Metabolik Asidoz

Metabolik asidoz vücutta meydana gelen bir asit – baz dengesi bozukluğudur. Vücudumuz çoğu madde için bir denge halindedir. Tüm vücut sıvılarımızda ve hücrelerimizde bulunan asit ve baz iyonları da bir denge halindedir. Bu dengenin herhangi bir nedenle ve herhangi bir tarafa doğru bozulması vücut sağlığı için sorunlara neden olabilir. Vücutta asidoz ve alkaloz ( baz yüksekliği durumu ) durumu varlığını özellikle kan pH'ını ölçerek tespit edebiliriz. Kan pH'ının normal aralığı 7,36 – 7,42 arasındadır. Bu değerlerin altındaki değerler asidoz, üstündeki değerler ise alkaloz olarak adlandırılır. Kan pH'ı ölçümünün yanında oluşan asidozun ya da alkalozun nedeninin bulunması için kan bikarbonat düzeyi ile kan parsiyel karbondioksit düzeyi de ölçülmelidir. Bu iki değer sonucunda kandaki asidozun ya da alkalozun etiyolojisi aydınlatılabilir.

Vücutta asidoz meydana gelmesine neden olan bazı etkenler vardır. Bunlardan birisi alkali (baz) bir iyon olan bikarbonat iyonunun miktarının çeşitli nedenlerden ötürü azalmasıdır. Bir diğer etken ise solunum yoluyla vücuda yüksek miktarda karbondioksit alınmasıdır. Bunlardan ilkinin neden olduğu asidoz durumuna metabolik asidoz denilmekte olup ikincisine ise respiratuvar asidoz denilmektedir.

Metabolik asidoz vücuttan atılamayan organik veya inorganik asit maddelerin ya da vücuttan fazla miktarda baz kaybedilmesine sebep olan hastalıkların sonucunda meydana gelir. 

Metabolik asidoz birçok sebepten kişide meydana gelebilir. Kişide oluşan asidozun nedeni ortaya çıkarılmalı ve acilen hastaya müdahale edilmelidir. Ayrıca hastada var olan ana hastalık da tedavi edilmelidir. 

Metabolik Asidoz Belirtileri

Metabolik asidoz vücutta meydana gelen bir asit – baz dengesi bozukluğudur. Bu dengenin asit lehine bozulması nedeniyle hastada asidoz oluşur. Metabolik asidozun birçok nedeni vardır. Böbrek hastalıkları, barsak hastalıkları, ishal, hormonal sorunlar, diyabet, çeşitli ilaçlar ve benzeri birçok neden kişide metabolik asidoz oluşturabilir.

Metabolik asidoz hastada bazı belirtilerin oluşmasına neden olur. Hastada solunum sayısı ve derinliği artar. Bunun oluşmasının nedeni vücuttan karbondioksit atılımını artırıp asidozu düzeltmektir. Bu duruma vücudun kompansatuvar mekanizmaları denilmekte olup oluşan duruma kompanse metabolik asidoz denilir. Metabolik asidoz sorunu yaşayan bir hastada solunum sayısı ve derinliği artması ilk belirtilerden olup bu solunum şekline kusmaul solunumu denilir. 

Süreç ilerledikçe hastalarda mental bulanıklık meydana gelir. Eğer erken müdahale edilmez ve süreç iyice ilerlerse hasta komaya girebilir. 

Metabolik asidoz oluşma nedenine bağlı olarak hastalarda kusma sorunu oluşabilir. Sıvı kaybına bağlı hastalarda idrara oluşmaması ve susuzluk durumu oluşabilir.

Bu tür belirtiler gösteren metabolik asidoz hastalarına acil olarak müdahale edilmeli ve vücudundaki dengesizlik düzeltilmelidir. 

Metabolik Asidoz Nedenleri

Metabolik asidoz asit ve bazik maddelerin atılımındaki dengesizlik sonucunda oluşan bir rahatsızlıktır. Çeşitli hastalıklar ve durumlar nedeniyle kişide metabolik asidoz meydana gelebilir.

