilerlediği gibi noktalar tedavi sürecini doğrudan etkilemektedir. 

Uygulanan tedavilerin yanı sıra günlük yaşam alışkanlıklarının düzenlenmesi de alınacak sonucu olumlu anlamda destekleyecektir.