Pişik

Pişik Nedir?

Pişik, vücutta tahrişe bağlı oluşan kızarık, kaşıntılı, acılı ve rahatsızlık verici bir cilt reaksiyonudur. Oldukça yaygın bir problem olup sanıldığı gibi yalnızca bebeklerde görülmez, her yaştan bireyi etkileyebilir. Görünümü kırmızı nokta nokta olup pişik oluşturan tahrişe göre çizgisel veya yuvarlak şekilde yerleşebilir.

Vücutta bacak araları, göğüs arası, koltuk altı, makat, kasıklar, bikini bölgesi, apış arası pişik için uygun vücut bölgeleridir. Bu bölgelerde pişik oluşumunun temel nedeni genelde ter veya diğer vücut sıvıları ile nemlenmeleridir.

Temel olarak vücudun sürtünmeye verdiği yangısal tepkidir, herhangi bir bakteri, virüs ya da mantar kaynaklı değildir fakat önüne geçilmezse ve pişik sebebi ortadan kaldırılmazsa bölgeye bu mikroorganizmalar yerleşebilir.

Genelde pişiği yaratan sebebin ve tahrişin önüne geçilirse kısa sürede kendiliğinden geçer, ek tedaviye ve hekime başvurmaya gerek duyulmaz. Ev şartlarında rahatlatılabilecek bir sorundur. Fakat pişik bölgesinde ikincil bir enfeksiyon geliştiyse pişiğin hekim tarafından görülmesi ve uygun ilaçlarla tedavi edilmesi gerekir.

Pişik Belirtileri Nelerdir?

Pişiğin tek belirtisi normal renkte cilt üzerinde kaşıntılı, temas esnasında acı ya da rahatsızlık veren, ciltten kabarık, kırmızı noktalanmalardır. Bu noktalanmalar birleşerek çizgi haline de gelebilir. Normal koşullarda pişikte ek belirti olmaz ve temas anı dışında ağrı-sızı oluşturmaz.

Pişik üzerine şu belirtiler görünmeye başladıysa durum bir cilt enfeksiyonuna ilerlemiş olabilir:

• Pişik altındaki ciltte yaygın ve yoğun kızarıklık
• Kanama
• Kaşıntının aşırı artması
• Temas olmadan da ağrı ve sızlama
• Bölgede renk değişikliği
• Bölgede su dolu kabarcıklar oluşması veya bölgeden sıvı sızıntısı
• Ateş, halsizlik, huzursuzluk gibi genel enfeksiyon belirtileri

Pişik Nedenleri Nelerdir?

Pişiğin temel nedeni cildin tahriş olmasıdır. Bölgenin nemli olması ile de pişik tablosu tamamlanır. 

En sık pişik nedenleri bölgelere göre şunlardır:

• Bacak arası pişik oluşması genelde bacaklarda fazla yağlanma ya da anatomik olarak bacakların birbirine temas eden yapıda olmasından kaynaklanır. Yürüme, koşma gibi hareketler esnasında bacaklar sürtünür ve pişik oluşur.
• Göğüs arası pişik genelde büyük memeli kadınları etkileyen bir problemdir. Yeterince tutucu olmayan iç çamaşırları sorunu arttırır.
• Koltuk altı pişikleri ise, dar kollu ve tahriş edici kumaştan yapılmış kıyafetler tercih etmekten kaynaklanır. Bunun yanı sıra, bölgenin temiz tutulmaması ve genelde terli bırakılması, bölgedeki kılların düzenli temizlenmemesi gibi faktörler de pişiğe zemin hazırlar.
• Vajinada pişik, genellikle önemsenmeyen ve önüne geçilemeyen artmış vajinal akıntılardan kaynaklanır. Aslında vajinada pişik oluşmaz, vajina bir iç üreme organıdır, pişik oluşan kısmın doğru tıbbi adı vulvadır. Emici olmayan sentetik iç çamaşırı seçimi, gerekli durumlarda günlük ped kullanılmaması, çok sıkı ve hava almayan materyalden yapılmış pantolon, şort gibi alt giysiler pişik oluşumuna sebep olur.
• Kasıkta pişik oluşumunun en sık sebebi yine yanlış çamaşır seçimi ve kişisel hijyene dikkat etmemektir.
• Makatta pişik ise en sık bez kullanılan bebeklerde görülen klasik pişik tablosudur. Bebeklerin yanı sıra, çeşitli hastalıklar ya da yaşlılıktan kaynaklı bez kullanması gereken yetişkinlerde de pişik oluşabilir. Dışkı ve idrar cildi irrite edici nitelikte maddelerdir, uzun süreli cilt teması sonucu pişik oluşur. Sık sık değiştirilmeyen bezler, idrar ve dışkı miktarında artış yaratan hastalıklar, bölgenin hep bezli kalması-hiç havalanmaması gibi faktörler makatta pişik oluşmasına sebep olur.

