Amilaz

Amilaz Nedir?

Amilaz, sindirim sistemi enzimlerinden bir tanesidir. Nişastanın şekere hidrolizini katalize etmekte olan bir tür enzimdir. Serum amilaz, insanların ve bazı memeli canlıların tükürükleri üzerinde bulunmaktadır. Burada sindirim işleminin kimyasal sürecine başlamaktadır. Amilaz enziminin küçük bir kısmı tükürük bezlerinde sentezlenirken geriye kalan büyük kısmı pankreas organında sentezlenmektedir.

Amilaz enziminin görevi sindirim üzerindedir. Amilaz enzimi, tıpkı nişasta gibi karbonhidratları önce parçalar ve sonra sindirmeye yardımcı olur. Pankreasta ve tükürük bezlerinde olmasına karşın karaciğer, yumurtalıklar, ince bağırsak, fallop tüpleri ve plasenta yapısı içerisinde de az oranda bulunmaktadır.

Amilaz enzimleri kendi içerisinde alfa amilaz, beta amilaz ve gamma amilaz olarak farklı şekillere ayrılır.

Amilaz Testi Neden İstenir?

Amilaz testi, belli hastalıkların teşhisinde ve belli belirtiler sebebiyle doktor tarafından istenebilir. Pankreasta olan herhangi bir rahatsızlık ya da iltihaplanma halinde bezden salgılanmış amilaz oranında yükselme ya da düşüşler görülebilir. Bu yüzden başta pankreas rahatsızlıkları olacak şekilde pankreas organını etkileyebilecek olan çok sayıda kronik ve akut rahatsızlığın tanı ile tedavisi sürecinde uygulanabilen bir testtir.

Amilaz Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Normal koşullarda kanda belli seviyede amilaz enzimi olması, beklenen bir durumdur. Ancak kan testi neticesinde serum amilaz oranının referans aralığı dışında olması, bir rahatsızlığın habercisidir. Amilaz referans aralığı altında ya da üstünde çıkan sonuç, bu şekilde değerlendirilir.

Enzim için amilaz normal değeri, ortalama olarak 19-86 U/L aralıkta belirtilir. Enzim düzeyinin bu değer üstünde olması, amilaz yüksekliği ve bu değer altında olması ise amilaz düşüklüğü şeklinde değerlendirilmektedir.

Amilaz Nasıl Ölçülür?

Amilaz testi, basit olarak yapılan bir kan testi içinde farklı kan ve enzim parametreleri ile birlikte incelenip değerlendirilir. Amilaz testinin uygulanacağı kişiler, kan testi öncesinde dikkat gerektiren noktalarla ilgili hekim tarafından uyarılır. Kişilerin kullandığı bazı ilaçlar, bu kan tahlil sonuçlarını etkileyebileceği için kullandıkları ilaçlarla ilgili test öncesinde doktora bilgi vermelidir. Amilaz testi şu şekilde yapılır:

• Amilaz testi öncesinde 8-10 saat kadar bir süre boyunca aç kalınması gerekebilir.
• Test öncesi alkol kullanımı bırakılmalıdır. 
• İlgili konularda doktorları tarafından bilgilendirilmiş olan hastalardan ilgili sağlık kurumlarında bulunan kan alma bölümlerinde test uygulanır. 
• Hastanın el veya kol üzerindeki bir damarından iğne kullanılarak kan numunesi alınır.
• Kan örneği, amilaz ölçümü için laboratuvara gönderilir. 

Hamilelikte Amilaz Testi Değerleri Nasıl Olmalı?

Amilaz değerlerindeki artış ya da düşüş, kişilerde belli hastalıklara neden olduğu gibi hamilelikte de belli olumsuz sonuçları olabilir. Hamilelikte amilazın çok düşük olması, preeklampsi rahatsızlığı ve pankreasta hasar oluşturan diğer hastalıklar gibi rahatsızlıkları işaret edebiliyor.

• Preeklampsi Hastalığı: Genellikle gebeliğin 20. haftasının ardından 2-3 ay veya 3. ayda gelişip ortaya çıkan kan basıncı bozukluğudur. 

Çocuklarda Amilaz Testi Değerleri Nasıl Olmalı?

Çocuklarda amilaz değerleri, bazı hastalıkların varlığında değişebilir. Çocuk hastalarda kronik pankreas enfeksiyonu (kronik pankreatit) teşhisinin yapılması için serum amilaz, tripsinojen ve lipaz gibi düzeylerin bakıldığı kan testleri yapılabilir. Bu kan testleri, diğer başka testlerle beraber yapılır ve incelenir.

Çocuklarda, genel olarak akut pankreatit ihtimaliyle başvurmuş olan hastaların 24 saat ardından amilaz değerleri ile lipaz değerleri, normalin üzerinde yüksek seyreder. Karın ağrısı ve bulantı gibi belirtiler de görülebilmekle beraber genelde hastalarda kusma yoktur.

