Lipaz

Lipaz Nedir?

Sindirim sisteminin önemli bir parçası olan lipaz (LPS) vücuttaki yağları yıkmaya yarayan en önemli enzimlerden birisidir. Vücuda alınan besinlerin yağ, protein ve karbonhidrat olarak kullanılmasını sindirim sistemi enzimleri sağlar.

Lipaz Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Pankreas hastalıklarının ve sindirim sistemi organlarında oluşan hastalıkların teşhis edilmesi amacıyla kandaki lipaz değerine bakılır. Amilaz ve lipaz değerleri birlikte ölçülerek değerlendirilir. Her laboratuvar farklı ölçü birimi kullandığı için farklı laboratuvarlarda yapılan test sonuçları da farklı çıkabilir. Ancak genel kabul gören normal lipaz değeri litre başına 10-140 u/l’dir.  Bir başka ölçü birimine göre normal değeri 0.17-2.3 mckat/L‘dir.

Lipaz Nasıl Ölçülür?

İğne yardımıyla kol damarından alınan kan örneğinin incelenmesi ile kolayca yapılan lingual lipaz testi farklı parametrelerle ölçülür. Sabah saatlerinde aç karnına yapılması gereken lipaz testi sonuçlarını kullanılan bazı ilaçlar değiştirebileceğinden doktora hangi ilaçların kullanıldığı mutlaka söylenmelidir.

Kronik ve akut pankreatit hastalıkların teşhis ve tanısının konulmasında etkili olan lipaz enzimi sonuçları normal değerler arasında olması beklenir. Pankreasın düzenli çalışıp çalışmadığını ve pankreasta meydana gelen inflamasyon ve yaraların sindirim sistemi üzerindeki etkileri bu test ile öğrenilir.

Hamilelikte Lipaz Değerleri Nasıl Olmalı?

Gebelik döneminde ölçülen lipaz değerlerinde farklılıklar meydana gelir. Gebeliğin her üç aylık trimester dönemlerinde test yapılarak lipaz enzimi ölçülmelidir.

Gebelik döneminde normal lipaz değerleri:

1. Trimester dönemi: 0-104 U/L
2. Trimester dönemi: 0-140 U/L
3. Trimester dönemi: 5-148 U/L 

Gebelik döneminde lipaz değerindeki anormallikler hem anne hem de bebek sağlığını olumsuz etkileyeceğinden bu süreçte düzenli aralıklarla lipaz testi yapılmalıdır. Görülen lipaz düşüklüğü ya da yüksekliğinin erken teşhis edilerek kalıcı hasarlara yol açmadan hemen tedavi edilmesi gebelik döneminin sağlıklı bir şekilde devam edebilmesi açısından oldukça önemlidir.

Bebeklerde Lipaz Değeri Nasıl Olmalı?

Yeni doğan bebeklerde kalıtsal bir hastalığa bağlı olarak hangi hastalıkların mevcut olduğunun tespit edilmesi açısından lipaz değeri ölçülür. Bebeklerde lipaz değeri yetişkinlerden farklı normal referans aralıklarına sahiptir.

Bebeklerde amilaz lipaz normal değerleri: 6-65 7U/L’dir.

Amilaz ve lipaz yüksekliği ile düşüklüğü birçok kalıtsal hastalığın habercisi olabileceği gibi sonradan gelişebilecek birçok hastalığa da işaret etmektedir. Amilaz lipaz değerinin normal değerlerden farklı olması bebeklerde gelişim bozukluğu, beslenme yetersizliği, yeme bozukluğu hastalıkları, vitamin eksikliği, sindirim sistemi hastalıkları, zeka gelişiminde yavaşlık ve hormona bağlı lipaz değerindeki farklılıklar fiziksel gelişimini tamamlayamama gibi sorunlara neden olur. Yeni doğan bebeklerde, büyüme ve gelişme dönemindeki çocuklarda lipaz değeri düzenli aralıklarla ölçülmelidir. Görülen anormal değerlere hemen müdahale edilerek hastalıkların gelişimi önlenmelidir.  