Metabolik asidoz oluşmasına neden olan çeşitli nedenler vardır. Fakat hastalığın oluşmasında özellikle iki mekanizma bulunmaktadır. Birincisi vücutta asit maddelerin aşırı artması sonucunda metabolik asidoz meydana gelmesidir. İkincisi ise alkali maddelerin barsak veya böbrek yoluyla fazla kaybedilmesi nedeniyle oluşur. 

Hastalarda metabolik asidoza neyin sebep olduğunu bulup o sebebe yönelik tedavi uygulamak gerekir. Bunu anlamak için hasta öyküsü çok önemli yer kaplamaktadır. Hasta öyküsünden hastalık nedeni anlaşılamayan kişilerde anyon açığı varlığı araştırılmalıdır. Artmış anyon açığında vücutta fazla miktarda asidik madde oluşmuştur. Normal anyon açığı bulunan hastalarda ise alkali madde atılımı artmıştır. Bu duruma göre hastalık nedenleri iki sınıfa ayrılır. 

Anyon Açığı Artışına Neden Olan Nedenler

• Diyabet ( şeker hastalığı )
• Ketoasidoz (Vücutta oluşan keton maddelerinin artması, özellikle diyabette meydana gelir)
• Böbrek Yetmezliği
• Aşırı Alkol Tüketimi
• Uzun Süreli Açlık
• Laktik Asidoz (Vücutta üretilen laktik asit maddesinin aşırı üretimi sonucu oluşur)
• Metil Alkol Kullanımı
• Etilen Glikol (antifrizde bulunur özellikle) Kullanımı
• Salisilat Zehirlenmesi

Normal Anyon Açıklı Nedenler

• İshal
• Böbreğin tubüler asidozu (böbrekte geri emilimi sağlayan borucuklardaki sorun nedeniyle meydana gelir)
• Potasyum koruyucu diüretikler (diüretikler vücuttan suyun atılımını sağlar)
• Hidroklorik asit (HCl) kullanımı 
• Anyon değiştirici ilaç kullanımı
• Mesane ve barsak fistülü ( mesane ve barsağı birleştirici yol oluşması )
• Aldosteron eksikliği ( bu hormon suyun tutulumunu sağlar )
• Aldosteron duyarsızlığı

Bu nedenler metabolik asidoza neden olabilir. Metabolik asidoza erken dönemde müdahale edildikten sonra altta yatan hastalık tedavi edilmelidir.

Metabolik Asidoz Teşhisi

Metabolik asidoz kişi için hayati olabilecek bir rahatsızlık olması nedeniyle hastalara erken dönemde teşhis konulmalı ve tedaviye başlanılmalıdır. Teşhis yolunda hasta öyküsü, fizik muayene, kan tahlili ve idrar tahlili önemli yer kaplar.

• Hasta Öyküsü: Hasta öyküsü metabolik asidoz teşhisi yolunda hekimi yönlendirir. Hastanın var olan hastalıkları, kullandığı ilaç veya madde, yaşadığı sorunlar ve bunlar gibi önemli bilgiler hastanın tanısı için önemli bilgiler aktarır. 
• Fizik Muayene: Hastanın fizik muayenesi tanı yolunda önemli bilgiler sağlar. Hastanın genel bir fizik muayenesi yapılmalı ve bu bilgiler kaydedilmelidir. Hastanın deri turgoru, dilin kuruluğu ve vücut özellikleri incelenmelidir.
• Kan Tahlili: Metabolik asidoz şüphesi ile gelen hastanın mutlaka arteryel kan gazı ölçümleri yapılmalıdır. Hastanın kan bikarbonat düzeyi, parsiyel karbondioksit düzeyi ölçülmelidir. Bu değerlerin dışında bazı biyokimya değerleri de ölçülmelidir. Sodyum, klorür, glukoz, keton, kreatinin ve diğer elektrolitler ölçülmelidir. Bu değerlerin sonucunda hastanın teşhisi ve altta yatan sebebi anlaşılabilir. Bu duruma göre de tedavi yapılabilir. 
• İdrar Tahlili: Hastalara kan testi gibi idrar testi de yapılmalı. Bikarbonat, üre, kreatinin ve elektrolitler bakılmalı incelenmelidir. Tedavi bu sonuçlara göre planlanmalı ve uygulanmalıdır. 

