Dispepsi

Dispepsi Nedir?

Dispepsi, karnın üst bölgesinde ağrı, rahatsızlık şikayetleri olan hazımsızlık olarak bilinen bir durumdur. Dispepsi bir hastalık değildir. Dispepsi şişkinlik, rahatsızlık, geğirme, bulantı gibi şikayetlerin toplamıdır. Genellikle dispepsiye sebep olan aşırı yeme içmedir. Ama bazen bazı enfeksiyonlar ve ilaçlar da dispepsiye sebep olabilir. Bu hazımsızlık hissi genelde yemek yedikten ya da bir şey içtikten hemen sonra olur. Hasta yemek yerken çok fazla yemek yemese bile dolmuş gibi hisseder ve rahatsız olur. 

Dispepsi Belirtileri Nelerdir? 

Dispepside şikayetler günlerce, haftalarca, hatta aylarca devam edebilir. Bunun yanında hastanın hiç şikayeti olmadan geçirdiği dönemler de vardır. Dispepside görülen temel şikayetler şu şekildedir:

• Karnın üst bölgesinde ağrı ve rahatsızlık
• Geğirme
• Bulantı
• Karında şişkinlik hissi 
• Sürekli gaz varmış hissi
• Az miktarda yemek yenildikten sonra dolmuş gibi hissetmek
• Nadir olarak da kusma

Hastanın stresli olduğu durumlarda bu şikayetler giderek şiddetlenir. Hasta bu şikayetlerle birlikte karnın üst bölgesinde ve göğüste iman tahtası kemiği altında yanma hissedebilir. Bu durumda başka hastalıklar düşünülür.

Dispepsi Nedenleri Nelerdir? 

Dispepsi uzun süre boyunca devam eden bir durumdur. Mide, bağırsak ve hatta yemek borusundaki işlev bozukluğu buna sebep olur. Bu işlev bozukluğuna sebep olarak sindirim sistemini etkileyen sinirler de bozukluk olabileceği düşünülmektedir. Dispepside şikayetler yeme içmeden hemen sonra tetiklenir. Birçok hastalık, ilaç hatta yaşam tarzı ile alakalı durumlar hazımsızlığa sebep olabilir.

Hastalıklar: 

• Midede ve bağırsaktaki yaralar (ülserler). Bu yaralara sebep olan helikobakter pilori adlı bakteriler hastanın midesinde olabilir.
• Mideden yemek borusuna mide içeriği kaçması (reflü)
• Mide kanserleri nadiren sebeptir.
• Gastroparesis, mide içeriği uygun bir şekilde boşaltamaz. Şeker hastalarında görülebilen bir durumdur.
• Midede ve bağırsaktaki enfeksiyonlar, mikropların bu organlara yerleşip çoğalması
• Huzursuz bağırsak sendromu, ciddi bir hastalık olmamasına rağmen bu şikayetlerin görüldüğü bir sendromdur.
• Kronik pankreatit, uzun dönem boyunca pankreasın iltihaplanması
• Tiroid hastalıkları
• Safra kesesi taşları
• Gebelik, bir hastalık olmasa da hazımsızlık şikayetleri gebelikte sık görülür.

İlaçlar:

• Aspirin.
• Ağrı kesiciler, non steroid anti inflamatuar ilaçlar grubu (ibuprofen, naproksen gibi ilaçlar)
• Östrojen içeren ilaçlar ve doğum kontrol hapları
• Steroid içeren ilaçlar
• Tiroid hormon ilaçları

Yaşam tarzı ile ilgili durumlar:

• Aşırı yemek yemek, çok hızlı yemek, çok yağ içeren yemekler yemek veya stresli durumlar yemek.
• Aşırı alko tüketmek.
• Sigara içmek
• Stres ve aşırı yorgunluk

Bazı hastalarda dispepsiye neden olabilecek hiçbir faktör bulunamaz. Bu hastalığa fonksiyonel dispepsi ya da non ülser dispepsi denir. Ayrıca karnın üst bölgesindeki ağrı ve yanma bazı hastalarda özellikle yaşlılarda geçirilen kalp krizi için bir belirti olabilir.

