Kıkırdak Zedelenmesi

Kıkırdak Zedelenmesi Nedir?

Kıkırdak zedelenmesi aslında sıkça görülebilecek bir durumdur. Genelde diz kıkırdak zedelenmesi görülse de diz kapağı kıkırdak zedelenmesi, ayak bileği kıkırdak zedelenmesi de görülmektedir. Ayrıca kişinin özelliklerine ve yaptığı işe göre kalça, dirsek, omuz ve ayak kıkırdak zedelenmesi de oluşabilir.

Kıkırdak, vücutta bulunan sert ve esnek bir dokudur. Bir amortisör görevi görerek kemiklerin birbiri üzerinde kaymasına izin vermek üzere eklemlerin yüzeyini kaplar. Eklemlerin birbirine sürtünmesini azaltır. Kişi zıpladığında, eğildiğinde, koştuğunda kemiklere binen yükü azaltarak işlev görür. Ayrıca göğüs kafesi gibi bazı bölgelerde kemiklerin birlikte durmasına katkı sağlar. Vücutta kulak kepçesi, çocuklarda uzun kemiklerin uçları gibi bazı bölgeler tamamen kıkırdaktan oluşmaktadır. 

Kıkırdak dokusu vücuttaki diğer dokulardan farklı olarak aktif bir kan dolaşımına sahip değildir. Bu yüzden kıkırdakta oluşan hasarlanmalar diğer vücut bölümlerine göre daha zor ve daha uzun sürede iyileşmektedir. Vücutta hyalin, fibröz ve elastik olmak üzere toplam üç çeşit kıkırdak bulunur. Hyalin kıkırdak nefes borusu etrafında, kaburgaların arasında ve eklemlerin arasında bulunur. Elastik kıkırdak kulak kepçesi, burun gibi yerlerde bulunur. Fibröz kıkırdak ise en sert olan kıkırdaktır ve omurga gibi bölgelerde bulunur. 

Kıkırdak yaralanmaları, spor yaralanması gibi ani olaylarda veya osteoartrit yani kireçlenme gibi bir durum nedeniyle kademeli olarak zamanla aşınarak oluşabilir. Küçük kıkırdak yaralanmaları birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelebilmektedir ancak daha şiddetli kıkırdak zedelenmelerinde ameliyata ihtiyaç duyulabilir.  

Kıkırdak Zedelenmesi Belirtileri Nelerdir?

Kıkırdak zedelenmesinde hasar şiddetli ise, kıkırdağın bir parçası kopabilir veya olduğu yerden gevşeyerek yeri değişebilir. Bu olursa, gevşek olan kıkırdak parçası eklem hareketini etkileyebilir. Hastalar bu durumda dizde kilitlenme veya hareket etme sırasında takılma hissine kapılabilir. 

Kıkırdak hasarı için en yaygın yer diz eklemidir. Bazı diz eklemi kıkırdağı zedelenmesi vakalarında, diz ekleminin içine kanama olabilir. Buna hemartroz adı verilir. Hemartrozda etkilenen eklemde şişme görülür ve o bölgedeki ciltte kızarıklık oluşur. Ciltte çürüklere benzer koyu kırmızı lekeler de gelişebilir.

Kıkırdak zedelenmesinde en sık görülen belirtiler şunlardır:

a-) Eklem etrafında şişme

b-) Eklem ağrısı

c-) Eklemde sertlik

d-) Etkilenen eklemde var olan hareket aralığında azalma

Kıkırdak Zedelenmesi Nedenleri Nelerdir?

Kıkırdak zedelenmesi aniden oluşan etkilerle olabileceği kademeli olarak meydana gelen hasarlarla zamanla da ortaya da çıkabilmektedir. 

Ani Hasar

Eklem kıkırdağı zedelenmesi, kıkırdağa ani ve doğrudan bir darbenin sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir. Örneğin, doğrudan dizlerin üstüne şiddetli bir düşme veya futbol gibi sporlarda şiddetli çatışmalar, çarpışmalar kıkırdak hasarına neden olabilmektedir. Ayrıca trafik kazası gibi kazalarda da kıkırdak hasarı gelişmesi oldukça muhtemeldir. Bu yüzden fiziksel olarak temas sporları ile ilgilenen kişilerin bu konuda dikkatli olması, gerekli önlemleri alması ve durum hakkında bilinçli olması gerekmektedir. 