Acil tedavinin dışında hastalara hastalığa sebep olan ana hastalık sebebi nedeniyle de tanı konulmalı ve tedavi uygulanmalıdır. 

Metabolik Asidoz Tedavisi

Metabolik asidoz vücutta çok çeşitli hastalıklar ve durumlar sonucunda meydana gelen bir rahatsızlıktır. Metabolik asidoz farklı tipte hastalıklar sonucunda meydana gelebildiği için hasta tipleri farklı olabilmektedir. Bu durum da hastalara uygulanacak tedaviyi değiştirir.

Metabolik asidoz hastalarında ana tedavi altta yatan hastalığın tedavisidir. En sık metabolik asidoz yapan hastalıklar böbrek hastalıkları, diyabet, ishal ve zehirlenmelerdir. Bu tür hastalık ve durumların tedavisi yapılmaya çalışılmalıdır. 

Hastanın kan pH düzeyine göre bikarbonat tedavisi düşünülür. Hastanın durumuna göre, altta yatan hastalığa göre, pH düzeyine göre bikarbonat verilmesi ve verilme tipi değişebilmektedir. Hastalara NaHCO³ ( sodyum bikarbonat ) tedavisi uygulanabilir. Verilme tipi ağızdan ya da damar yolundan olabilir. Verilecek sodyum bikarbonat genellikle %5’lik dekstroz içinde verilir. Bikarbonat verilirken hastanın kan pH'ı, kan gazları ve elektrolit düzeyleri sürekli takip edilmeli ve hastaya verilecek sıvının belirli aralıklarla verilmesi gerekir. 

Hastalara uygulanacak tedavi hastaların durumuna, sebep olan hastalığın durumuna, hastanın test düzeylerine göre değişmektedir.

Metabolik Asidoz Tedavi Edilmezse

Metabolik asidoz vücut içindeki dengelerin bozulması sonucu meydana gelen ciddi bir hastalıktır. Genellikle altta yatan bir hastalık sonucunda kişinin kan ve vücut pH'ında azalma oluşur. En sık sebep olan hastalıklar böbrek yetmezliği, diyabet, ishal ve zehirlenmelerdir. Bu nedenle hastaların sağlık durumlarına çok dikkat etmeleri gerekir. 

Metabolik asidoz ciddi bir hastalıktır. Metabolik asidoza erken dönemde acilen müdahale edilmelidir. Aksi takdirde hastada kalıcı sekeller gelişebilir ya da hastanın ölümü meydana gelebilir. Bu nedenle hastalara bir an önce tanı konulmalı ve tedavi başlanmalıdır. Tedavi altta yatan hastalığın ve hastanın durumuna göre değişmektedir.

Metabolik Asidoz İçin Ne İyi Gelir?

• Metabolik asidoz vücuttaki bir denge bozukluğudur. Vücutta bulunan asit ve alkali maddelerin asidoz lehine bozulması sonucu oluşur. Metabolik asidoz ciddi bir hastalık olup hasta için önemli sorunlara neden olabilir. Bu nedenle hastaların erken dönemde hastaneye başvurması ve tedavi alması önemlidir.
• Metabolik asidoza birçok hastalık ve durum sebep olabilmektedir. Bunlardan en sık nedenler böbrek hastalıkları, diyabet, ishal ve zehirlenmelerdir. Bu nedenler içinde özellikle böbrek hastalıkları ve diyabet için hastaların sıvı ve beslenme dengelerine dikkat etmeleri gerekir. Böbrek hastaları metabolik asidoz sorununu sık sık yaşamaktadır. Bu nedenle beslenme içeriklerine dikkat etmeli, aşırı proteinden kaçınmaları faydalı olabilir. Diyabet hastaları beslenme ve ilaç dengelerini iyi bir şekilde kurmalı ve bu dengeyi düzgün şekilde uygulamalıdır.
• Metabolik asidoza neden olan hastalıklardan biri de ishaldir. Hastalar barsak yoluyla fazla miktarda sıvı ve alkali maddeler kaybederler. Bunun sonucunda hastalarda metabolik asidoz meydana gelebilir. Bu nedenle hastaların  ishal gibi hastalıklar durumunda kaybedilen sıvı ve elektrolitleri yerine koyması faydalı olur.

