Freiberg Hastalığı

Freiberg Hastalığı Nedir?

Freiberg hastalığı, öncelikle ikinci veya üçüncü ayak parmaklarını etkileyen nadir bir ayak rahatsızlığı olarak tanımlanmıştır. Her yaştan insan bu durumdan etkilenebilse de, Freiberg hastalığı en çok ergenlik döneminde yaşamın ikinci on yılı boyunca ortaya çıkar ve teşhis edilir.

Bu hastalığa Freiberg hastalığı denmesinin sebebi ise ilk kez 1941 yılında Alfred Freiberg tarafından tarif edilmesidir. Doktor Alfred bu hastalığı ilk olarak ikinci ayak metatars kemiğinin eklem yüzeyinin ağrılı çöküşü olarak tanımlamıştır.

Bu hastalığa sahip olan kişilerde yaygın belirti ve semptomlar olarak ayağın ön tarafında ağrı ve sertlik görülür bu durum da genellikle hastalarda topallamaya yol açar. Etkilenen insanlar ayrıca şişlik, sınırlı hareket aralığı ve etkilenen ayağın hassasiyeti gibi hayat kalitesini engelleyen durumlarla karşılaşabilir.

Belirtiler ve şikayetler genellikle yürüme de dahil olmak üzere ağırlık taşıma aktiviteleri ile tetiklenir. Hastalar ağır bir yük veya eşya taşıdığında veyahut uzun süre yürüdüklerinde de bu belirti ve şikayetler tetiklenir.

Freiberg hastalığının altta yatan nedeni henüz tam olarak bilinmemektedir. Ancak Alfred Freiberg bu duruma sebep olabilecek muhtemel nedenlerin arasında ayak parmaklarının uzun oluşu ve ayakta meydana gelen travmalar olabileceğini belirtmiştir.

Tedavi, durumun ciddiyeti dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Hastalardaki mevcut belirtiler ve bulgular bununla birlikte olarak hastanın yaşı tedavi planlanması açısından son derece önem taşır.

Freiberg Hastalığı Belirtileri

Freiberg hastalığının yaygın belirtileri ve hastanın şikayetleri arasında hastanın ayak parmaklarında ve ayağın ön bölgesinde şişlik ile beraber ağrı vardır. Bununla beraber hastalarda aşağıdaki belirti ve şikayetler görülebilir.

Bu belirti ve şikayetler:

• Ağrı ve şişliğe bağlı olarak hastalarda topallamalar meydana gelebilir. Bu da hastaların günlük işlerini yapabilmesini engeller ve hem sosyal hem de mesleki yaşamı zorlaştırır.
• Bu hastalığa yakalanan bazı kişiler şikayetlerini yürüdükleri zaman bir taş veya mermer gibi sert bir şey üzerinde yürüyormuş hissiyatı olarak belirtirler.
• Bazı kişilerin şikayetleri ve belirtileri olmayabilir. Bununla beraber olarak başka bir sebeple çekilen ayak x-ray röntgen grafi çekilmesiyle de ortaya çıkabilir. Bu kişilerde belirti ve şikayetlerin ortaya çıkıp çıkmayacağı doktor tarafından değerlendirilmelidir ancak tam olarak belirlenemeyebilir.

Freiberg Hastalığı Nedenleri

Freiberg hastalığının altında yatan sebep hala araştırılmaktadır. Bu hastalığın oluşumunda altta yatan tek bir sebep olmadığı ve birden fazla faktörün etkili olduğu düşünülmektedir.

Bazı teoriler ve fikirler, istatistikler ile beraber yapılan araştırmalar sonucunda ortaya atılmıştır. Bu teorilerden birisi 2. metatarsal kemiğin uzun olması sonucunda akut veya tekrarlayan yaralanmalar sonucunda travmaya maruz kalmasıdır. Özellikle ergenlik döneminde ve kadınlarda yüksek topuklu ayakkabılar giyilmesine bağlı olarak daha sık görüldüğü bildirilmiştir.

Metatarsal eklem çökme eğilimindedir ve bu eklemi dans, koşu veya koşma gibi tekrar tekrar vurgulayan faaliyetler bu süreci hızlandırabilir. Kemikte meydana gelen travmalar ve damarsal bozukluklar sebebiyle metatarsal kemiğe kan akışı bozulur. Yeterli beslenemeyen ayak kemiği dokusunda nekroz (doku ölümü) meydana gelir. Bu nekroz sebebiyle de hastaların ayak parmağında şişkinlik ve ağrılar meydana gelir.