Amilaz Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Amilaz değerleri eksikliği, bu enzimin kişinin kanındaki miktarının normal kabul edilen aralıkların altında olması sonucunda görülür. Enzim normal değerlerin altında bir miktarda bulunuyorsa pankreasın yeterli bir seviyede çalışmadığı düşünülebilir. Ancak bununla beraber düşüklük durumu, kesin tanı konulması için yeterli olmamaktadır. Dolayısıyla bu tip bir sonuç alındığında daha ileri tetkik ve tanı testlerinin yapılması gerekir.

Amilazın düşük olmasına neden olan hastalıklar vardır. Amilaz değeri düşüklüğü, altta yatan şu hastalıklara işaret ediyor olabilir:

• Pankreas kanseri,
• Pankreas hasarı,
• Karaciğer hastalıkları,
• Böbrek hastalıkları,
• Preeklampsi rahatsızlığı ve kistik fibrozis

Amilaz Düşüklüğü Belirtileri

Amilaz düşüklüğü belirtileri, bu değerdeki düşüklüğe neden olan hastalık üzerinden takip edilebilir. Çünkü mevcut hastalık, kişide amilaz düşüklüğüne neden olduğu gibi bazı belirtiler de verecektir.

Eğer amilaz düşüklüğü, pankreas hastalıkları sebebiyle olmuşsa burada bu hastalığın verdiği belirtilere bakılabilir. Amilaz düşüklüğü en pankreas veya tükürük bezlerinde amilaz üretiminin azalması veya bunu azaltan ilaçların kullanımı sonucunda ortaya çıkabilir. Amilaz düşüklüğü belirtileri.

• Sindirim problemleri
• hazımsızlık
• Bulantı ve kusma.

Amilaz Eksikliği Tedavisi 

Amilaz eksikliği tedavisi, bu değerdeki düşmeye neden olan hastalık ve sorunların tanı konulmasıyla yapılabilir. Genel olarak amilaz eksikliği, kişilerin pankreasta oluşan hastalıkları yüzünden meydana gelmektedir. Bu nedenle (pankreas kanseri, pankreas hasarı) pankreas hastalığına göre tedavi izlenmelidir. Eğer amilaz eksikliği, bir pankreas kaynaklı gelişmişse izlenen tedavi şöyledir:

• Hastanın şikayetleri incelenir.
• Alkol kullanımı durdurulur.
• Besinlerin sindirimini sağlamak adına pankreasın normal durumlarda ürettiği amilaz gibi enzimler, ilaç şeklinde verilir.
• Yağ sindiriminde gelişebilecek problemler üzerine vitamin takviyesi yapılır.
• Şikayetlerin giderilemezse cerrahi tedavi yöntemleri düşünülebilir.

Amilaz Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Amilaz eksikliğine iyi gelen ve bu değeri yükselten besinler olmakla beraber enzim ilaçları verilerek ilaç takviyesi de yapılabilir. Bu noktada amilaz, sindirim enzimlerinden biridir ve vücutta yeterli olmadığında besin takviyesi yapılarak yenebilecek amilaz içeren besinler şunlardır:

Amilaz Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Amilaz eksikliği tedavi edilmezse kişide belli enfeksiyonlara ve pankreas hastalıklarının devam etmesine neden olabilir. Ayrıca amilaz eksikliği devam ederse, şu sağlık sorunları gelişebilir:

• Vücuttaki karbonhidratlar tam ayrıştırılamaz ve beraberinde bağırsaklar ise kana besin bileşenlerini aktaramaz.
• Neticede sindirilememiş olan besinler, bağırsak içerisinde kalır. Bu durum ise şunlara neden olur:

Karın krampları,

Şişkinlik,

İshal.

• Besin bileşenleri vücuda yetersiz alındığı için devamlı kilo kaybı da görülebilir.

Amilaz Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Kanda amilaz değerlerinin normalin üstünde olması, amilaz yüksekliği şeklinde değerlendirilir. Sınırda yükseklik şeklinde adlandırılan birkaç puanlık değişmeler, çok önemli değildir. Daha çok sınırda amilaz yüksekliği, kişinin vücudunun normal seyri ve yaşanan basit enfeksiyon sorunlarıyla ilişkilendirilebilmektedir.