Lipaz Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Lipaz düşüklüğü mideye yakın bir konumda olan pankreasın yeterli miktarda lipaz enzimi salgılamaması sonucunda ortaya çıkar. Lipoprotein lipaz eksikliği genetik faktörlere bağlı olarak görülür. Hastalarda görülen lipaz düşüklüğü nedeni kistik fibrozis adı verilen kalıtsal bir hastalıktan kaynaklanır. Sindirim sıvısı, mukus, ter gibi salgıların normalden daha kalın olmasına yol açan bu hastalık tüm sindirim sistemini olumsuz etkiler.

Kronik pankreatit ile kistik fibrozis hastalıkları pankreatit hücrelerinde kalıcı hasar yol açar. Ayrıca gastrik lipaz ile çölyak hastalığı gibi besinlerin sindirilmesini olumsuz etkileyen hastalıklarda lipaz düşüklüğüne neden olur.

Lipaz Düşüklüğü Belirtileri

Vücuda besinlerden alınan yağlar yeterli miktar lipaz üretilmemesinden kaynaklı olarak sindirilemez. Yağların sindirilememesi kilo artışı olarak kendisini gösterir. Kanda lipaz düşüklüğü kişilerde genellikle kilo alımı ve obezite hastalığı sıkça görülür. Başlıca belirtileri;

• Karın ağrısı
• Eklem ağrısı
• Kabızlık ya da ishal
• Safra kesesi ağrısı
• Laktoz intoleransı (reaksiyonu)
• Sistit (mesanede şişkinlik)
• İstemsiz idrar kaçırma
• Akne, sivilce gibi çeşitli cilt problemleri
• Kalça ve baldır bölgelerinde yağlanma

Lipaz Düşüklüğü Tedavisi

Yapılan test ve muayene sonucunda lipaz düşüklüğünün neden olduğu ve hangi hastalıklara yol açtığı saptanır. Lipaz düşüklüğünden kaynaklı olan hastalıklar ilaç tedavisi ile kısa sürede iyileştirilir. Ancak kalıtsal nedenlere bağlı olarak görülen lipaz düşüklüğü şikayetleri tam olarak ortadan kaldırılamasa da şikayetlerin minimum seviyede görülmesi sağlanabilir.

Lipaz Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Lipaz düşüklüğü ilaç tedavisinin yanı sıra sağlıklı beslenme ve düzenli yaşam ile en iyi hale getirilebilir. Dikkat edilmesi gereken hususlar arasında;

• Yağlı besinlerin tüketilmemeli
• Asitli içecekler, enerji içecekleri, hazır meyve suları gibi şeker oranı yüksek içeceklerden uzak durulmalı
• Alkol ve sigara kullanılmamalı
• Çay ve kahve gibi kafein içerikli içeceklerin tüketimi sınırlandırılmalı
• Yemeklerde ekşi ve acılı yiyecekler ile baharatlar kullanılmamalı
• Yüksek ısıda pişirilen yemeklerde lipaz oranı düşeceğinden besinleri çok pişirilmemeli
• Ananas, avokado, kivi, mango, muz, papaya, zencefil gibi besinler sıkça tüketilmeli
• Düzenli olarak egzersiz yapılması yer alır.

Lipaz Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Sindirim sistemi üzerinde önemli bir rol oynayan lipaz enzimi düşüklüğü tedavi edilmezse hızla kilo artışı başlar. Obezite, şeker hastalığı, hipertansiyon, kötü kolesterol görülür. Zaman içerisinde pankreas ve bağırsaklardaki hücreler tamamen tahrip olup ölümle sonuçlanabilecek ciddi sorunlara yol açar.