Freiberg Hastalığı Teşhisi

Freiberg hastalığının teşhisi genellikle fizik muayene ve x-ray röntgen grafi görüntülenme ile yapılmaktadır. Bu hastalığa özgü olarak 2. Ayak metatarsal kemiğinde meydana gelen ve patolojik olan görüntüler röntgen grafi görüntülenme sayesinde erkenden teşhis edilebilir.

Bununla birlikte olarak freiberg hastalığının tanısında en duyarlı yöntem olarak manyetik rezonans görüntüleme (MRI) seçeneği de vardır.

Röntgen grafi görüntülenmeve MRI ile aşağıdaki evrelendirmeler yapılabilir:

Evre I: En erken işaret eklemde meydana gelen çatlaklardır. Bu çatlaklar genellikle röntgen grafi görüntülenmesi sonucunda ortaya çıkar. Ancak değişimler o kadar minimaldir ki röntgen grafilerinde gözden kaçabilirler.

Evre II: Bu evrede süngerimsi kemik emildiği için eklem yüzeyinin merkezi depresyonu (kemik iliği hücrelerinin kan hücreleri üretememesi durumu) belirginleşir.

Evre III: Merkezi depresyonun kemiğin kenar boşluklarında da meydana geldiği evredir.

Evre IV: Bu evre, merkezi kısmın yüzeyin altına battığını ve plantar menteşeden arınmış olduğunu ve böylece gevşek bir gövde haline geldiğini gösterir. Evre III de meydana gelen kenar boşluk depresyonu bölgelerinde kırıklar görülebilir.

Evre V: Freiberg hastalığına bağlı gelişen nekrozun son aşamasıdır. Kemiğin baş kısmı belirgin şekilde dümdüz olarak grafide görülür.

Freiberg Hastalığı Tedavisi

Freiberg hastalığının tedavisi kişinin hastalığının hangi evresinde olmasına bağlı olarak değişir. Genellikle tedavi cerrahi olmayan ve cerrahi tedavi olmak üzere iki başlık altında incelenir.

Cerrahi olmayan tedavi esas olarak immobilizasyondan oluşur. Bu dönemde hastalar 4 ila 6 hafta boyunca veya semptomlar çözülene kadar koltuk değneği gibi herhangi bir ek yardım olmadan hareketlerini kısıtlarlar.

Bu tedavi yöntemi özellikle hastalığın akut fazında çok daha önemlidir.

Eklemde ciddi derecede geri dönüşsüz hasarlar yoksa aşağıdaki tedavi yöntemleri denenebilir:

• Kortizon enjeksiyonları
• Steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar
• Kemik stimülatör tedavisi
• Fizik tedavi

İmmobilizasyon döneminde, hastanın fiziksel aktiviteleri sınırlandırılmalıdır. Bir kez hastanın belirtileri ve şikayetleri giderilirse, tam aktiviteye kademeli olarak geri dönüş aşamalı olmalıdır. Bu aşamalı geri dönüş sırasında, yüzme, bisiklete binme ve düşük etkili aerobik egzersizler yapılabilir. Ayrıca kişilere özel ortezler ve ayakkabı tabanları incelmeden sık sık değiştirmeleri tavsiye edilir.

Cerrahi olmayan yöntemler ile tedavi işe yaramadığında ve hastalığın evresi ilerlediğinde cerrahi tedaviler önem kazanır. Bu tedavi yöntemlerinin nasıl olacağı ortopedi ve travmatoloji hastalıkları uzmanı tarafından belirlenir.

Freiberg Hastalığı Tedavi Edilmezse

Freiberg hastalığı tedavi edilmediği takdirde aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir.

Bu komplikasyonlar:

• Freiberg hastalığı tedavi edilmediği durumlarda hayat kalitesini önemli ölçüde düşürür. Ayak şişmesine ve ağrısına bağlı olarak kişiler topallamaya başlar. Buna ek olarak ağır iş gücü gerektiren işlerde çalışan kişilerin mesleki hayatına da engel olur.
• Freiberg hastalığı söz konusu olduğunda en sık bildirilen komplikasyon metatarsalji olarak bilinir. Metatarsalji ayağın ön kısmının ağrısı olarak bilinmektedir. Bu hem hastalığın belirti ve şikayetlerindendir hem de eğer ameliyat olunduysa ameliyat sonrası komplikasyonlardandır.
• Freiberg hastalığına bağlı olarak meydana gelen kemik ve eklem nekrozu ileri evrelere ulaştığı zaman hastaların ayak parmağı kaybetme gibi durumları meydana gelebilir.

