Yabancı El Sendromu

Yabancı El Sendromu Nedir?

Yabancı el sendromu, kişinin bir uzvunun hareketlerini idare edememesi durumudur. Sıklıkla idare edilemeyen uzuv bir el veya kol olsa da kişilerin bacaklarının da bu durumdan etkilendiği görülmüştür. Kişilerin elleri, vücudun kalanından bağımsız olarak hareket edebilmektedir. Örneğin kişi giyinirken bir elinin iliklediği gömleği, yabancı el sendromundan etkilenen el çözebilir. Çocuklarda çok nadir görülen bir nörolojik sorun olan yabancı el sendromu, yönetmen Stanley Kubrick’in bir filmindeki karakterden esinlenilerek Dr. Strangelove Sendromu olarak da anılmaktadır.

Yabancı el sendromu nadir bir nörolojik bozukluktur. Sıklıkla kişinin baskın olmayan elinde ortaya çıkmaktadır, toplumda sağlaklar çoğunlukta olduğu için yabancı el sendromundan en sık etkilenen uzuv sol eldir. Yabancı el sendromu yaşayan kişiler durumla baş etmek için farklı yollar deneyebilmektedir. Bazı durumlarda kişinin sesli komut vermesi, elin istenmeyen hareketler yapmasını azaltabilir. Elin istemsiz hareketleri kişi için sorun haline geldiğinde sözlü olarak ‘Yapma, dur.’ denmesi, elin hareketlerini azaltabilir. Elin üzerine oturulması, el ile bir şeyler tutularak elin meşgul etmesi istenmeyen hareketlerin azalmasını sağlayabilmektedir. 

Yabancı el sendromu yaşayan bazı kişiler, idare edemedikleri uzuvlarının kendilerine zarar vermeye çalıştığını bildirmişlerdir. Kişiler ellerini kontrol edemedikleri için sosyal ortamlarda uygunsuz hareketlerde bulunabilir, kendilerini tokatlayabilir, dokunmamaları gereken zararlı şeylere (açık elektrik kabloları gibi) dokunabilir hatta kendilerini boğmaya çalışabilirler. Yabancı el sendromundan mustarip olanların bir kısmı, ellerinin kendine has bir kişiliği olduğuna kanaat getirirler ve ellerine isim verebilirler. Yabancı el sendromu herkeste aynı belirti ve bulgulara sebep olmaz, yabancı el sendromundan mustarip kişiler durumdan farklı derecelerde etkilenebilmektedir.

Yabancı El Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Yabancı el sendromu yaşayan kişiler, ellerinden birinin üzerindeki kontrollerini kaybeder. Bu kişilerin yabancı ellerinin hareketleri anlamsız, ani, kasılma ve gevşeme ile sınırlı hareketler değildir. Yabancı el sendromu yaşayan kişilerin el hareketleri, belli bir amaca yönelik, koordine ve tamamlanmış hareketlerdir. Yabancı elin hareketlerinin diğer hareketlerden tek farkı, kişinin hareketler üzerinde kontrolünün bulunmamasıdır. Yabancı elin kas gücünde herhangi bir azalma olmaz. Yabancı el sendromu yaşayan kişiler ‘ellerini başka biri kontrol ediyormuş gibi’ hissettiklerini ifade etmektedir. Bu kişiler yabancı ellerine isim takabilirler. 

Yabancı elin hareketleri bazı durumlarda kişinin diğer hareketleriyle tamamen ilgisiz olabilmekteyken bazen kişinin diğer hareketlerini sabote edebilmektedir. Kişi kitap okurken bir anda kendine vurabileceği gibi, düğmelerini iliklemeye çalışırken bir yandan yabancı eliyle iliklediği düğmeleri açabilir. Yabancı el sendromunda görülen istemsiz hareketler, davranış bozukluğu gibi algılanabilir. Davranış bozukluğu, yabancı el sendromundan çok daha sık görülen bir durum olduğu için kişilerde davranış bozukluğu olduğu zannedilerek yanlış tedaviler uygulanabilir. Yabancı el sendromu nörolojik bir bozukluktur ve psikiyatrik bir alt yapısı bulunmamaktadır. 