Dispepsi Teşhisi 

Dispepsi teşhisinde doktor, ayrıntılı bir hasta öyküsü alır ve muayene eder. Öyküde alarm belirtileri sorgulanır ve dispepsiye sebep olan altta yatan hastalık varsa onunla ilgili sorular sorulur. Karnın hangi bölgesinde ağrı olduğu hastaya sorulur ve elle muayene edilir. Hastada yorgunluk, halsizlik şikayeti varsa muayenede solukluk fark edilirse hastadan kan testi istenir. Kan testinde kansızlık, enfeksiyon bulgusu varsa enfeksiyona dair bulgular araştırılır. 

Midede ve bağırsakta yaralara sebep olan helikobakter pilori adlı bakteriler bazı özel testlerle saptanmaktadır. Bu testler üre nefes testi, dışkıda bakteriye özel proteinlerin araştırılmasıdır. Direkt karın grafi ile karın görüntülenir. Gaz, tıkanıklık vs. varsa röntgenle görüntülenir. Diğer teşhis yöntemleriyle tanı konulamayan, alarm belirtisi olan yaşlı hastalarda endoskopi yapılmaktadır. Endoskopi, ucunda kamera bulunan bir tüp sayesinde sindirim sistemi organlarının içi görüntülenebilen bir yöntemdir. Bu yöntem sırasında hastanın organlarından biyopsi örnekleri alınarak daha ileri araştırmalar yapılabilir. Eğer bu teşhis yöntemlerinden hiçbirinde bir hastalık saptanamazsa fonksiyonel dispepsi tanısı konur. Yani hastada görünürde ciddi bir hastalık yoktur; fakat dispepsi şikayetleri vardır.

Dispepsi Tedavisi 

Dispepsi tedavisinde altta yatan bir hastalık saptanmış ise o tedavi edilir. Yaşam stilindeki birkaç değişiklik şikayetleriniz için iyi gelebilir:

• Hazımsızlığınızı tetikleyecek yiyeceklerden uzak durun.
• Üç büyük öğün yerine daha sık ve daha az yiyin.
• Alkol ve kafein şikayetlerinizi artırır. Mümkünse alkol ve kafeini azaltın ya da tamamen bırakın.
• Dispepsiye sebep olabilecek aspirin, ibuprofen, naproksen gibi ilaçları kullanmayı bırakın. Eğer bu ilaçları kullanmak zorundaysanız bu ilaçlara alternatif ilaçlar bulun ya da mide koruyucu ilaçlarla birlikte kullanın.
• Stresi ve endişenizi kontrol altına alın.

İlaç tedavisi

• Proton pompası inhibitörü: Bu ilaçlar midedeki asit miktarını azaltır. Dispepsi yanında üst karında yanması olan hastalara reçete edilir.
• H-2-reseptör antagonistleri: Midedeki histamin denilen hormonun bağlandığı bölgelere etki ederek mide içindeki asit miktarını azaltır.
• Antasitler: Mide asidini nötralize eden ilaçlardır. Yani mideyi ilacın kimyasal özelliğinden dolayı mide daha bazik hale gelir ve şikayetleri azaltır.
• Prokinetikler: Mide içeriğini boşaltmada yavaşsa bu ilaçlar faydalı olur.
• Antibiyotikler: Helikobakter pilori denilen bakteri dispepsiye sebep olabilir. Bu durumda bakterinin ortadan kaldırılması için antibiyotik tedavisi verilir.
• Antidepresan ilaçları: Yeni uygulanan bir tedavi yöntemidir. Dispepsiye sebep bir hastalık bulunamadığı zaman düşük dozlarda reçete edilir. Ağrı hissini azaltarak rahatsızlığı giderir. 