Pankreas amilaz yüksekliği ile yakından ilişkilidir. Bu yüzden amilaz yüksekliği nedenleri, altta yatan pankreatik amilaz hastalıkları olabilir. Bu değerin yüksekliği, bazen direkt pankreas rahatsızlığı yüzünden olmayıp pankreas organını etkileyebilecek başka hastalık yüzünden de olabilir. Amilaz yüksekliği kanser türlerine ve tümörlere bağlı da görülebilir. Totalde amilaz yüksekliği hastalıkları şunlardır:

• Yumurtalık, akciğer ve pankreas kanserleri,
• pankreatit(pankreas iltihabı)
• Gastroenterit (bir enfeksiyon hastalığı),
• Safra kesesinde taş ve tıkanıklık,
• Dış gebelik,
• Tükürük bezindeki tümörler,
• Diyabetik ketoasidoz (insülinin ağır yetersizliği),
• Peptik ülser (sindirim sistemindeki derin yaralar),
• Pankreas, bağırsak ve safra kanallarındaki tıkanıklıklar,
• Kabakulak,
• Tükürük bezlerini etkileyen rahatsızlıklar.

Ayrıca amilaz ve lipaz yüksekliği, benzer sorunlara işaret edebilir. Lipaz da amilaz gibi sindirim enzimlerindendir. Lipaz değerinin yüksek olması da sağlık problemine işaret eder. Pankreas ve safra kesesi hastalıkları ya da pankreas ve bağırsak kanserleri gibi ciddi boyuttaki rahatsızlıkların belirtilerinden bir tanesi de lipaz değerlerinin yüksek çıkmasıdır.

Amilaz Yüksekliği Belirtileri

Amilaz enzimi, hastalıklardan kaynaklı olarak yükselebilir. Pek çok sağlık sorunundan oluşabilen amilaz yüksekliği sorunu, genellikle pankreas iltihabı kaynaklı olarak meydana gelmişse belirti gösterir. Bunun haricinde amilaz enzimi, genelde bir yükseklik belirtisi vermeyecektir.

Buna göre pankreas iltihabı kaynaklı yani pankreatit amilaz enzimi artıyorsa kişide gözlemlenebilen amilaz yüksekliği belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Sürekli olarak su içme isteği,
• Mide bulantısı şikayeti, kusma
• Karın üst bölgesinde ağrı (bazen sırta da vurabilir)
• Karında hassasiyet
• gaz veya şişkinlik şikayeti
• Ateş
• Eğer kronik bir iltihap söz konusu ise yağlı ve kötü kokulu dışkılama ile istemsiz kilo kayıpları da görülebilir.

Amilaz Yüksekliği Tedavisi

Amilaz yüksekliği tedavisi, kişide amilaz yüksekliği belirtileri görülmesi ile doktor tarafından öngörülebilir. Amilaz enziminde düşük değerlere nazaran yüksek değerler çıkması, daha yaygın bir sorundur. Bu tip durumlarda ilk olarak amilaz enzimindeki yükselmeye sebep olabilecek olası nedenlere yönelmek gerekir. Bu nedenlerden hangisinin problemin kökeninde yattığına dair ileri tanı tetkikleri uygulanmalıdır. Tanıyı destekleyici olacak farklı kan testleri de uygulanabilir. Bunlara ek olarak MR, BT ve ultrasonografi gibi görüntüleme tekniklerinden faydalanılır. Neticede hastalığın tanı ve teşhisi kesin olarak yapılır. Sonrasında tedavi süreci için hemen başlanmalıdır.

Altta yatan rahatsızlığa dair tedaviler ve amilaz yüksekliği için doğrudan etki edecek amilaz diyeti gibi tedavi yolları uygulanabilir. Tedaviler neticesinde kandaki amilaz değerleri normale dönebilir.

Amilaz Yüksekliğine Ne iyi Gelir?

Amilaz yüksekliği durumunda doktorun tavsiyesine uygun hareket edilmeli ve doktor tarafından planlanmışsa amilaz diyetine uygun beslenilmelidir. Yüksekliğin düşmesi için alkol ve sigara gibi tüketimler durdurulmalıdır. Ayrıca çok yemek yeme alışkanlığı terk edilmelidir. Bununla beraber pankreas nedenli yüksekliklerde yapılabilecek bitkisel tedavi yöntemleri de vardır.

Amilaz Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Amilaz yüksekliği, farklı hastalıklardan kaynaklanabilir. En sık rastlanan şu pankreas hastalıkları tedavi edilmediğinde hem enzim yüksekliği hem de yol açtığı diğer sağlık sorunları ortadan kaldırılamaz:

• Pankreas enfeksiyonu/Pankreatit: Bu hastalık, amilaz yüksekliğine neden olabilir. Zamanında müdahale sağlanmadığı zaman yaşamsal tehdit oluşturan riskleri söz konusudur. 
• Pankreas kanseri: Tedavi edilmediğinde kişinin, 3-6 aylık bir hayat beklentisi olabilir. Erken teşhis ile yaşam süresi uzatılabilir. Tedavi edilmediği takdirde ölümcüldür.
• Safra kanalı tıkanıklığı: Tedavi olmazsa “kolanjit” denen enfeksiyona yol açabilir. Bu çok ciddi bir durumdur; hızlı tedavi sağlanmazsa ölümcül olabilmektedir.