Kademeli Hasar

Kıkırdak ayrıca zamanla aşınma ve yıpranma gibi nedenlerle yavaş yavaş hasar görebilir. Bu tür kademeli hasarlar nedeniyle oluşan kıkırdak zedelenmelerinde fazla kilo, eklem yapısındaki bozuklukluklar risk faktörüdür. Risk faktörlerine sahip hastalarda kıkırdak zedelenmesi de daha sık görülmektedir. Kademeli hasar gelişen kıkırdak zedelenmelerine en iyi örnek osteoartrit yani kireçlenmedir. 

Eklemlerin sürekli düzenli olarak hareket etmeye ihtiyacı vardır. Bu yüzden uzun süre hareketsiz olunan durumlarda, uzun süre aynı pozisyonda durmaya neden olan işlerde çalışanlarda da kıkırdak zedelenmesi görülebilmektedir.

Kıkırdak Zedelenmesi Teşhisi

Kıkırdak zedelenmesi teşhisi için öncelikle hekimin hastadan öykü alması ve basit bir fizik muayene yapması gerekmektedir. Ama sadece bu yöntemlerde durumun bir kıkırdak zedelenmesi mi yoksa bir bağ dokusu hasarı mı veya eklemde oluşan herhangi başka bir durum mu olduğunu anlamak oldukça zordur. Bu yüzden ek tetkikler gerekmektedir. 

Emar bunun için sık kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntemde manyetik bir alan oluşturarak eklem ve kıkırdaklar incelenebilmektedir. Ancak emar her zaman kıkırdak hasarını göstermekte başarılı değildir. Artroskopi denilen bir yöntemle eklem içine bir kamera ile bakılır ve kıkırdak hasarı tespit edilmeye çalışılır. Bu yöntemle hasarın derecesi de anlaşılabilir. 

Kıkırdak Zedelenmesi Tedavisi

Hafif şiddetteki kıkırdak zedelenmeleri, en geç birkaç hafta içinde kendi kendine düzelebilir. Ancak daha ciddi hasarların bir hekim tarafından görülmesi ve tedavi edilmesi gerekir. 

Kıkırdak zedelenmelerinde belirtiler şiddetli değilde kişi kendi kendine bir tedavi seçeneği uygulayabilir. Hasta öncelikle kıkırdak hasarı riskini arttıran durumlardan uzak durmalıdır. Bunun için kilo verilmeli, eklemin uzun süre hareket ettirilmemesinden kaçınılması gerekir. Ayrıca aşağıdaki yöntemler durumun iyileşmesine yardımcı olabilir:  

a-) Dizlik gibi bir destek kullanarak etkilenen bölge daha fazla kasara karşı korunmalıdır.  

b-) Etkilenen eklem bölgesi ilk 2 veya 3 gün boyunca olabildiğince dinlendirilmelidir. Diz ve ayak bileği gibi bölgelerde kıkırdak zedelenmesi oluştuysa koltuk değneği kullanılabilir. Dinlenmenin ardından birkaç gün veya hafta boyunca yavaş yavaş hareket etmeye başlanmalıdır. 

c-) İlk 2 veya 3 gün boyunca her 2-3 saatte bir 15-20 dakika boyunca yaralı bölgeye bir havlu ile sarılmış buz torbası uygulanabilir.

d-) Yaralı bölgeyi daha fazla hasara uğratabilecek şişlik ve hareketleri sınırlamak için bandaj uygulanabilir.

e-) Eklemde kişiyi rahatsız eden ağrılar varsa parasetamol veya ibuprofen gibi steroidal olmayan anti-enflamatuar ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. 