Freiberg Hastalığına Ne İyi Gelir?

Aşağıdaki yöntemler ve besinler freiberg hastalığına bağlı oluşan belirti ve şikayetlere iyi gelebilir. Hastaların şikayetlerini azaltabilir.

Bu yöntem ve besinler:

• Dinlenme: Ayağınızı strese sokmadan daha fazla yaralanmaya karşı koruyun. Ayakta veya yürüdükten sonra ayağınızı kaldırın. En sevdiğiniz spordan bir süre uzak durmanız gerekebilir, ancak yüzme veya bisiklete binme gibi düşük etkili egzersizlerle formda kalabilirsiniz.
• Soğuk kompres tedavisi: Etkilenen bölgeye günde birkaç kez yaklaşık 20 dakika boyunca buz paketleri uygulamak hastaların ağrılarını ve şişkinliklerini azaltmaya yardımcı olabilir. Cildinizi korumak için buz paketlerini ince bir havluya sarın.
• Metatarsal pedler: Bu kullanıma hazır pedler, ağrılı bölgeye gelen stresi ve basıncı dağıtıp azaltmaya yardımcı olmak için metatarsal kemiğin hemen önüne yani ayakkabının önüne yerleştirilebilir.

Freiberg Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Aşağıdaki yöntemler ve besinler freiberg hastalığına bağlı oluşan belirti ve şikayetlere kötü gelebilir. Hastaların şikayetlerini arttırabilir.

Bu yöntem ve besinler:

• Uygun olmayan ayakkabılar: Çok sıkı veya çok gevşek ayakkabıları giymek bu hastaların şikayetlerini arttırabilir. Buna ek olarak yüksek topuklu ayakkabılar giymek de kişilerin ağrı ve şişkinlik şikayetlerini arttırır. Oynadığınız spor dallarına uygun ayakkabılar ortopedik ayakkabılar giyilmesi doktorlar tarafından tavsiye edilir.
• Ağır antrenmanlar ve zorlayıcı sportif aktiviteler kişilerin freiberg hastalığına bağlı olarak meydana gelen şişlikleri ve ağrıları arttırabilir. Bu sebeple ilgili bölgeye akan kan akışı da etkilenir ve hastanın şikayetleri artar.
• Fazla kiloya sahip obez kişilerin ayağına ve ayak parmaklarına ekstra binen basınç ve stres sebebiyle bu hastalığa bağlı olarak görülen şikayetleri daha fazla olmaktadır. Bu sebeple kilo vermek bu hastalar için iyi olabilir.

Freiberg Hastalığı İlaçları

Freiberg hastalığının evresine göre tedavide bazı ilaçlar denenebilir. Bu ilaçlar eklem bölgesindeki iltihabi reaksiyonların azaltılması ve engellenmesi mantığıyla uygulanırlar.

Bu ilaçlar:

Steroid olmayan anti iltihabi ilaçlar: Bu ilaçlar ağrı kesiciler olarak da bilinirler. Bu ilaçlar sayesinde hastaların ağrı ve şişlikleri nispeten azabilir. Bu ilaçların etki mekanizması iltihabi reaksiyonları azaltarak ve engelleyerek bu etkilerini gösterirler.

Bu ilaçlar:

• İbuprofen
• Naproksen sodyum
• Asetaminofen

Olası yan etkiler: Bu ilaçlar mide ve sindirim sisteminin genelinde olumsuz etkiler yapabilir. Bu etkiler mide yanması ve ishal gibi belirtiler ile kendini gösterebilir.

Kortikosteroidler: Metatarsal kemiklere doktor tarafından direk iğne ile enjeksiyon yapılabilir. Bu ilaçlar steroid olmayan anti iltihabi ilaçlar gibi etki gösterirler. Buna ek olarak bu ilaçlardan daha kuvvetlidirler. Ancak bu ilaçların yan etkileri daha fazladır. Bu sebeple yılda 3 ila 4 seferden fazla enjeksiyon yapılması önerilmemektedir.