Pişik Teşhisi

Pişik teşhisi için özelleşmiş bir test ya da laboratuvar belirteci yoktur. Neredeyse her insan hayatında bir kere pişik sorunu yaşadığından tanınması oldukça kolaydır. Genellikle komplike hale gelmedikçe hekime de başvurulmayan bir problemdir. Başvurulması halinde, hekim şikayetleri dinleyecek ardından fizik muayenede lezyonları inceleyerek tanı koyacaktır. Nadiren ek deri hastalıklarını dışlamak için örneklerden sürüntü alınıp incelenebilir.

Pişik Tedavisi

Pişik genelde tedaviye gerek duymadan kendi kendine çözülen bir problemdir fakat özellikle bebekleri oldukça huzursuz ettiğinden çeşitli yöntemlerle rahatlatılması gerekebilir.

Pişik tedavisinde ilk yapılması gereken yeni pişik oluşumunun engellenmesi için hijyene dikkat edilmesi ve tahrişin önüne geçilmelidir.

İkinci olarak, genelde çinko veya vazelin içeren pişik kremleri reçetesiz olarak eczanelerde bulunabilir. Bölgenin üzerini kaplayacak ince bir tabaka şeklinde sürülürse cildi irrite eden maddeleri pişik bölgesine ulaşmasını engeller.

Son aşamada ise, pişik komplike olduysa yani ek bir mantar ya da bakteri enfeksiyonu bölgede geliştiyse hekim kontrolünde kullanılması gereken steroidli, antibiyotikli ya da antifungal içerikli kremler verilir. Bebeklerde sivilceli pişik olarak da adlandırılan tablo genelde mantar enfeksiyonudur. Bu durumlarda evde tedavi yerine hekime başvurulması uygun olur. Eskiden çok sık kullanılan bir ürün olan pişik pudrası ise günümüzde pişiği artıran bir faktör olarak düşünülmektedir. Başka ürünler tercih etmek uygun olacaktır.

Pişik İlaçları

Pişik için genelde ilaç tedavisine ihtiyaç duyulmaz. Eczanelerde reçetesiz satılan pek çok krem, losyon, solüsyon ya da pişik merhemi vardır, gerek duyulursa bunlar kullanılabilir. Eczanelerde satılan, Sağlık Bakanlığı onaylı reçetesiz ürünlerin herhangi bir yan etki ya da ek sorun oluşturması beklenmez, kullanılmaları şart değildir fakat hastanın rahatlaması ve sürtünmenin önlenmesi için uygun ilaçlardır.

Pişiğe ek olarak ciltte bakterilerin ya da mantarların sebep olduğu bir ikincil enfeksiyon varsa hekim antibiyotik veya antifungal içeren kremler/solüsyonlar reçete edebilir. Ayrıca gerekli durumlarda antibiyotikler hap olarak da verilebilir.