Etkilenen eklemi hareket ettirmede zorluk yaşandığında fizyoterapi duruma yardımcı olabilir. Bir fizyoterapist, eklemi çevreleyen ve destekleyen kasları güçlendirmeye yardımcı olacak egzersizleri önerebilir. Bu, eklem üzerindeki ağrıyı ve baskıyı azaltmaya yardımcı olur.

Kıkırdak Zedelenmesi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hafif şiddetteki kıkırdak zedelenmeleri tedavi edilmediği takdirde büyük bir probleme yol açmaz. Çünkü kendi kendine birkaç hafta içinde düzelebilmektedir. Ancak şiddetli olan zedelenmelerde, eklem büyük hasarlara uğrayabilir. Bu durumda eklem işlevini kaybettiğinde hareket etmek zorlu bir hale gelir. Kişi günlük işlerini bile yapamaz pozisyona gelir. Bu yüzden şiddetli durumlarda vakit kaybetmeden bir hekime başvurulmalıdır. 

Kıkırdak Zedelenmesi Ameliyatı

Şiddetli kıkırdak zedelenmeleri kendi başına çok iyi iyileşme eğiliminde değildir. Bu nedenle şiddetli vakalarda genellikle cerrahi gereklidir.

Ameliyatlar genellikle, artroskopi denilen bir aletle eklem bölgesine küçük bir kesi açılarak yapılmaktadır. Ancak bazı durumlarda daha büyük kesiler açmak gerekebilmektedir. Bu tür ameliyatlar genelde genel aneztezi altında yapılır. Esas olarak kullanılan ameliyat yöntemleri şu şekilde sıralanabilir: 

a-) Lavaj ve debridman: Bu yöntemde eklem çevresinde var olan hasara uğramış ve gevşemiş kıkırdak parçaları çıkarılır. Daha sonra  hasarlı alanın kenarları pürüzsüz hale getirilmek için kırpılır.

b-) Kemik iliği stimülasyonu: Hasarlı kıkırdağın altındaki kemikte delikler açılarak kemik iliği hücrelerinin kıkırdak ile teması sağlanır. Böylelikle kıkırdağın iyileşmesi teşvik edilmiş olur.   

c-) Mozaikplasti: Diz kenarı gibi bir eklemin çok fazla ağırlık taşımayan bölgelerinden küçük sağlıklı kıkırdak tıkaçları çıkarılır ve küçük hasarlı kıkırdak alanlarını değiştirmek için kullanılır.

d-) Osteotomi: Osteotomi ile bir kemik kısaltılarak, uzatılarak veya var olan yeri değiştirilerek hasarlı bölgedeki basıncı azaltmak amaçlanır. 

e-) Eklem protezi: Hasarın özellikle şiddetli olması durumunda tüm eklemi diz protezi veya kalça protezi gibi yapay bir eklemle değiştirmek gerekli olabilmektedir. 

Cerrah tüm bu olası ameliyat türlerini hastaya anlatır ve risklerini açıklar. Bunun üzerine cerrah ve hasta en uygun olan ameliyat seçeneğini seçerek tedaviye başlanır. Genellikle ameliyattan sonra en az birkaç ay boyunca zorlu hareketlerden kaçınılmalıdır.

Kıkırdak Zedelenmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Kıkırdak zedelenmesi için gidilmesi gereken bölüm ortopedi ve travmatolojidir. Hafif kıkırdak zedelenmesi durumlarında hekime başvurmadan evde tedavi yöntemleri uygulanabilir. Herhangi bir tedavi uygulamadan da hafif zedelenmeler genelde birkaç gün veya birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelmektedir.

Daha şiddetli kıkırdak zedelenmesi durumlarında ise kendi kendine düzelme olasılığı düşüktür ve tedavi gerektirir. Aşağıda sıralanan durumlara sahip olan hastalar bir hekime başvurmalıdır:

a-) Eklemin düzgün hareket ettirilmesinin bozulması

b-) Eklem çevresinde şiddetli ağrının oluşması 

c-) Etkilenen ekleme hiç yük bindirilememesi 

d-) Etkilenen eklem çevresinde hafif şişme hariç anormal bir görünüm oluşması 

e-) Etkilenen eklemde uyuşma, renk değişikliği veya soğukluk olması