Bu ilaçlar:

• Prednizolon
• Metilprednizolon
• Deksametazon

Olası yan etkiler: Bu ilaçlar bağışıklık sistemini zayıflatırlar. Hastalar grip gibi basit hastalıkları dahi uzun süreler boyunca atlatamayabilir. Bununla beraber enjeksiyon yerinde deride morarmalar meydana gelebilir.

Freiberg Hastalığı Ameliyatı

Konservatif tedavi başarısız olduğunda cerrahi tedaviler doktor tarafından planlanabilir.

Cerrahi teknikler kişilerin hastalık durumuna ve doktorun tercihine göre değişir.

Bu teknikler aşağıdaki gibi olabilir:

• Debridman Tedavisi: Freiberg monografisinde bu hastalığa sahip kişilere uyguladığı debridman tedavisinin iyi sonuçlar verdiğini bildirmiştir. Debridman ile nekroze olmuş dokular kemik içerisinden çıkarılır.
• Kemik Grefti: Depresif metatarsal eklem yüzeyini yükseltmek için süngerimsi bir kemik grefti kullanılabilir. Bu teknik genellikle evre I, II ve III aşamasında olan hastalar için önerilmektedir.
• Osteotomi: Birkaç farklı osteotomi yöntemi tanımlanmıştır. Tüm osteotomilerin ortak amacı, metatarsofalangeal (MTP) eklemin yüklenmesini eklem yüzeyinin hasarlı bölgesinden uzağa yönlendirmektir. Bu beslenemeyen ve nekroze olan eklemin harabını önlemeye yöneliktir.
• Artroplasti: Son zamanlarda freiberg hastalığı için gözden düşen bir cerrahi tekniktir. Açık ve artroskopik teknikler tarif edilmiştir. Bu işlemde proksimal falanksın tabanının veya metatarsal başın rezeksiyonu (kesilip çıkartılması işlemi) ile eklemin nekroze olan yerlerinin çıkarılması amaçlanır.

Bebeklerde ve Çocuklarda Freiberg Hastalığı

Bu hastalık genellikle ergenlik dönemindeki kız çocuklarında meydana gelir. Bu durumun sebebi tam olarak bilinmemektedir.

Çocuklarda ve bebeklerde bu hastalığın belirtileri de yetişkinlerde olduğu gibidir. Kişilerde genellikle ayaklarda şişme ve ağrı şikayetleri vardır. Bu bazen bebeklerde ağlama nöbetlerine sebebiyet verebilir.

Çocuklarda ve bebeklerde de tanı MRI ve röntgen grafi görüntüleme ile konmaktadır.

Buna ek olarak bu hastalığın bu yaş grubunda daha fazla görülmesi cerrahi tedavilerden önce konservatif ve cerrahi olmayan tedavi yöntemlerinin uygulanmasını daha önemli kılar. Bu sebeple bebeklerde ve çocuklarda cerrahi son seçenek olarak düşünülmektedir.

Freiberg Hastalığı için Hangi Doktora Gidilir?

Freiberg hastalığında meydana gelen kemik nekrozu hastalığın ilerlemesine bağlı olarak kişilerde farklı derecelerde ağrı ve şişme gibi şikayetlere sebebiyet vermektedir. Bu sebeple kişilerin aşağıdaki belirti ve şikayetlere sahip olduğunda bir Ortopedi ve Travmatoloji Hastalıkları uzmanı ile görüşmesi gerekmektedir.

• Son zamanlarda fark edilen ayak parmağı şişlikleri ve ağrıları bu durumun ilk belirtisi olabilir. Kişiler özellikle 2. ayak parmağında bu şikayetleri daha şiddetli olarak yaşamaktadır. Genellikle tek ayakta meydana gelen bu şikayetler 10 da 1 oranında iki ayakta aynı anda da meydana gelebilir.
• Hastalarda ağrılara bağlı olarak istemsiz olarak topallama durumu meydana gelir. Topallama genellikle hem hasta tarafından hem de dışarıdakiler tarafından fark edilir.
• Bir diğer önemli belirti ise bir zemine çıplak ayakla basıldığı zaman çok sert bir yüzeye veya mermere basıyormuş hissi duyulmasıdır.