Apolipoprotein

Apolipoprotein Nedir?

Lipoproteinlerin protein bileşenlerine “apolipoprotein” adı verilmektedir. Suda çözünebilmektedirler. Apolipoproteinlerin görevleri; polar olmayan lipitlerin dengede kalmasını sağlamak, lipoproteinlerin alınıp yıkıldığı yerleri tespit etmek ve lipoprotein metabolizmasına eklenen enzimlerin aktivitelerini ayarlamak olmak üzere 3 önemli görevi bulunmaktadır. 

Apolipoproteinlerin farklı türleri bulunmaktadır. Bu türler aşağıdaki gibidir:

• Apolipoprotein A – Apo-A1: HDL’nin (yüksek yoğunluklu lipoprotein) bir bileşenidir. ApoA, HDL 2 adı verilen yüksek yoğunluklu lipoproteinin bünyesindeki temel proteindir. Hücrenin iç yüzeyinden dışına doğru olan kolesterol hareketini sağlamaktadır. Dokulardan toplanan kolesterolün apolipoprotein c ve e deposu görevi gören HDL’ye taşınmasını sağlamaktadır. Apo-AI ve Apo-AII olmak üzere iki türü bulunmaktadır.
• Apolipoprotein B – Apo-B: VLDL ve LDL’de bulunan majör proteindir. Lipoproteinlerin yapısal bütünlüğünün devam ettirilmesi ile görevlidir. Apo-B100 ve Apo-B48 olmak üzere iki türü vardır. Apo-B48, şilomikronların temel bileşenidir. Bağırsaklarda üretilmektedir. 
• Apolipoprotein C – Apo-C: Şilomikronların, çok düşük yoğunluklu lipoproteinlerin ve yüksek yoğunluklu lipoproteinlerin yüzey bileşenidir. C-I, C-II, C-III ve C-IV olmak üzere dört türü bulunmaktadır.
• Apolipoprotein E – Apo-E: Beyin ile karaciğerde üretilmektedir. Lipitleri depolanmakta olduğu depolardan taşınması ve kolesterol ile diğer lipitlerin karaciğere taşınmasından sorumludur. Aynı zamanda şilomikronların temizlenmesini sağlamaktadır. 

Apolipoprotein Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Ölçümlerde Apo A-I ve Apo B değerlerine bakılmaktadır. Apo A-I’in referans aralıkları aşağıdaki gibidir;

• Kadınlar için: 98 – 210 mg/dL
• Erkekler için: 88 – 180 mg/dL

Apo B’nin referans aralıkları aşağıdaki gibidir;

• Kadınlar için: 44 – 148 mg/dL
• Erkekler için: 55 – 151 mg/dL

Apolipoprotein Nasıl Ölçülür?

Apolipoprotein değerleri, kan testi kullanılarak ölçülmektedir. Trigliserid testi gibi açlık gerektiren testler ile birlikte yapıldığı için işlem öncesinde 12 saatlik açlık gerekebilmektedir. Koldan alınan kanın incelenmesi ile gerçekleştirilmektedir. Apolipoprotein testinin yapılışı aşağıdaki gibidir;

• Dirsek içi dezenfekte edilir.
• Üst kolun çevresine bir turnike bağlanarak damarların şişmesi sağlanır.
• Şişen damardan gerektiği kadar kan alınır.
• Turnike çıkartılır.
• Alınan kan laboratuvarda incelenir.
• Kandaki Apo A ve Apo B düzeyleri tespit edildikten sonra rapor yazılır.

Apolipoprotein Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Apolipoprotein düşüklüğü, yapılan test sonucunda Apo A ve Apo B değerlerinin referans aralıklarının altında olduğu anlamına gelmektedir. Apo A düşüklüğü HDL düzeyinin düşük olduğunu ifade etmektedir. Apo A düşüklüğüne eşlik eden Apo B yüksekliği koroner arter hastalığı riskini arttırmaktadır. 

Apolipoprotein A düşüklüğünün nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Kronik böbrek yetmezliği
• Bazı ilaçların kullanımı (androjenler, beta brokerler, diüretikler, progestinler)
• Hipoalfalipoproteinemi (genetik bir bozukluk)
• Sigara
• Diyabet

Apolipoprotein B düşüklüğünün nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Bazı ilaçların kullanımı (östrojen, lovastatin, simvastatin, niasin, tiroksin)
• Hipertiroidizm
• Yeme bozukluğu
• Reye sendromu
• Siroz
• Kilo kaybı
• Ameliyat
• Ağır hastalıklar
• Abetalipoproteinemi (kalıtsal bir bozukluk)

Apolipoprotein Düşüklüğü Belirtileri

Apo A düşüklüğü çoğunlukla hiperlipidemi (yüksek kolesterol) olması durumunda meydana gelmektedir. Bu nedenle Apo A düşüklüğü olan kişilerde hiperlipidemi belirtileri gözlemlenmektedir. Belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Kalp – damar hastalığı
• Akut pankreatit
• Karın ağrısı
• Baş dönmesi
• Denge kaybı
• Yürürken baldır ağrısı
• Göğüs ağrısı
• İnme
• Ksantom
• Korneanın matlaşması
• Beyaz retina görünümü

Apolipoprotein Düşüklüğü Tedavisi

Apolipoprotein A düşüklüğü farklı nedenlerden kaynaklı olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle öncelikle altta yatan neden tespit edilmektedir. Ancak genellikle kan yağlarının yüksek olması anlamına gelen hiperlipidemi varlığında Apo A düzeyi düşmektedir. Bu nedenle hiperlipidemi tedavisi yaygın olarak kullanılmaktadır. Hiperlipidemi tedavisi için öncelikle yaşam tarzı değişiklikleri yapılmaktadır. Bu değişikliklerin etkili olmaması veya risk teşkil eden ciddi hastalıkların da eşlik etmesi halinde ilaç tedavisine başlanmaktadır. Bu ilaçlar kolesterol emilimini önleme, kolesterol üretimini azaltma ve kan yağlarını düşürücü özelliği olan ilaçlardır. 