Yabancı El Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Yabancı el sendromu, çeşitli nörolojik hastalıklar sebebiyle oluşabilmektedir. Geçirilen beyin ameliyatları da yabancı el sendromunun gelişiminde rol oynayabilir. Yabancı el sendromundan mustarip kişilerin beyin görüntülemeleri, kontrolsüz hareketler gösteren elin hareket işleviyle ilişkili beyin bölgesinde etkinlik artışı olduğunu göstermektedir. Yabancı el sendromundaki istemsiz hareketlerin, kişinin beden ve konum algısı ile ilişkili yan kafa lobunun (paryetal lob) işlev bozukluklarına bağlı olduğu düşünülmektedir. Bu lobdaki hasarlar istemli hareketler ile ilgili sistemleri bozabilmektedir.

Bazı hastalıklar ve nörolojik bozukluklar yabancı el sendromunun ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Yabancı el sendromunun ortaya çıkmasında en sık görülen etkenler şu şekildedir:

• Ön beyincik arteri inmeleri
• Beyinde ortahat yerleşimli tümörler
• Beyin ameliyatları. Epilepsi durumunda uygulanan bölünmüş beyin ameliyatının (beynin sağ ve sol yarıküreleri arasında bilgi akışının kesilmesini/ azaltılmasını sağlayan işlem)  yabancı el sendromuna sebep olabildiği tespit edilmiştir.
• Beyin tümörleri, kanserler
• Travmalar
• Nörodejeneratif hastalıklar. Sinir sistemimizde önemli işlevleri olan nöron hücrelerinin ölmesi ile ilerleyen bu hastalıklardan en bilineni Alzheimer hastalığıdır.

Daha nadir olarak görülen farklı nörolojik bozuklukların da yabancı el sendromuna sebep olabildiği bilinmektedir:

• Pnömosefali (beyinde hava birikmesi) 
• Auralımigrende baş ağrısı başlamadan önceki işaretlerden biri yabancı el sendromu olabilir. 
• Parry-Romberg Sendromu. Bağışıklık sisteminin kişinin kendi vücuduna saldırmasından kaynaklandığı düşünülen bir durumdur. 

Yabancı El Sendromu Teşhisi

Yabancı el sendromu, kişinin yaşadığı rahatsızlıkların öğrenilmesi, etkilenen elin kendiliğinden hareketlerine şahit olunması ve nörolojik muayene ile tanı alabilmektedir. Yabancı el sendromunda kişinin eliyle yaptığı garip davranışların el üzerindeki kontrol eksikliğinden mi yoksa davranışsal sorunlardan mı kaynaklandığının tespit edilmesi zor olabilmektedir. Davranış bozuklukları yabancı el sendromundan çok daha sık görülmektedir; bazı durumlarda, yabancı el sendromu yaşayan kişiler diğer pek çok hastada görülen duruma aşina olunması sebebiyle yanlış tanı alabilmektedir. Belirtiler yanlışlıkla kişinin yaşıyor olabileceği psikiyatrik sorunlara bağlanabilir. 

Beyin görüntülemesi gibi yöntemler yabancı el sendromunun tanısı için sık kullanılan yöntemler değildir. Ancak yabancı el sendromuna sebep olan durumlar beyin görüntülemeleri ile ortaya çıkarılabilir. İnmeler, nörodejeneratif hastalıklar, tümörler ve geçirilmiş ameliyatlar beyin görüntülemeleri aracılığı ile fark edilebilir. Ancak yabancı el sendromu olan bir kişinin beyin görüntülemelerinde herhangi bir bulguya rastlanamaması ihtimal dahilindedir. Beynin genel anatomik yapısında herhangi bir bozukluk görülmezken sinir hücrelerinin iletişimindeki tespit edilemeyen bozukluklar yabancı el sendromuna sebep olabilir.