Kanda lipaz değerinin düşük olması birçok ciddi hastalığın görülmesine neden olur. Tedavi edilmemesi halinde ölümle sonuçlanabilen lipaz düşüklüğünün yol açtığı hastalıklar şunlardır;

• Yüksek tansiyon (lipaz düşüklüğü kan basıncını arttırır)
• Şeker hastalığı (yağların sindirilememesi insülin seviyesini düşürür)
• Yüksek kolesterol (kaslar yağları ememediği için vücutta yağ birikerek kötü kolesterole neden olur)
• Glikozüri (lipaz düşüklüğü idrardaki şeker oranını arttırır)
• Vitamin eksikliği (yağda çözünen A, D, E ve K vitaminler emilemez) 

Lipaz Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Tıpta hiperlipidemi adı verilen lipaz enzimi yüksekliği kanda normalden daha fazla oranda lipaz enziminin bulunduğunu gösterir. Obezite hastalarında sıkça görülen amilaz lipaz yüksekliği nedenleri arasında en başta kilo alımı gelir.

Lipaz yüksekliği nedenleri:

• Pankreas kanseri
• Pankreatit lipaz (pankreas iltihabı)
• Safra taşı (lipazın pankreastan ince bağırsağa salınımının engellenmesi)
• Kronik pankreatit (kalıtsal nedenler)
• Trigliserid yüksekliği (kandaki yağ oranı)
• Böbrek yetmezliği
• Safra kesesi enfeksiyonu (Kolesistit)
• Onikiparmak bağırsağı ülseri
• Gastroenterit (bağırsak enfeksiyonu)
• Bağırsak tıkanıklığı
• Bağırsak enfarktüsü
• Obezite
• Çölyak hastalığı (gluten hassasiyeti)
• Mide hastalıkları
• İlaç kullanımı (ödem atıcı ilaçlar, kalp hastalığı ilaçları, kortizon ilaçları, psikolojik ilaçlar)

Lipaz Yüksekliği Belirtileri

Kanda lipaz yüksekliği ilk başlarda hiçbir belirti vermeyebilir ya da şeker hastalığına benzer şikayetler ile kendisini gösterdiğinden çoğunlukla şeker hastalığı ile karıştırılabilir. En sık karşılaşılan belirtileri:

• Yorgunluk
• Karın ağrısı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Göğüs ağrısı
• Terleme
• Aşırı susama
• Sık idrara çıkma
• Kilo kaybı ya da alımı

Lipaz Yüksekliği Tedavisi 

Yüksek lipaz değeri ilaç tedavisi ile düşürülür. Doktor kontrolü altında düzenli olarak kullanılan ilaçlar kısa sürede etkisini göstererek kanda lipaz seviyesini düşürmeye başlar. Belli aralıklarla kan testi yapılarak lipaz değerleri kontrol edilir. İlerleyen süreçte kullanılan ilaçların dozu düşürülerek tedavi sonlandırılır.

Lipaz Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Lipaz yüksekliği ilaç tedavisinin yanı sıra lipaz düşürücü ve dengeleyici besinlerin tüketilmesi ile tedavi süreci hızlandırılabilir.

• Alkol tüketimi karaciğer yağlanmasına ve pankreas hasarına yol açacağından alkolden uzak durulmalıdır.
• Lipaz yükselten ilaçlar yerine benzer ilaçlar tercih edilmelidir.
• Bal, kefir, süt gibi besinler tüketilmelidir. 
• Fermantasyon sağlayan lahana turşusu yenilebilir.
• Sindirim enzimlerini iyileştirici güce sahip olan zencefil yemeklerde sıkça kullanılmalıdır.
• Günlük su tüketimine dikkat edilmelidir.
• Düzenli beslenme ve uyku düzeni oluşturulmalıdır.
• Spor günlük yaşama dahil edilmelidir.

Lipaz Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Lipaz yüksekliğinin tedavisi ihmal edilirse sindirim sistemi organları fonksiyonlarını yerine getiremez. Pankreas, safra, onikiparmak bağırsağı, kalın ve ince bağırsaklar, mide, karaciğer ve böbreklerde kalıcı hasarlar meydana gelir. Geç kalınmış bir tedavi geri dönüşü olmayan sonuçlara sebep olur.