Evde tedavilerle geçmeyen, inatçı nitelikte ya da sürekli tekrar eden pişikler varsa yine hekim tarafından reçete edilen steroidli kremler kullanılabilir. Steroidler vücuttaki yanmayı azaltarak belirtileri ortadan kaldırır fakat bu kremlerin kesinlikle hekim kontrolünde kullanılması şarttır. Çünkü ciddi yan etkileri olabilir. Ayrıca, özellikle mantar enfeksiyonu varlığında steroidler enfeksiyonu azdıracaktır. Bu ayrımlar hekim olmayan kişilerce yapılamayacağından rastgele her krem/losyon uygulanmamalıdır.

Pişik Tedavi Edilmezse

Pişik tedavi edilmese de hayati tehdit oluşturan ya da acil bir problem değildir. Fakat tedavi edilmezse ve pişiği tetikleyen faktörler ortadan kaldırılmazsa can sıkıcı olabilir. Problem yaşayan yetişkinler için bacak, vajina, makat, koltuk altı ya da göğüs gibi bölgelerde bulunan pişikler hareket kısıtlılığı, acı ve yanmaya neden olur. Bebeklerde pişiğin yarattığı rahatsızlık hissi ve acı ise ağlamaya, uyku problemlerine ve genel huzursuzluğa neden olur.

Pişik cildin yangısal bir tepkisidir. Dolayısıyla bu bölgedeki cilt hassaslaşmış demektir. Tekrar tekrar travmatize olması ya da çoğunlukla nemli kalması bölgeye bakterilerin yerleşmesine sebep olup deri enfeksiyonuna yol açabilir. Bu durumda tedavi edilmesi şart bir konuma gelir.

Pişiğe Ne İyi Gelir?

Pişiğe iyi gelebilecek ve herkesin uygulayabileceği pek çok öneride bulunulabilir:

• Kişisel hijyene her yaş ve cinsiyette dikkat edilmelidir. Özellikle vücudun kapalı alanlarında kalan kıllar düzenli temizlenmelidir.
• İç çamaşırları her gün değiştirilmeli, özellikle kadınlarda fazla akıntı problemi varsa problem tedavi edilmeli, bu süreçte de günlük pedler kullanılmalıdır.
• Uygun materyalden yapılmış, pamuklu, emici iç çamaşırları seçilmelidir. Sentetik çamaşırlar makat, kasık veya vulvada terleme ve ıslaklığa katkıda bulunarak pişiğe sebep olur.
• Bebeklerde veya çeşitli hastalıklar dolayısı ile bez kullanmak zorunda kalınan yetişkinlerde mutlaka her dışkılamadan veya idrar yapmadan sonra zaman geçmeden bezler değiştirilmeli, bölge idrar ve dışkı uzun süre temas etmemelidir.
• Pişik bölgesi mümkünse yalnızca su kullanılarak, fazla ovalamadan ve sert lifler kullanmadan temizlenmelidir.
• Pişik için eczanelerde kolayca bulunabilecek krem ya da losyonlardan yaş ve cilt tipine uygun olan seçilip kullanılabilir.

Pişiğe Ne İyi Gelmez?    

Pişik neredeyse herkesin karşılaştığı bir problem olduğu için halk arasında pek çok yanlış yöntemle tedavi edilmeye çalışıldığı görülmektedir.

Fakat yapılmaması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

• Pişik pudrası kullanımı günümüzde önerilmeyen bir yöntemdir.
• Pişik için zeytinyağı, aloe vera, yoğurt, bal, anne sütü gibi maddelerin kullanımı hakkında yeterince araştırma yoktur ve güvenilirlikleri kanıtlanmamıştır. Ayrıca, bu maddeler bakteri ve mantarlar için besiyeri oluşturarak yerleşmelerini kolaylaştırabilir, kullanımından kaçınılmalıdır.
• Eczanelerde satılan ve Sağlık Bakanlığı onaylı krem ve ürünler reçetesiz olsa da ciddi bir yan etki göstermesi beklenmez fakat üretim yeri, şekli veya içeriği belirsiz ürünler kullanılmamalıdır.
• Başka problemler için veya daha önceki pişik problemi için reçete edilmiş steroidli ve ya antibiyotikli kremler rastgele kullanılmamalıdır. Özellikle steroid bölgedeki mantar ve bakteri enfeksiyonlarını arttırabilir, antibiyotik ve antifungaller ise çeşitli yan etkiler yapabilir.