Psikolojik terapiler: Dispepsiye sebep hastalık bulunamadığı zaman yani fonksiyonel dispepsilerde psikolojik destek verilmektedir.

Dispepsi Tedavi Edilmezse 

Dispepsi tedavi edilmezse ciddi bir sonuca neden olmaz. Fakat yaşam kaliteniz ciddi şekilde etkilenebilir. Gün içerisinde sürekli rahatsızlık hissi olur ve hasta daha az yemek zorunda kalır. Bu durum vitamin, mineral eksikliğine neden olabilir. Birçok hastalık dispepsiye sebep olduğu için bu hastalıklar tedavi edilmezse bunların da ayrı sonuçları olacaktır. Mesela mide içeriğinin yemek borusuna kaçtığı durumlarda yemek borusu hasar görmeye başlar ve daralır. Buna özefagus striktürü denir. Bu hastalıkta yiyecekler yemek borusuna sıkışıp hastada ağrıya sebep olabilir. Uzun dönem boyunca aşırı aside maruz kalan mide çıkışı zamanla daralır. Bu mide çıkışının bağırsağa geçtiği bölgedeki daralmasına pilor stenozu denir. Tedavi edilmeyen uzun dönemli dispepsi hastalarında görülebilir.

Dispepsiye Ne İyi Gelir? 

• Çok büyük porsiyon yemek yemek dispepsi şikayetiniz için iyi gelmez. Bunun yerine az yemek ve daha çok öğün yemek daha iyidir.
• Lif miktarı yüksek besinler yemek sindirim sisteminize iyi gelir. Meyveler, fındık, bakliyat ve tam tahıllı gıdalar lif içeren besinlerdir. Ayrıca yoğurt yemek sindirim sistemindeki yararlı bakteriler için iyidir.
• Her öğünde su tüketmek önemli bir noktadır. 
• Yemeklerdeki baharat miktarı fazla olmamalıdır.

Dispepsiye Ne İyi Gelmez? 

• Gazlı içecekler içmek ya da hava yutmaya sebep olan durumlarda olmak karında şişkinlik ve gaz şikayetlerini artırır.
•  Yedikten sonra şikayetlerinizi artıran hazır gıdalardan uzak durun.
• Alkol ve kafein şikayetleri artırır.
• Ağrı kesiciler (non steroid anti inflamatuar ilaçlar) dispepsiyi şiddetlendirir.
• Stresli ve endişenizi artıracak durumlardan uzak durun.
• Yemekten hemen sonra uzanmayın. Yatmadan 2 saat önce bir şey yemeyin.

Dispepsi İlaçları 

Proton pompası inhibitörleri: Omeprazol, lansoprazol, rabeprazol, pantoprazol, esomeprazol bu gruptaki ilaçlardır. Mide asidini azaltmak için kullanılır.

H-2-reseptör antagonistleri: Ranitidin, simetidin, famotidin, nizatidin gibi ilaçlar bu gruptadır. Histaminin midedeki etkisini azaltarak mide asidini azaltır.

Antasitler: Kalsiyum bikarbonat, loperamid, simetikon, sodyum bikarbonat bu gruptadır. Mide asidini nötralize ederler.

Prokinetikler: Sisaprid, eritromisin, metoklopramid, domperidon bu gruptadır. Bu ilaçlar mide içeriğini boşaltmasını hızlandırır.

Antibiyotikler: Helikobakter pilori adlı bakterinin sebep olduğu mide, bağırsak yaralarında tedavi olarak tetrasiklin, metronidazol ya da amoksisilin, klaritromisin antibiyotikleri kullanılır.

Antidepresanlar: Fonksiyonel dispepsi tedavisinde desipramin, trimipramin, fluoksetin, sertralin, paroksetin kullanılmaktadır.

Doktorunuzun reçete etmediği ilaçları lütfen kullanmayın.