Yabancı El Sendromu Tedavisi

Günümüzde yabancı el sendromunun ortadan kaldırılmasını sağlayacak herhangi bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak yabancı el sendromunun sebep olduğu rahatsızlıkların azaltılmasının çeşitli yolları vardır. İnme ve beyin tümörü gibi sebeplerle ortaya çıkan yabancı el sendromu, sebebin tedavi edilmesinin ardından düzelebilmektedir. Nörodejeneratif hastalıklarda ölen sinir hücrelerinin yerlerine yenilerinin üretilmesi mümkün olmadığı için nörodejeneratif hastalıklara bağlı gelişen yabancı el sendromunun tamamıyla düzelmesi beklenmez.

Kasların tıbbi olarak zayıflatılması ve felç edilmesi ile yabancı elin istemsiz hareketlerde bulunması önlenebilmektedir. Ancak düzenli olarak ilaç kullanımı çeşitli sorunlara yol açabilir. İlaçlar bir süre sonra kişide tolerans gelişimine sebep olarak etki göstermeyebilmektedir, diğer yandan ilaçların kullanımı sırasında doz aşımı yapılması, kişinin hayatını tehdit edebilir. Davranışsal terapiler yabancı el sendromunun uzun dönemli yönetilmesinde daha başarılı yöntemlerdendir.

Ayna terapisi, yabancı el sendromunun tedavisinde uygulanabilecek bir yöntemdir. Ayna terapisi, kişinin kaybettiği veya sorunlu uzvunun, sağlıklı hayal edilmesiyle beden algısının yönetilmesine dayanmaktadır. Yabancı el sendromu olan kişiler, yabancı ellerini, üzerine ayna yerleştirilmiş bir kutunun içerisine koyarlar. Bu ayna, sağlıklı ellerini gösterecek şekilde ayarlanır. Daha sonra kişiler, sağlıklı ellerinin ayna görüntüsüne bakarak yabancı ellerinin sağlıklı olduğunu düşünür. Yabancı elin üzerinde hakimiyet hissi oluşturan bu durum, zamanla kişinin yabancı elin hareketleri üzerinde daha çok kontrol sahibi olmasını sağlar.

Günlük hayatta yabancı elin sürekli meşgul edilmesi, istemsiz hareketler yapılmasının önüne geçebilir. Örneğin yabancı el ile sürekli olarak bir cismin tutulması, elin daha az istemsiz hareket yapmasını sağlar. Elin üzerine oturulması veya bacakların arasına alınması da elin gerçekleştirebileceği istemsiz hareketleri önleyebilir. Bu hareketler kısa zaman dilimleri için kişinin yabancı el sendromu belirtileri göstermemesini sağlayabilmektedir. 

Yabancı El Sendromu Tedavi Edilmezse

Günümüzde yabancı el sendromunun kesin tedavisinin sağlanması mümkün olmamaktadır. Ancak el işlevsel ve göz önünde bir organ olarak küçük istemsiz hareketlerle büyük sonuçlara yol açabilir. El hareketlerinin kısmen de olsa kontrol altına alınması, kişinin hayat kalitesini önemli ölçüde artıracaktır. Yabancı el sendromu yaşayan kişiler toplumda yanlış anlaşılabilir ve sosyal çevrelerden dışlanabilir. Bu durumda kişinin psikolojisinin desteklenmesi önem arz etmektedir. Yabancı el sendromu hakkında farkındalığın artması ve sorunu yaşayan kişilerin uygun psikolojik desteğe ulaşmaları yabancı el sendromunun sebep olduğu rahatsızlıkların çoğunun çözülmesini sağlar.

Yabancı El Sendromuna Ne İyi Gelir?