Gebelikte Pişik

Gebelikte kadınların fiziki yapısında doğal olarak pek çok değişiklik meydana gelir. Bunların en belirgin ve önemli olanı kilo artışıdır. Gebelikte ortalama 10-12 kilo almak gayet normal ve sağlıklıdır. Fakat çeşitli bedensel şikayetlere zemin hazırlayabilir, bunlardan biri de pişiklerdir. 

Kilo artışından kaynaklı özellikle kalçalarda ve bacaklarda kalınlaşma olabilir. Bu da yürürken sürtünme sonucu pişik oluşturabilir. Aynı zamanda özelliğe gebeliğin son dönemlerinde memeler oldukça büyür, bunun sonucunda da göğüs arası ve göğüs altında pişikler oluşabilir. Bu sorunların önüne geçmek için bacakların birbirine temasını kesecek tayt, pantolon, tulum, şort gibi kıyafetler tercih edilebilir; elbise ve eteklerle uzun süre yürümek sürtünmeye zemin hazırlayacaktır. Göğüs altı ve arasında oluşan pişikler için ise uygun yapıda ve kavrayıcılıkta, yumuşak iç çamaşırı seçimi yapılmalıdır.

Gebelikte hormonal değişimlerden ötürü masum vajinal akıntılar zaman zaman artabilir. Bakteriyel ya da mantarlardan kaynaklı enfeksiyonlar da gebelerde sık görülür. Bunlar sonucunda da akıntı sorunu ortaya çıkabilir. Akıntı vajina ve makat bölgesinde fazla nemlenmeye neden olarak pişiğe zemin hazırlar. Öncelikle akıntı sorunu için kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurarak problemi çözmek gerekir. Bunu esnada rahatsızlığı önlemek için ise günlük pedler kullanılabilir. Ayrıca iç çamaşırı seçiminin de pamuklu, emici, vücuda dar gelmeyen, hava alan kumaşlardan yapılmış çamaşırlardan yana olması önerilir. 

Gebelerde de pişik oluştuktan sonra tedavisi ve yönetimi toplumun geri kalanından farklı değildir:

• Bölge mümkün olduğunca kuru tutulmalı.
• Pişik için üretilmiş merhem ya da kremler günde 1-2 kere tatbik edilmeli.
• Pişik oluşan bölge mümkünse sorun geçene kadar tekrar aynı şekilde kullanılmamalı, vücuda zaman tanınmalı.

Bebeklerde Pişik 

Bebeklerde pişik oldukça yaygın görülen bir problemdir. Neredeyse tüm yeni doğan bebeklerde pişik en az bir kere meydana gelir çünkü dışkı içeriği oldukça akışkandır. Pişik olan bebekte gözle görülebilen ciltten kabarık, kırmızı nokta nokta cilt görünümü hariç bir diğer belirti de bebeğin altı değişirken ya da yatma pozisyonunda rahatsız olması, ağlaması veya huzursuzca kıpırdanmasıdır. Özellikle altını silerken veya su ile yıkarken bebek tepki verecektir.

Bebeklerde de pişik nedenleri temel olarak yetişkinler gibi sürtünme ve bölgenin uzun süre nemli kalmasıdır. Bahsi geçen bölge bebekler için bezin kapladığı alan ve sınırlarıdır. Genital organlar, bacaklarla bez arasında kalan çizgiler ve makatta pişik sık izlenir. Nadiren bebeğin boynunda pişik görülebilir bu genelde kıyafetler ya da bebeğe temas eden kumaşlardan kaynaklıdır.