Metabolik Asidoz İçin Ne İyi Gelmez?

• Metabolik asidoz birçok hastalık ve durum sonucunda meydana gelebilir. Tedavi edilmediği takdirde hasta sağlığı adına ciddi sorunlar oluşturabilir. Kronik hastalıkları bulunan hastaların ( böbrek hastalıkları, diyabet vs. ) sağlık durumlarına dikkat etmeleri gerekir. Düzenli kontrollerde bulunmaları ve verilen tavsiyelere uymaları sağlıkları için önemlidir. 
• Metabolik asidoza neden olan sebeplerden biri de zehirlenmelerdir. Etilen glikol, salisilat, aspirin, metanol gibi maddelerin aşırı alımı kişide metabolik asidoz gelişmesine neden olabilir. Hastaların bu tür tehlikeli maddelerden uzak durması gerekir.
• Aşırı miktarda alkol tüketilmesi kişide metabolik asidoz gelişmesine neden olabilir. Hastalarda ciddi sağlık sorunları oluşturabilen alkol tüketimini hastalar sağlıkları için azaltılmalı veya bırakılmalıdır.

Metabolik Asidoz İlaçları

Metabolik asidoz vücutta meydana gelen bir asit – baz dengesi bozukluğudur. Metabolik asidozun oluşma nedeni çeşitlilik gösterir. Bu nedenle tedavide altta yatan hastalığın tedavi edilmesi gerekir. 

Hastanın durumuna göre ve hastanın kan pH'ına göre tedavide NaHCO³  ( sodyum bikarbonat ) kullanımı gerekebilir. Sodyum bikarbonat maddesi içeriğinde bikarbonat iyonu içermesi nedeniyle kan pH'ını yükseltici etkisi vardır. Metabolik asidoz alkaloz oluşturulması sağlanarak tedavi edilebilir. Bu sayede kanın alkalileştirilmesi istenen durumlarda sodyum bikarbonat tercih edilebilir. 

Tedavide sodyum bikarbonat tercih edilecek hastalarda hastanın durumu iyice incelenmelidir. Uygulanım şekli, uygulanma süresi gibi etkenler çok önemli olup yanlış uygulanım sonucunda hastada sorun oluşabilir. Sodyum bikarbonat uygulanması sürecinde hastayı sürekli takip etmek gerekir. 

Not: Tedavide hekimin önerilerine mutlaka uyulmalıdır. Aksi takdirde kötü sorunlar ortaya çıkabilir. 

Çocuklarda ve Bebeklerde Metabolik Asidoz 

Metabolik asidoz her yaş grubunda görülebilen bir rahatsızlıktır. Yaş grubuna göre metabolik asidoz gelişme nedeni farklı olabilir. Çocuk yaş grubunda özellikle ishal durumunda metabolik asidoz meydana gelebilir. Bu yaş grubunda hastaların sıvı ve elektrolit dengesi düzenli bir şekilde korunmalı ve hekimin tavsiyesine göre tedavi uygulanmalıdır. 

Metabolik asidoz tedavisi diğer yaş gruplarında olduğu gibi çocuklarda da altta yatan hastalığın durumuna göre değişmektedir. Metabolik asidoza neden olan ana sebep belirlenmeli ve tedavi uygulanmalıdır. 

Metabolik Asidoz için Hangi Doktora Gidilmeli?

Metabolik asidoz bir asit – baz dengesi bozukluğudur. Çok çeşitli nedenlerden dolayı meydana gelebilen metabolik asidoz kişide solunum sayısında artış ve bilinç bulanıklığı oluşturabilir. Metabolik asidoz rahatsızlığı bulunan hastalara acil müdahale edilmelidir. Bu nedenle bu soruna sahip olan hastalar Acil Servis bölümüne müracaat etmelidir. Hastalığın oluşmasına neden olan ana sebep de tedavi edilmelidir.

Metabolik asidoz hastalığı hasta için ciddi bir sorun olduğu için bu hastalığın tedavisi acil olarak yapılmalıdır.