Yabancı el sendromunun psikiyatrik rahatsızlıklarla bir bağlantısı olduğu tespit edilememiştir. Yabancı el sendromu yaşayan kişinin el hareketleri üzerinde kontrolü bulunmamaktadır. Yabancı el sendromunun davranış bozukluklarıyla karıştırılması veya davranış bozukluğu olarak görülmesi, kişinin gerekli desteği almasının önüne geçebilir. Yabancı el sendromu bazı kişiler için tedavi edilebilir bir durumdur ve yabancı el sendromu belirtileri gösteren kişilerin tıbbi yardım almaları gerekmektedir. Yabancı el sendromu yaşayan kişilerin kontrol duyguları zedelendiği için psikolojik destek almaları ve başarılı oldukları işler bulmaları daha iyi hissetmelerini sağlayabilir. 

Yabancı El Sendromuna Ne İyi Gelmez?

Yabancı el sendromunda görülen belirtiler sıklıkla davranış bozuklukları ile karıştırılmaktadır. Yabancı el sendromunun teşhis edilememesi, kişinin yanlış tedaviler almasına ve gereksiz yan etkilere maruz kalmasına sebep olabilir. Yanlış tedavilerle geçen sürede kişinin eli üzerindeki kontrolü artmayacağı için kişinin iyileşme sürecine girmesi gecikir. Yabancı el sendromunun altında tümör ve kanser gibi sebeplerin yatması halinde bu durumların teşhisinde gecikme yaşanması, kişinin hayatta kalma ihtimalini azaltabilir ve daha zorlu tedavi süreçlerinden geçmesine sebep olabilir.  Kişinin yabancı el sendromunun belirtilerini göstermesi halinde gecikmeden tıbbi yardım alması gerekmektedir.

Yabancı El Sendromu İlaçları

Kasların kasılmalarını zorlaştırarak yabancı elin istemsiz hareketlerini azaltabilecek çeşitli ilaçlar bulunmaktadır. Botulinum toksini, botoks uygulamasında kullanılan, kasların kasılmasını engelleyen bir ilaçtır. Yabancı elin hareketlerinden sorumlu kaslara botoks uygulanması, istemsiz hareketlerin önüne geçebilmektedir. Benzodiazepinler, sakinleştirici etkili ilaçlardır, kasların kasılmasını zorlaştırarak yabancı el hareketlerini önlemede yardımcı olabilirler.

Yabancı el sendromu tedavisinde kullanılan ilaçlar yabancı el sendromuna özgü olmayıp farklı durumların da tedavisinde kullanılabilmektedir. Yabancı el sendromuna özgü olmayan bu ilaçların istenmeyen etkilerinin görülme olasılığı yüksektir. Yabancı el sendromunun tedavisinde ilaçların yeri çok kısıtlıdır.

Yabancı El Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Yabancı el sendromu nörolojik bir bozukluktur. Sıklıkla ciddi nörolojik sorunlar sonucunda ortaya çıkmaktadır. Alzheimer gibi ilerleyici nöron kaybına sebep olan hastalıklara sahip kişiler, inme geçirenler, savaş ve benzeri normal dışı, sağlıklarını ciddi ölçüde etkileyebilecek durumlar yaşamış kişiler ve beyin tümörü olanlar yabancı el sendromu açısından risk altındadır. Bu kişiler nörolojik muayenelerini aksatmamalı ve yaşadıkları bütün belirtileri uzmanlarla detaylı şekilde görüşmelidir. 

Ayrıca elinin hareketlerini kontrol edemeyen kişilerin uzman hekimlere başvurmaları gerekmektedir. Elin hareketlerinin kontrol edilememesi, kişinin günlük hayatında ve iş hayatında geri dönüşü zor hatalara sebep olabilir. Örneğin araç sürülmesi sırasında elin hareketinin kontrol edilememesi ciddi kazalara yol açabilir. Bu sebeple rahatsızlık yaşayan kişilerin hızlı bir şekilde nöroloji kliniklerinde uzman hekimler tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.