Detaylı incelemek gerekirse en sık pişik sebepleri şunlardır:

• Bebek bezlerinin sık değiştirilmemesi ve uzun süre ıslak bezle temas
• İshal ya da fazla idrar çıkarma problemleri
• Bebeğin cildinin hassas olması
• Yeterince emici olmayan bebek bezleri
• Özellikle hareketli (emekleyen, yürümeye başlayan) bebeklerde sürtünme
• Tam oturmayan ya da çok sıkı bağlanan bezler
• Temizleme mendili ya da bez markasının değişmesi
• Bebek kıyafetlerinin yıkandığı çamaşır suyu, deterjan gibi maddeler
• Bebeğin katı gıdaya geçmesinin ardından dışkı içeriğinin değişmesi
• Bebeğin kendisinin veya süt emiyorsa annesinin antibiyotik kullanıyor olması
• Mantar ya da bakteri enfeksiyonları

Ebeveynlerin kararsız kaldığı bir konu da bez seçimidir. Bu konuda tamamen deneyimlere yönelik davranmak doğru olacaktır. Her marka bez veya temizleme mendili her bebeğe iyi gelmeyebilir, pişiğe neden olabilir. Bu durumda diğer markalar denenmeli ve ürünler değiştirilmelidir. Bebeğin rahat ettiği üründe sabit kalmak mantıklıdır. 

Önemli olan kullanılan üründen ziyade bebeğin altını sık sık değiştirmek ve bölgeyi nemli bırakmamaktır.

Bebeklerde pişik sorununun önlenmesi için ebeveynlere şunlar önerilebilir:

• Bebeğin altı alkolsüz, parfümsüz ve bebek cildine uygun pH düzeyinde mendillerle temizlenmelidir. Bu maddelerin yarattığı tahriş pişiğe zemin hazırlar.
• Bezler her dışkılamadan sonra mutlaka değiştirilmeli, bebeğin altı ıslak bırakılmamalıdır.
• Her bez değişimi sırasında bebeğin altının ılık su ile nazikçe, ovalamadan, sürtmeden temizlenmelidir. Sabun ya da temizleyici kullanılacaksa bunların bebeklere özel seçilmesi gerekir.
• Bezler bebeğin kilosu ve vücuduna uygun seçilmeli, aşırı sıkı ya da gevşek bağlanmamalıdır.
• Sık sık pişik sorunu oluyorsa sürekli koruyucu vazelin ya da çinko içerikli kremlerle bebeği korumak gerekir.
• Bebeğin sürekli altının bağlı olması da bölgenin hava alışını engelleyerek pişiğe zemin hazırlayacaktır. Uygun bir örtünün üzerinde günde 20 dakika kadar bebeğin altı çıplak olarak vakit geçirmesi hem var olan pişiklerin tedavisine katkıda bulunacak hem de yenilerinin oluşmasını önleyecektir.
• Bebeğin altı değiştirildikten sonra mutlaka değiştiren kişinin ellerini yıkaması gerekir.

Pişik tedavisi ise, genellikle bebeklere özel üretilmiş pişik kremleri ya da losyonları ile yapılmaktadır. Günümüzde pudra kullanımı önerilmemektedir. Pudra hem pişiği arttırabilir hem de tozları çok küçük olduğu için bebeğin akciğerlerinde toplanarak irritasyon yapabilir. Eğer pişikte kötü koku, sivilceli görünüm, akıntı, renk değişikliği, bebekte iştahsızlık, ateş gibi ek belirtiler mevcutsa bir hekime başvurulması önerilir.

Pişik için Hangi Doktora Gidilmeli?    

Pişik, ilgi alanı bakımından deri ve zührevi hastalıklar bölümünün (dermatoloji-cildiye) konusudur fakat genellikle pişik için hekime başvurmaya gerek yoktur. Evde yapılacak uygun bakım ve rahatlatıcı yöntemlerle sorun ortadan kaldırılabilir.

Eğer kaşıntıda anormal artış, kanama, ağrı, iltihaplı görünüm, su toplanması, geçmeyen pişik gibi ileri belirtiler ortaya çıktıysa pişik yerine bakterilerin yerleşmesi ile ikincil bir enfeksiyon tablosu oluşmuş olabilir bu durumda hekime başvurulması önerilir.