Apolipoprotein Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Apolipoprotein A’nın yükseltilmesi için uygulanabilecek en iyi yöntemin yaşam tarzında değişim yapmak olduğu bilinmektedir. Bu şekilde HDL ve Apo A seviyeleri normal değerlere çıkabilmektedir. Yapılabilecek değişiklikler aşağıdaki gibidir;

• Sağlıklı beslenme: Diyetteki yağ miktarı ve şeker tüketimi azaltılmalıdır. Meyve, sebze, tahıl ve yağsız proteinler tüketilebilir.
• Kilo kontrolü: Yüksek kilolu kişilerin ideal kiloya düşmesi ve bu kiloyu koruması gerekmektedir. 
• Egzersiz: Her gün egzersiz yapılarak kalp sağlığı korunmalıdır.
• Sigara kullanımına son verilmelidir.

Apolipoprotein Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Apolipoprotein düşüklüğü, hiperlipidemiye işaret etmektedir. Hiperlipidemi ciddi belirtileri olan ve kalp hastalıklarına neden olabilen bir durumdur. Kalp hastalıkları gibi hayatı risk oluşturan durumlar ile karşılaşılmaması için apolipoprotein düşüklüğünün tedavi edilmesi gerekmektedir.

Apolipoprotein Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Apolipoprotein yüksekliği, yapılan testler sonucunda Apo A ve Apo B değerlerinin referans aralıklarının üzerinde olduğu anlamına gelmektedir. Apo A yüksekliği genellikle bir soruna işaret etmemektedir ve endişe veren bir durum değildir. Ancak Apo B yüksekliği LDL düzeyinin yüksek olduğunu ifade etmektedir. Bu durum, aterosklerotik kalp hastalığı riskini arttırmaktadır.

Apolipoprotein A yüksekliğinin nedenleri:

• İlaç kullanımı
• Hiperalfalipoproteinemi
• Egzersiz
• Gebelik
• Kilo kaybı
• Statin kullanımı

Apolipoprotein B yüksekliğinin nedenleri:

• Diyabet
• İlaç kullanımı
• Ailevi kombine hiperlipidemi
• Hipotiroidizm
• Nefrotik sendrom
• Gebelik (doğumdan sonra düşer)

Apolipoprotein Yüksekliği Belirtileri

Apolipoprotein B yüksekliği, genellikle ateroskleroz varlığında ortaya çıkan bir durumdur. Bu nedenle Apo B yüksekliği olan kişilerde ateroskleroz belirtileri gözlemlenebilmektedir. Belirtiler aşağıdaki sıralanmıştır:

• Kalp arterinde ise; göğüs ağrısı, göğüste baskı, yanma ve ilerleyen zamanlarda kalp krizi
• Böbrek arterinde ise; yüksek tansiyon, böbrek yetmezliği
• Beyin arterinde ise; uzuvların uyuşması, diksiyon bozukluğu, felç
• Kol ve bacak arterinde ise; kangren, yara, kramp

Apolipoprotein Yüksekliği Tedavisi

Apolipoprotein B yüksekliği farklı nedenlerle ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenler tedavi gerektirmeyen durumlar da olabilmektedir. Bu nedenle öncelikle yüksekliğe neden olan durum saptanmakta ve buna yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Ancak damar sertliği anlamına gelen aterosklerozun tedavisi için kan yağlarının normal değerlere düşürülmesi gerekmektedir. Bunun için de kan sulandırıcı gibi ilaç tedavilerine başvurulmaktadır. Bu yöntemlerin etkili olmaması halinde ise bypass gibi ameliyatlar yapılmaktadır. 

Apolipoprotein Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Apolipoprotein B yüksekliği olan kişilerin ilaç tedavisinin yanında, yaşam tarzında değişiklik yapması gerekmektedir. Bu süreçte yapılabilecekler aşağıdaki gibidir:

• Sigara kullanımı sonlandırılmalıdır.
• İdeal kiloya düşülmesi ve kilonun dengede tutulması gerekmektedir.
• Egzersizin günlük rutine dahil edilmesi gerekmektedir.
• Stresten kaçınılmalıdır.
• Dengeli beslenilmeli, yağ oranı düşük besinler tüketilmelidir. Kan yağlarının düşürülmesi gerekmektedir.

Apolipoprotein Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Apolipoprotein B yüksekliği, ateroskleroz gibi durumların varlığında ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Vücutta pek çok arterde görülebilecek aterosklerozun tehlikeli belirtileri bulunmaktadır. Aynı zamanda felç, kalp krizi ve ölüm gibi hayati risk oluşturan durumların önüne geçilmesi için Apo B yüksekliğinin tedavi edilmesi gerekmektedir.