Dispepsi Ameliyatı 

Dispepside ameliyat ile tedavi seçeneği yoktur. Fakat reflü, safra kesesi taşı gibi altta yatan hastalıklar için ameliyat ile tedavi seçeneği mevcuttur. Ya da bu hastalıkların sebep olduğu özefagus striktürü, pilor stenozu gibi komplikasyonlar ameliyat ile onarılabilmektedir.

Hamilelikte Dispepsi

Gebelik döneminde dispepsi şikayetleri görülmesi beklenen bir durumdur. Gebelik üç trimester dönemden oluşur. İlk 14 hafta birinci trimester, 14-28 hafta arası ikinci trimester, 40. Haftaya kadar üçüncü trimesterdir. Birinci trimesterdeki hormonal değişikliklerden dolayı dispepsi şikayeti görülmektedir. İkinci ve üçüncü trimesterde ise bebek büyüdüğü için mideye, bağırsaklara baskı yapmaya başlar ve dispepsi yine görülebilir. Gebelik döneminde dispepsi şikayetlerinde, sebeplerinde bir farklılık görülmez. Karın üst kısımlarında görülen ağrılar dispepsiye bağlı olarak görülebilirken preeklampsi gibi ciddi bir hastalığın da belirtisi olabilir. Dispepsi tedavisinde kullanılan ilaçlara rağmen şikayeleriniz azalmıyorsa, el, ayak ve yüzde şişmeler, baş ağrısı, görmede bulanıklaşma oluyorsa preeklampsi olabilir. Acilen doktorunuza başvurun. 

Çocuklarda Dispepsi

Çocuklarda hazımsızlık, gaz, midede şişkinlik, bulantı şikayetleri genelde aşırı yenilen yemek, çok içilen içeceklerden sonra meydana gelir. Böyle durumlarda anne ve babaların çocuklarının yediği ve içtiği şeylere dikkat etmesi gerekir. Sağlıklı beslenmesine ve uykusuna dikkat eden çocuklarda şikayetler kısa sürede geçer. Şikayetleri bunlara rağmen geçmeyen, alarm belirtileri olan çocukların doktora acilen başvurması gerekir. Alarm belirtileri:

• Kusmuğunda kan 
• İstemsiz kilo kaybı
• Birkaç gündür iştahsızlık 
• Nefes darlığı
• Sebepsiz terlemeler
• Geçmeyen karın ağrıları
• Dışkıda kan görmek ya da yapış yapış siyah kaka yapmaktır.

 Bu durumda altta yatan başka bir hastalık dispepsiye neden olabilir ve hastalığın ne olduğu bulunup tedavisi yapılması gerekir.  

Bebeklerde Dispepsi

Bebeklerde hazımsızlık, gaz şikayetleri sık görülen bir durumdur. Bu şikayetler genelde normal büyümeye ve beslenmeye bağlı görülür ve endişe verici bir durum yoktur. Bebeklerde beslenmeden sonra yediğini çıkarma ve gaz şikayetleri olduğu zaman bazen sadece beklemek durumun düzelmesi için yeterlidir. 

Bebek beslenmeyi reddederse, kilo kaybı olur ya da kiloda artış olmazsa herhangi bir ilaç vermeden çocuk doktorunuza başvurmanız tavsiye edilir.    

Dispepsi için Hangi Doktora Gidilmeli? 

Hafif hazımsızlık yaşanan durumlarda endişelecek bir şey yoktur. Fakat rahatsızlık 2 haftadan fazla sürmüşse ve ağrı şiddetli ve alarm belirtileri denilen şikayetler varsa doktorunuza başvurun. Alarm belirtileri:

• Diyet, egzersiz yapmadan istemsiz bir şekilde kilo kaybı
• İştah kaybı
• Sürekli kusma ve kusmukta kan görülmesi
• Yutmada güçlük ve bu güçlüğün giderek artması
• Yorgunluk, halsizlik, solgunluk, kansızlıktan kaynaklanabilir.

Dispepsi şikayetiniz için dahiliye bölümünün yan dalı olan gastroenteroloji bölümüne başvurmalısınız.